به گزارش همشهری آنلاین به نقل از روزنامه همشهری، طی هفته‌های گذشته، تحویل نخستین محموله واکسن کرونا از سوی برنامه «کوواکس» به غنا، نیجریه و ساحل عاج، موجی از امید را در بین کشورهای آفریقایی ایجاد کرد.
کوواکس یا همان برنامه جهانی دسترسی عادلانه به واکسن که زیر نظر سازمان بهداشت جهانی فعالیت می‌کند، در حال سرعت بخشیدن به تحویل واکسن‌ها طبق برنامه مقرر است، اما سفارش بیش از نیاز کشورهای ثروتمند، مانع بزرگی در مسیر فعالیت این طرح و دسترسی برابر و سریع مردم سراسر جهان به واکسیناسیون ایجاد کرده است. توزیع نامتوازن واکسن نگران‌کننده است، زیرا نه‌تنها به شیوع بیماری در آفریقا سرعت می‌بخشد، بلکه فرایند کنترل آن را در سراسر جهان طولانی‌تر می‌کند.
کوواکس، مهم‌ترین ابزار کشورها برای جلوگیری از به واقعیت پیوستن این سناریو است. تا پیش از این هیچ‌وقت کل جمعیت جهان به‌طور همزمان نیاز به واکسینه شدن در برابر یک بیماری واحد را نداشتند. کوواکس تلاش می‌کند با گرد هم آوردن دولت‌ها، نهادهای بین‌المللی، سازمان‌های خصوصی، کارشناسان و بسیاری از افراد و گروه‌های دیگر، زمینه همکاری برای تأمین این نیاز و امکان ساخت، توسعه و تحویل واکسن را فراهم کند.
موفقیت چنین طرح بی‌سابقه‌ای را سال‌ها یا حتی دهه‌ها بعد می‌توان برآورد کرد. کوواکس قصد دارد در سال‌جاری میلادی، ۲ میلیارد دوز واکسن را در اختیار کشورهایی که در سطوح درآمدی مختلف هستند، قرار بدهد. هدف، اطمینان از واکسیناسیون آسیب‌پذیرترین گروه‌ها تا پایان سال ۲۰۲۱ است.
همه این ها در حالی است که کشورهای در حال توسعه باید با کشورهای توسعه‌یافته رقابت کنند. برخی از کشورهای ثروتمند چند برابر جمعیتشان واکسن سفارش داده‌اند. برعکس، اتحادیه آفریقا (AU) فقط برای واکسیناسیون ۳۸ درصد جمعیت این قاره ثبت سفارش کرده است. حتی اگر بعضی کشورها واکسن بیشتری بخواهند هم امکان این که فورا در اختیارشان قرار بگیرد، وجود ندارد.
برخی نگران هستند که تولیدکنندگان واکسن، توافق‌های دوجانبه با کشورهای ثروتمند را در اولویت قرار بدهند و واکسن‌های سهمیه کوواکس را به موقع تحویل ندهند. این نگرانی‌ها از تأخیر در تحویل واکسن، ممکن است منجر به این شود که مسئولان کشورهای آفریقایی به فکر تأمین آن از منابع دیگر بیفتند.
اتحادیه آفریقا یک کارگروه ویژه برای دسترسی به واکسن راه‌اندازی کرده است تا کشورهای این قاره از طریق آن برای سفارش و خرید واکسن اقدام کنند. روسیه پیشنهاد فروش ۳۰۰ میلیون دوز واکسن «اسپوتنیک وی» را از طریق این برنامه داده است، اما مشخص نیست این واکسن‌ها چه زمانی و با چه قیمتی تحویل داده شوند. در همین حال برخی دولت‌ها پیگیر توافق‌های دوجانبه هستند. آفریقای جنوبی ۵.۲۵ دلار برای هر دوز واکسن آسترازنکا-آکسفورد که محصول مشترک سوئد و انگلیس است، هزینه کرده؛ یعنی بیشتر از ۲ برابر قیمتی که کشورهای اروپایی پرداخت کرده‌اند. زیمبابوه واکسن «سینوفارم» چین را سفارش داده و مسئولان سلامت نیجریه نیز اعلام کرده‌اند که در حال مذاکره با روسیه و هند هستند.
