همشهری آنلاین _ فائزه توکلی: جمع‌آوری، انتقال و دفن این حجم از زباله برای مجموعه مدیریت شهری، علاوه بر اینکه هزینه سنگینی دارد، با دغدغه‌های مختلف محیط‌زیستی همراه است و بی‌برنامگی در این عرصه آسیب‌های فراوانی به طبیعت می‌رساند. بر این اساس، آشنایی شهروندان با تفکیک زباله از مبدأ و جداسازی پسماندهای خشک و تر چند سال است که در دستور کار مجموعه مدیریت شهری قرار دارد و برای نهادینه شدن فرهنگ کاهش تولید زباله، برنامه‌های فرهنگی، آموزشی و تشویقی زیادی درسراهای محله اجرا شده است. راه‌اندازی مرکز گلماند و تحویل گلدان به ازای دریافت پسماند خشک در محله بریانک یکی از راه‌های تشویق شهروندان برای مشارکت در بازیافت از مبدأ است. به همین بهانه، سری به این مرکز زدیم و با رئیس اداره پسماند منطقه ۱۰ و جمعی از شهروندان درباره فعالیت‌های مرکز گلماند گفت‌وگو کردیم.
در خیابان شهید عرب، چند قدم بالاتر از پارک ترافیک، نرسیده به میدان بریانک، گلدان‌های کاکتوسی که کنار هم روی سکوی مقابل مرکز گلماند نشسته‌اند، توجه هر رهگذری را جلب می‌کنند. چند خانم با دقت گل‌ها را رصد می‌کنند و تعدادی هم به بنر «پسماند خشک خود را به ما تحویل بدهید و در ازای آن گل و گیاه تحویل بگیرید» نگاه می‌کنند و برای یافتن سؤالات خود درباره نحوه تحویل پسماندها وارد مرکز گلماند می‌شوند.
- تشویق شهروندان به کاهش تولید زباله
مقوله بازیافت و بهترین بهره‌وری از دورریختنی به جزء جدانشدنی زندگی شهروندی تبدیل شده است. مراکز گلماند هم با هدف ترغیب شهروندان به بازیافت و جداسازی زباله‌های خشک و تر راه‌اندازی شده است. رئیس اداره مدیریت پسماند تکه دهم پایتخت با اشاره به این موضوع می‌گوید: «میانگین پسماند خشک و تر در منطقه روزانه ۱۷۰ تن است که از این حجم روزانه به‌طور میانگین ۱۷ تن پسماند خشک در منطقه داریم که ۵/۲ تن آن در غرفه‌های بازیافت از شهروندان خریداری می‌شود. اجرای طرح‌های محیط‌زیستی مانند کاپ در محله‌های تهران برای تشویق شهروندان به مشارکت در بازیافت انجام می‌شود. قدم اول را از سینک آشپزخانه و جداسازی زباله‌ها از یکدیگر شروع می‌کنند و همین موضوع در کم‌حجم شدن زباله‌ها اثرگذار است.»
به گفته «محمد فلاح‌نژاد»، راه‌اندازی مراکز گلماند در مناطق ۱۸، ۷ و ۱۰ یکی از راه‌های مؤثر در تشویق شهروندان برای مشارکت در بازیافت است. او در ادامه توضیح می‌دهد: «مردم در مراکز گلماند در ازای تحویل پسماندهای خشک می‌توانند گل و گیاه دریافت کنند. مردم به گل و گیاه علاقه بیشتری دارند و همین موضوع بهانه‌ای می‌شود تا برای جداسازی پسماندها و تحویل آن به مرکز گلماند تشویق شوند. بر اساس ارزش ریالی پسماندها به شهروندان گلدان هدیه داده می‌شود. همچنین اگر پسماندها مرتب و بر اساس قاعده آموزش‌های شهروندی جداسازی شده باشند، برای مثال: قوطی ماست از شیشه نوشابه جدا باشد، برای جایزه گلدانی گران‌تر از ارزش ریالی پسماند دریافت‌شده به آن شهروند تعلق می‌گیرد.»
