سید محمد خاتمی که به مناسبت لیالی قدر و شهادت حضرت علی (ع) در حرم مطهر امام راحل سخن می‌گفت با یادآوری اینکه طبق تایید خداوند غرض از خلقت همه‌ی موجودات عبادت است، افزود: « براین اساس برترین کارها بندگی خداوند است. لذا شایسته‌ترین عمل در شب قدر تلاش برای تقویت این بعد شخصیت انسان و تلاش برای نزدیکی به خداست.»
خاتمی عبودیت و بندگی خدا را جوهری که عمل آن ربوبیت است برشمرد و گفت:« رب مطلق، خدای متعال است و جز او خدایی نیست؛ اما بنده‌ی خدا نیز به درجه و جایی می‌رسد که خدایی می‌شود و نمی‌شنود مگر با گوش خدا، نمی‌بیند مگر با چشم خدا، اراده نمی‌کند و نمی‌خواهد مگر آنچه خداوند بخواهد و این اوج درجه‌ی انسانی است.»
رییس جمهور سابق کشورمان، در ادامه با طرح این سوال که چه کسی توانسته به این درجه برسد از حضرت امیرالمومنین (ع) به عنوان بنده‌ی خداوند که تا این درجه ارتقاء داشته و فردی که در خدا فانی شد تا جاودانه شود نام برد و آن حضرت را الگویی برای همه‌ی انسان‌های کمال‌طلب معرفی کرد.
وی ادامه داد:« اگر بهترین عبادت تهذیب و رسیدن به عرفان است و اگر در شب قدر بهترین کار تلاش برای فهمیدن و دانستن است به راستی چه کسی بهتر از امیرالمومنین این کار را انجام داده است؟ اگر عبادت هدف خلقت است و برترین کارها عبودیت، به راستی کدامین بنده‌ی خدا برتر از امیرالمومنین بوده و دغدغه‌ی خدا و تحصیل رضایتش را داشته است؟»
رییس موسسه بین‌المللی گفت‌وگوی فرهنگ‌ها و تمدن‌ها، در ادامه با طرح این سوال که آیا تصادفی شب‌های قدر با نام و یاد علی (ع) آمیخته است؟ اظهار داشت:« این یک تصادف نیست. خداوند با این پیوند دادن شخصیت علی (ع) با شب‌های قدر می‌خواهد بگوید علی آن بزرگی است که در تاریخ نمونه ندارد و کسانی که از او یاد می‌کنند و نام می‌برند برترین عبادات را انجام می‌دهند.»
خاتمی گفت:« برای تقرب به خداوند می‌توانید حضرت علی (ع) را روبروی خود بگذارید و بر اساس معیارهای شخصیت او، خود را بسازید.»
رییس جمهور سابق کشورمان در ادامه با اشاره به مفهوم و جایگاه اسطوره‌ها به عنوان مفاهیم و ارزش‌های غیر قابل دسترسی در ملل مختلف، اظهار داشت:« در اسلام و تشیع واقعیات از اسطوره بزرگ‌تر هستند. اسطوره شخصیت‌هایی را در بر می‌گیرد که از خیال پرورده می‌شوند و به عنوان الگو و قهرمان به جامعه عرضه می‌شوند و واقعیت به آنها نمی‌رسد، اما در اسلام وجود پیامبر(ص)، علی(ع) و فرزندانش واقعیتی است که دست خیال به آنها نمی‌رسد و این معجزه‌ی اسلام است.»
وی با بیان اینکه کدام اسطوره و خیال است که بتواند علی (ع) را ترسیم کند از ایشان به عنوان بزرگ‌ترین واقعیت و الگو در جهان اسلام نام برد و گفت:« بدون تردید برترین انسان‌ها پیامبر است اما پیامبر، پیامبر است و آمده تا انسان بسازد و علی آن انسانی است که پیامبر آمده بود تا او را بسازد.»
رییس موسسه بین‌المللی گفت‌وگوی فرهنگ‌ها و تمدن‌ها که نیاز امروز جامعه‌ی ما را به علی (ع) بیش از هر زمانی برمی‌شمرد به وضعیت امروز بشریت اشاره کرد و گفت:« درحال حاضر دو احساس متضاد در شرق و غرب وجود دارد. هر دوی اینها از تبعیض و معیارهای دوگانه رنج می‌برند. امروز بشریت در غرب و شرق احساس ناامنی می‌کند و بیش از هر زمانی احساس می‌کند که به عدالت نیاز دارد.»
وی با بیان اینکه انسان امروز بعد از یک تاریخ تجربه، به این آگاهی رسیده که راز و رمز برخورداری از یک زندگی خوب، حاکمیت انسان بر زندگی خود است از احساس ناامنی به عنوان یکی از رنج‌های این بشر نام برد و اظهار داشت:« در این وضعیت نیاز به علی(ع) بیشتر از هر زمانی است؛ زیرا او فردی است که شخصیت او در برگیرنده‌ی وجوه مختلف از جمله عدالت و عرفان است.»
خاتمی با تاکید بر اینکه حضرت علی (ع) بیش از هر کسی به عدالت و حرمت انسان و آزاد بودن او ارج می‌نهد، اظهار داشت:« اگر بحث گفت‌وگوی تمدن‌ها مطرح شد هدف این بود که در قالب آن بینش علی و بینش شیعی نیز مطرح شود. برای ما ایرانیان توجه به علی(ع) بیش از دیگران لازم است.»