اگرچه هزینه دقیق بسیاری از این معامله‌های دوجانبه مشخص نیست، اما به هرحال خارج از برنامه کوواکس که وظیفه چانه‌زنی برای تأمین واکسن با مناسب‌ترین قیمت را دارد، در حال انجام است. کوواکس به‌عنوان یک مکانیزم مرکزی برای اطمینان از دسترسی برابر جهان به واکسن، به شرطی موفق می‌شود که کشورها فقط به فکر منافع خود نباشند و از مجاری دیگر اقدام به خرید واکسن نکنند.
به‌نظر می‌رسد برخی دولت‌ها از واکسن برای پیشبرد اهداف سیاسی خود استفاده می‌کنند. اتحادیه آفریقا که با ایجاد کارگروه ویژه برای دسترسی به واکسن، مدیریت این بخش را برعهده گرفته، باید به همکاری با کوواکس ادامه بدهد تا از هرگونه موازی‌کاری یا تضعیف تلاش‌های جمعی جلوگیری شود.
همزمان، کوواکس نیز باید تمرکز خود را بر تهیه واکسن بیشتر برای کشورهای کم‌درآمد و با درآمد متوسط (LMICs) مانند کشورهای آفریقایی بگذارد. هم‌اکنون، این برنامه قصد دارد برای ۲۰ درصد جمعیت این کشورها تا پایان ۲۰۲۱ واکسن تهیه کند. این رقم پایین‌تر از خواسته دولت‌های آفریقایی است. هدف‌گذاری مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های آفریقا، واکسیناسیون ۳۵ درصد ساکنان این قاره در سال‌جاری میلادی و در نهایت ۶۰ درصد جمعیت است؛ آماری که هم راستا با هدف کشورهای پُردرآمدتر است.
چشم‌انداز کوواکس، تهیه ۱.۸ میلیارد دوز واکسن برای کشورهای کم‌درآمد و با درآمد متوسط در سال ۲۰۲۱ است؛ البته مشروط به تأمین بودجه و تولید کافی. بنابراین دولت‌های آفریقایی باید برای اطمینان از عملی شدن این هدف با کوواکس هماهنگ شوند. به این ترتیب، ضمن اطمینان از شفافیت و ایمنی واکسیناسیون، می‌توان بهترین چشم‌انداز را برای پایان هرچه سریع‌تر همه‌گیری کرونا متصور شد.
در نهایت هدف کوواکس، دسترسی عادلانه به واکسن کروناست. این که آفریقا از برنامه واکسیناسیون جهانی عقب بماند، عادلانه و عاقلانه نیست. اگرچه در کل، تعداد مبتلایان در اروپا و آمریکا بسیار بیشتر از آفریقاست، اما محافظت از کارکنان حوزه سلامت و گروه‌های آسیب‌پذیر در این قاره نیز ضرورت دارد. هرچه واکسیناسیون ساکنان آفریقا بیشتر زمان ببرد، احتمال ظهور گونه‌های جدیدتر کرونا که نه تنها برای ساکنان این قاره، بلکه برای کل جهان خطرناک خواهد بود نیز بیشتر می‌شود.
طبیعی است که بیشتر کشورها، تأمین سلامت و رفاه اقتصادی شهروندانشان را در اولویت قرار می‌دهند، اما قضیه کرونا متفاوت است و ایمن شدن در برابر این بیماری، منوط به ایمن شدن همه افراد در همه کشورهاست. تا وقتی همه واکسینه نشوند، هیچ‌کس از آن در امان نخواهد بود. کوواکس بهترین ابزار ما برای توسعه واکسیناسیون است و کشورهای فقیر و غنی باید به‌طور یکسان از آن حمایت کنند.
منبع: Project Syndicate