- راه‌اندازی مراکز جدید گلماند
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های مراکز گلماند آشتی شهروندان با طبیعت و گل و گیاه است. در واقع، با توجه به فقر سرانه فضای سبز در تکه دهم پایتخت، فرصت خوبی است که شهروندان با هدیه یک گلدان به واسطه مواد دورریختنی و پسماند خشک سبزینگی را به خانه ببرند. به همین دلیل، برای فراهم شدن امکان دسترسی آسان همه اهالی به مراکز گلماند «فلاح‌نژاد» از راه‌اندازی مراکز جدید گلماند در سایر نواحی خبر می‌دهد: «در نظر داریم مراکز گلماند دیگری را در نواحی ۲ و ۳ راه‌اندازی کنیم. همچنین بناست برای توسعه فضای سبز در پشت گذر نواب گلدان‌هایی را قرار دهیم و گلماند سیار نیز در کنار ماشین‌های ملودی‌دار جمع‌آوری پسماندهای خشک راه‌اندازی شود. با این کار انگیزه تفکیک زباله برای شهروندان بیشتر می‌شود تا در ازای حتی یک یا دو کیسه پسماند خشک، گلدانی که نماد شادابی و نشاط است، دریافت کنند.»
- گلدان‌های سازگار در فضاهای آپارتمانی
در مرکز گلماند محله بریانک در حدود ۳۰ نوع گیاه مختلف سازگار با فضای آپارتمانی برای هدیه به شهروندان موجود است. «الهام حسینی»، مسئول مرکز گلماند محله بریانک، با اشاره به این موضوع می‌گوید: «مهم‌ترین هدف ما ترغیب شهروندان به مشارکت در بازیافت است. به همین دلیل با توجه به بافت مسکونی منطقه که اغلب آپارتمانی است، بیشترگونه‌های گیاهی آپارتمانی و کم‌نورطلب را در این مرکز داریم. دوست نداریم شهروندی دست‌خالی از مرکز گلماند خارج شود؛ گل از ۱۰ هزار تا ۳۰۰ هزار تومان داریم. با توجه به ارزش ریالی پسماندها، هر شهروند می‌تواند گلدانی دریافت کند. همچنین شهروندان می‌توانند برای خرید گلدان به این مرکز مراجعه کنند و بخشی از هزینه‌های آن را با ارائه پسماند و مابقی را هم نقدی پرداخت کنند.»
ارائه خدمات مشاوره‌ای رایگان کاشت، نگهداری گل و گیاه، فروش خاک، گلدان، کود و... و. از دیگر خدمات مرکز گلماند به شهروندان پازل دهم پایتخت از ساعت ۸ صبح تا ۱۰ شب است که حسینی به آن اشاره می‌کند.
- از جمهوری تا بریانک
خانواده حیدری برای نخستین‌بار است به دعوت پدر خانواده «علی حیدری» از میدان جمهوری تا بریانک برای تحویل پسماندهای خود راهی مرکز گلماند شدند. پدر خانواده درباره نحوه آشنایی با مرکز گلماند توضیح می‌دهد: «خانه برادرم در خیابان شهید عرب است. خانه ما حوالی میان جمهوری است و اغلب هر روز برای پیاده‌روی و دیدار برادرم این مسیر را می‌آیم. چند وقت پیش بنر مقابل مرکز را خواندم و خوشم آمد. در خانه به عیال توصیه کردم تا زباله‌ها را از هم جدا کند. مدتی این کار را انجام دادیم. امروز همراه همسر، دختر و نوه‌ام آمدیم مرکز گلماند تا هم گل هدیه بگیریم و هم با بازیافت و جداسازی زباله‌ها در خانه بیشتر آشنا شویم.»
به گفته حیدری، ایده هدیه گلدان در مقایسه با جوایز نقدی برای تشویق شهروندان به تفکیک زباله اثرگذارتر است. چراکه گل و گیاه را همه دوست دارند و همین موضوع انگیزه‌ای برای جمع‌آوری و تفکیک زباله در خانه‌ها می‌شود.
- حفظ محیط‌زیست
با جمع‌آوری زباله‌ها، به‌ویژه زباله‌های پلاستیکی، به حفظ محیط‌زیست و رها شدن آن در شهر و محله کمک می‌شود. «امیر خدایی»، از اهالی محله بریانک و از دیگر مراجعه‌کنندگان به مرکز گلماند محله بریانک، در این‌باره می‌گوید: «اغلب در بوستان‌های خانواده، عرب و هزار شهید ورزش می‌کنم. همانجا چشمم به بنرهای تبلیغاتی مرکز گلماند افتاد. ایده خوبی است. همه ما در خانه زباله‌های خشک زیادی تولید می‌کنیم که در نهایت در سطل زباله رها می‌شوند. همین زباله را زباله‌گردها جابه‌جا می‌کنند و باعث انتشار آلودگی می‌شوند. در حالی که با جمع‌آوری و تحویلشان به غرفه‌های بازیافت و مراکز گلماند، صاحب یک گلدان خوش‌آب و رنگ در خانه می‌شویم و از طرفی به حفظ نظافت چهره شهری هم کمک می‌شود.»