همشهری آنلاین _ ثریا روزبهانی: سخنگوی آتش‌نشانی نداشتن تأییدیه ایمنی و سیستم فعال اطفای حریق را در این برج به‌عنوان علت این حادثه بیان کرد. موضوع ایمنی ساختمان و دریافت تأییدیه ایمنی از آتش‌نشانی، موضوع این روزهای بساز و بفروش‌ها است. تأییدیه‌ای که نقطه قوت ایمنی یک ساختمان محسوب می‌شود. منطقه ۲۲ که با ساختار شهرک‌نشینی شکل گرفته و بیشتر برج‌ها و شهرک‌های پایتخت را در دل خود جای داده است از این منظر جایگاه مناسبی ندارد. به باور کارشناسان شهرسازی، منطقه ۲۲ بافت فرسوده ندارد و تقریباً صددرصدخانه‌های مسکونی نوساز هستند. با این احتساب باید معیارها و اصول نوین شهرسازی در آن رعایت شود و برج‌ها و مجتمع‌هایی که عمری کمتر از ۱۵ سال دارند، باید در برابر حوادث و حریق ایمن باشند، اما متأسفانه واقعیت چیز دیگری است. برخی از شهرک‌ها و برج‌های این منطقه تأییدیه ایمنی ندارند و به راحتی با سند یا بدون سند خرید و فروش می‌شوند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد بخشی از مجتمع‌های مسکونی ساخته شده از سوی ارگان‌ها و انبوه‌سازان در منطقه ۲۲ پایان کار ندارند. برای همین فاقد سند ملکی هستند و به‌صورت قولنامه‌ای خرید و فروش می‌شوند. اغلب این برج‌ها و مجتمع‌ها مسکونی به دلیل سازه‌های فلزی و نداشتن پوشش ضدحریق ناایمن بوده و ممکن است هرلحظه اتفاق تلخ و ناگواری را برای ساکنانشان رقم بزنند. چراکه بروز حریق در این ساختمان‌ها سبب افت مقاومت، اتصالات و در نهایت گسیختگی و از هم پاشیدگی سازه می‌شود.
«امیرحسین سفید خانی» کارشناس معماری و شهرسازی می‌گوید: «براساس مبحث سوم مقررات ملی ساختمان با عنوان «حفاظت ساختمان‌ها در مقابل حریق» که در سال ۱۳۹۳ اجرایی شد، ساختمان‌ها با اسکلت فلزی تا پیش از آن زمان، ناایمن‌اند. اکنون تازه‌ساز بودن بنا، ملاکی برای مقاوم بودن آن نیست، بلکه موضوع و مبحث مهم نوع طراحی سازه برای تحمل ساختمان در برابر آتش است. داشتن گواهی ایمنی ساختمان یکی از شروط لازم برای دریافت پایان کار ساختمان است.» براساس آمارهای کمیته ایمنی شهرداری منطقه تعدادی از سازه‌های منطقه ۲۲ در قالب تعاونی و هیئت امنایی ساخته و اداره می‌شوند، برای همین برخی از آنها مجوز پایان کار ندارند و استانداردهای آتش‌نشانی برای ایمنی ساختمان در آنها رعایت نشده است.
- نصب بنر اخطاریه در محوطه برج‌ها
ساخت‌وسازهای بی‌رویه در منطقه ۲۲ سبب شده است تا بسیاری از این ساختمان‌ها حتی اقدام به دریافت پایان کار و تأییدیه ایمنی از سوی سازمان آتش‌نشانی نکنند و حتی برخی از مالکان، این ساختمان‌ها را به دلیل مشکلات ایمنی نیمه‌کاره رها کنند. در مقابل این همه تذکر و هشدار، مالکان مجتمع‌ها اهمیتی به این اخطارها نمی‌دهند یا مدت زیادی درگیر رفع این نواقص هستند، اما از سویی دیگر خریداران و شهروندان عادی نیز از این هشدارها بی‌اطلاع‌اند. بنابراین بهترین تصمیم، این است که در رابطه با این ساختمان‌ها به مردم اطلاع‌رسانی شود.