رییس جمهور سابق کشورمان، با اشاره به پیوندی که از ناحیه‌ی ارادت و دوستی علی (ع) در بین مذاهب و ادیان مختلف در ایران ایجاد شده به طرح این سوال که دغدغه‌ی امام در انقلاب چه بود پرداخت و اظهار داشت:« امام می‌فرمود آنچه را که ما در این انقلاب می‌خواهیم همین است که علی (ع) در دوران کوتاه حکومتش پیاده کرد و یا می‌خواست پیاده کند.»
خاتمی در ادامه خطاب به حاضران گفت:« الگوی حکومت شما علی است براین اساس بر حسب آن انقلابی شکل گرفت و نظام جمهوری اسلامی برپا شد.»
خاتمی همچنین با تاکید بر اینکه حضرت علی (ع) با وجود آنکه منصوب خدا و نبی او بود هیچگاه حکومت خود را بر دیگران تحمیل نکرد،گفت:« حضرت علی (ع) حکومت خود را به خواست مردم موکول کرد. به همین دلیل درقانون اساسی جمهوری اسلامی که امام بر آن اهتمام داشت آمده همه‌ی ارکان نظام جمهوری اسلامی مبتنی بر خواست مردم است و به همین دلیل انتخابات رمز اصلی پایداری نظام و انقلاب ما محسوب می‌شود. باید نسبت به آن حساس باشیم و آن را پاس بداریم.»
رییس موسسه بین‌المللی گفت‌وگوی فرهنگ‌ها و تمدن‌ها، در ادامه با اشاره به تاریخ برگزاری انتخابات‌ها در نظام جمهوری اسلامی که به صورت متوسط سالی یک انتخابات در کشور برگزار شده به توصیه‌های چند روز قبل مقام معظم رهبری خطاب به مسوولان کشور در زمینه‌ی انتخابات اشاره کرد و گفت:« امیدواریم به توصیه‌هایی که مقام معظم رهبری درباره‌ی اهمیت حضور پر شور مردم، سلامت انتخابات و زمینه‌سازی برای حضور همه‌ی کسانی که نظام را قبول دارند، عمل شود.»
وی در ادامه با تاکید مجدد بر اینکه دنیای امروز خواستار عدالت و آزادی است توجه به شخصیت حضرت علی (ع) از این بعد را لازم برشمرد و گفت:« دفاع از مظلوم و مقابله با ظلم در شخصیت علی (ع) موج می‌زد و در راستای همین تفکر است که جمعه‌ی آینده به درایت امام(ره) روز قدس نامیده شد.امروز مظهر مظلومیت انسان، مردم مظلوم فلسطین هستند که حتی وقتی دموکراتیک‌ترین انتخابات را برگزار می‌کنند کسانی که ادعای دفاع از حقوق انسان و مقابله با خشونت را دارند به آنها فشار می‌آورند.»
خاتمی که ملت فلسطین را مصداق مظلومیتی که کمتر در تاریخ نظیر دارد برمی‌شمرد، لزوم حضور در راهپیمایی روز قدس را در جهت اعلام خشم نسبت به پایمال کنندگان حقوق این ملت مورد تاکید قرار داد.
رییس جمهور سابق کشورمان، در بخش دیگری از اظهاراتش به فاصله‌ی ضربت خوردن و شهادت علی (ع) که کمتر از 48 ساعت طول کشید اشاره کرد و با یادآوری وصایای ارزشمندی که ایشان در این مدت کوتاه و در حالت سخت بیماری بیان کرده‌اند، افزود:« اگر همین وصایایی را که در همین مدت کوتاه حضرت علی (ع) عرضه کردند را از نظر فلسفی، فقهی، کلامی و سیاسی بررسی کنیم سرشار از نکته‌های عمیق است که نشان‌دهنده‌ی روح بلند آن حضرت است.»
وی با اشاره به توصیه‌های حضرت علی (ع) در زمینه‌ی رعایت تقوا، امر به معروف، نهی از منکر و ...، گفت:« در دنیای امروز که به نام دفاع از حقوق بشر و مقابله با خشونت بدترین خشونت‌ها را مرتکب می‌شوند وصایای علی (ع) بسیار آموزنده است.»
خاتمی با اشاره به نگرانی که حضرت علی (ع) در ساعت‌های آخر زندگی پر برکتشان نسبت به وضعیت قاتلش داشت و سفارشی که به فرزندان در زمینه‌ی قصاص وی داشتند به وضعیت زندان‌هایی که در سراسر دنیا وجود دارد و فجایعی که در گوانتانامو و ابوغریب روی می‌دهد، اشاره کرد و گفت:« امروز ما شاهد آن هستیم که مخالف، معارض به حساب می‌آید و با معارض هر نوع برخوردی روا داشته می‌شود؛ اما حضرت علی (ع) فردی بود که با خوارج که آن برخوردها را با حضرتش داشتند طوری برخورد کرد که بر مبنای آن حتی هیچگاه حقوق آنها از بیت‌المال را نیز قطع نکردند.»
رییس موسسه بین‌المللی گفت‌وگوی فرهنگ‌ها و تمدن‌ها، در پایان با تاکید بر اینکه علی (ع) مظهر مهربانی و رافت است توجه به شخصیت آن حضرت در دنیای خشونت‌طلب امروزی را خصوصا در جمهوری اسلامی که همواره خواهان ایجاد حکومت همطراز با علی (ع) است را مورد تاکید قرار داد.