«اقبال شاکری» در دوره فعالیتش در شورای اسلامی شهر تهران پیشنهادی را مطرح کرد که باتوجه به شرایط این ساختمان‌ها، اکنون می‌تواند بهترین تصمیم باشد. او پیشنهاد داده بود تا پس از شناسایی ساختمان و مجتمع‌های ناایمن حتی با نصب بنر، مردم را از ناایمن بودن ساختمان مطلع کنند تا علاوه بر اعمال قانون، فشار افکار عمومی نیز موجب شود، مالک هرچه سریع‌تر نسبت به ارتقای ایمنی ملک خود اقدام کند. این امر می‌تواند افت قیمت فاحش ملک ناایمن را در پی داشته باشد تا مالک مجبور به اصلاح مواردی نا ایمن شود. براساس آمارهای سال گذشته کمیته ایمنی شهرداری منطقه تعدادی از سازه‌های منطقه ۲۲ در قالب تعاونی و هیئت امنایی ساخته و اداره می‌شوند، برای همین برخی از آنها مجوز پایان کار ندارند و استانداردهای آتش‌نشانی برای ایمنی ساختمان در آنها رعایت نشده است.
- قولنامه‌هایی که شاید هرگز سند نشود
به گفته شهردار سابق منطقه ۲۲ و مشاور کنونی شهردار تهران، نصب بنر در محوطه این برج‌ها و ابلاغ اخطاریه به هیئت‌مدیره و ساکنان از جمله تدابیر در دوره مدیریتش بوده است. «علی نوذرپور» می‌گوید: «شاید این اقدام تنها برای خریداران جدید ملک‌ها مؤثر باشد، چراکه بر اساس این گزارش، ساکنان این مجتمع‌ها از ناایمن بودن محل سکونتشان مطلع هستند، اما به دلیل پرداخت هزینه اضافی برای دریافت پایان کار و تأییدیه آتش‌نشانی برای ایمن شدن محل زندگی‌شان، از انجام این کار امتناع می‌کنند.» به گفته «احمد. ع.»هیئت‌مدیره یکی از این شهرک‌های مسکونی، این منطقه برای دریافت پایان کار و تأییدیه ایمنی آتش‌نشانی، باید در مرحله نخست برق اضطراری و سیستم خاموش‌کننده حریق را در مجتمع جانمایی و فعال کنند. سپس در مرحله آخر برای گرفتن سند، مبلغی پرداخت شود که این هزینه حدود ۵۰ میلیون تومان برای هر واحد مسکونی برآورد شده که پرداخت آن برعهده مالکان است. برای همین سازنده‌های برخی از مجتمع‌ها، واحدهای خود را با قولنامه می‌فروشند. قولنامه‌هایی که شاید هرگز به سند تبدیل نشوند.»
- شناسایی سازه‌های خطرآفرین
«نوذرپور» درباره فعالیت‌های کمیته ایمنی برای ایمن‌سازی برج‌ها و مجمتع‌های می‌گوید: «در سال قبل کمیته ایمنی در شهرداری منطقه، حداقل ماهی یکبار با حضور مدیران آتش‌نشانی منطقه، مدیریت شهرسازی، خدمات شهری، بازرسی و حراست، جلسه برگزار و آتش‌نشانان گزارش‌های خود را درباره برج‌های ناایمن در این جلسات ارائه می‌کردند. این گزارش‌ها به دست سایر اعضای کمیته ایمنی می‌رسید و سپس به‌صورتجلسه تبدیل می‌شد. در ادامه این روند صورتجلسه از طریق نامه، برای صاحب مجتمع و برج ارسال می‌شد. در این نامه نقاط نا ایمن برج و خطرپذیری آن به صاحب برج اعلام شده بود که در صورت رفع نکردن نواقص با مجوز از سیستم قضایی و دادستانی پلمب می‌شود. در آن دوره کمیته ایمنی شهرداری منطقه، ۲۰ مورد سازه‌های خطرآفرین را شناسایی کردند که تمرکز جمعیتی در آنها بیشتر بود.
این سازه‌ها شامل مراکز تجاری، برج‌ها، مراکز درمانی و مسکونی است. موارد ناایمن این سازه‌ها شناسایی و به مسئولان و مالکان آنها اعلام شد. آنها مکلف بودند ظرف مدت ۴۵ روز با شرکت‌های معتمد آتش‌نشانی که فهرست آنها در نشانی اینترنتی این سازمان ذکر شده است، قرارداد ببندند و نسبت به ایمن‌سازی این سازه‌ها اقدام کنند.» با توجه به وجود مدارک و مستندات از این سازه‌ها، آتش‌نشانی و شهرداری می‌تواند از طریق حقوقی از فعالیت آنها جلوگیری کند، اما این ۲۰ مورد تنها بخشی از سازه‌های خطرآفرین منطقه است. اکنون مدیریت جدید شهری منطقه برای عملکرد بهتر در این زمینه جلساتی را برگزار و تصمیمات مهم اصولی دیگری اتخاذ کرده است. به اعتقاد آنها باوجود شناسایی این تعداد از برج‌ها و مجتمع‌های مسکونی ناایمن، این موضوع دلیلی نمی‌شود که سایر سازه‌های بلند یا کوتاه مرتبه این بخش ایمن هستند. چراکه کمیته ایمنی و آتش‌نشانی ابتدا ساختمان‌های بلند مرتبه و مهم را بررسی و عنوان آنها را مطرح کرده است.
- شهرک‌هایی که تأییدیه ایمنی ندارند
بررسی وضعیت ایمنی ساختمان‌های منطقه ۲۲ ما را بر آن داشت تا به مجموعه شهرک‌های شمال بزرگراه «شهیدخرازی» سری بزنیم. پرسه زدن در کسوت خریدار در این شهرک‌ها که بیش از ۵ هزار نفر را در خود جای داده‌اند، این مزیت را دارد که مشاوران املاک بیشترین اطلاعات را در اختیار خریداران می‌گذارند تا مشتری را به خرید ملک ترغیب کنند. در ظاهر همه چیز مرتب است. ساختمان‌های یک شکل و خیابان‌های عریض که سکوت و آرامش، مشخصه اولیه آنها است. وارد یک مغازه مشاوره املاک در محله «آبشار»، ضلع شمالی بزرگراه شهید خرازی می‌شویم. کارشناس املاک در لیست بلند بالایی که در اختیار دارد، چند گزینه را معرفی می‌کند. آپارتمان‌های ۷۳ متری تا ۱۱۰ متری با این تفاوت که تعدادی از این آپارتمان‌ها سند دارند و تعدادی دیگر فاقد سند هستند.
این موضوع در قیمت ملک تأثیر زیادی گذاشته است به‌گونه ایی که که فروشندگان آپارتمان‌های بدون سند تا متری ۲۹ میلیون تومان با شما راه می‌آیند. اما چرا این آپارتمان‌ها با عمر ساخت ۱۵ ساله هنوز سند ندارند و نتوانستند گواهی پایان کار از شهرداری دریافت کنند؟ کارشناس املاک که خود از ساکنان یکی از این مجتمع‌های مسکونی است، می‌گوید: «خانه‌هایی که سند ندارند، هنوز نتوانسته‌اند تأییدیه ایمنی را از آتش‌نشانی دریافت کنند. برای دریافت پایان کار از شهرداری به این تأییدیه نیاز دارند.» به گفته این کارشناس املاک، آپارتمان‌های ۱۵ طبقه شهرکی که ۶۰۰ واحد دارد، فاقد سیستم خاموش‌کننده و اعلام حریق هستند. سازمان آتش‌نشانی هم در این سال‌ها تأییدیه ایمنی این شهرک را صادر نکردند و در نتیجه خانه‌ها هنوز سند ندارند.»
- فروش آپارتمان زیر قیمت
وارد آپارتمانی ۸۷ متری می‌شویم. آپارتمانی که مالک حاضر است تا به قیمت متری ۲۸ میلیون تومان هم با مشتری راه بیاید. چون ملک سند ندارد. وقتی از مالک درباره سیستم ایمنی ساختمان می‌پرسیم می‌گوید: «ما سال‌ها است که اینجا زندگی می‌کنیم. اتفاقی نیفتاده است. حالا سند داشته باشد یا نداشته باشد خانه مناسبی است.» مالک برای فروش ملکش از حل شدن مشکلاتی می‌گوید که خود دلیلی برای کاهش قیمت آپارتمان است. این آپارتمان‌ها فاقد سیستم برق اضطراری و لوله‌کشی سیستم اطفای حریق هستند. یعنی اگر در این سال‌ها اتفاقی برای یکی از واحدهای مسکونی شهرک می‌افتاد، کنترل حریق بسیار سخت می‌شد.
- سهل انگاری در رعایت ایمنی جبران‌پذیر نیست
البته این مشکل تنها برای شهرک‌های شمال بزرگراه شهید خرازی مطرح نیست. شما به برج‌هایی که در حاشیه دریاچه «شهدای خلیج‌فارس» ساخته شده است، نگاه کنید، برخی از این برج‌های بلند بالا هنوز از نظر سیستم ایمنی کامل نیستند. به سراغ مشاور املاک دیگری می‌رویم. او می‌گوید: «سازه این آپارتمان‌ها فلزی است، بی‌شک توجه به نکات ایمنی و رعایت کردن آن در حین ساخت‌وساز هزینه زیادی دارد. خودم در حال ساخت ساختمانی هستم که پیمانکار برای عایق‌بندی لوله‌های ساختمان پول زیادی دریافت کرده است. خوشبختانه این روزها آتش‌نشانی موضوع را جدی دنبال می‌کند و به ساختمانی که استاندارهای ایمنی لازم را در زمینه اطفای حریق نداشته باشد، مجوز نمی‌دهد. مالک باید این مجوز را داشته باشد تا جواز پایان کار بگیرد. موضوع ایمنی در همه جای تهران مطرح می‌شود، اما در منطقه ۲۲ که شهرک و برج‌سازی زیاد است و جمعیت زیادی در یک ساختمان یا شهرک در کنار هم زندگی می‌کنند، خطا و سهل‌انگاری در زمینه ایمنی می‌تواند حوادث جبران‌ناپذیری همراه داشته باشد.»
- درهای بسته پله‌های اضطراری
براساس قانون جدید شهرسازی، هنگامی که ساختمان بیشتر از ۶ طبقه ساخته می‌شود، شهرداری موظف است از سازنده بخواهد تا از آتش‌نشانی استعلام بگیرد. به همین دلیل نقشه‌های سازه‌ها به آتش‌نشانی ارجاع داده می‌شود. آتش‌نشانی هم با توجه به بررسی‌های نقشه و بازدید از بنا، دستورالعمل‌هایی را برای دریافت تأییدیه به سازنده ابلاغ می‌کند. آتش‌نشانی مسیرهای خروج اضطراری را در ساختمان‌ها بر مبنای بار تصرف و تعداد ساکنان تعیین می‌کند. برای مثال، عرض پلکان، میزان فواصل پله‌ها، پلکان اضطراری و فضاهای امن از سوی سازنده در نقشه ساختمان جانمایی و محاسبه شده است. آتش‌نشانی نیز از نظر سازه‌ای، پوشش مقاوم حریق و محل و تعداد معابر خروج اضطراری را بررسی می‌کند. همه ساختمان‌ها در آتش‌نشانی پرونده دارند.
هم‌چنین آتش‌نشانی از ساختمان‌های ساخته شده و آماده بهره‌برداری بازدید می‌کند و در صورت مشاهده نواقص به سازنده‌های آنها اخطار می‌دهد. خریدار یکی از واحدهای‌های مسکونی ارگانی‌ساز در این منطقه درباره ناایمن بودن این مجتمع می‌گوید: «نکته قابل توجه در این زمینه مربوط به ساختمان‌هایی است که پس از دریافت مجوز لازم، سیستم اعلام حریق آنها خاموش شده و یا از کار افتاده است. دیدن درهای بسته پله‌های اضطراری و قفلی که بر آن زده شده است، خود دلیل بر بی‌اهمیتی ساکنان نسبت به ایمنی و آمادگی پیش از بحران است. وقتی علت را از ساکنان جویا شدیم، آنها به گفتن راه دزدی را بسته‌ایم، بسنده کردند.» به گفته سفید خانی، کارشناس معماری و شهرسازی، سازمان نظام مهندسی، وزارت راه و شهرسازی و شهرداری تهران، مسئولیت پیگیری مقاوم‌سازی و اعمال مدیریت برای تعمیر و نگهداری از همه ساختمان‌ها را برعهده دارند. این سه نهاد براساس ضوابط و مقررات باید بدون هیچ محدودیت و اغماضی با مالکان و سازندگان برخورد و آنها را مکلف کرده تا بناهای خود را ایمن کنند.
- ۲ بلوک نا ایمن در اکباتان
براساس پایگاه داده‌های سازمان آتش‌نشانی نمی‌توان ناایمن بودن این سازه را تنها به منطقه ۲۲ نسبت داد. برای مثال، ۲ بلوک مسکونی در شهرک «اکباتان» به‌عنوان ساختمان ناایمن شناسایی و معرفی شده است، اما نباید این موضوع از قلم بیفتد که بخش عمده‌ایی از این ۳۳ بلوک و مجتمع‌های این شهرک که بین ۱۷ تا ۱۸ ورودی دارند، در یک بازده زمانی و با مصالح مشابه ساخته شده‌اند که باید دوباره مورد بررسی قرار بگیرند.
- کارگاه‌های صنعتی ناایمن
در منطقه ۲۱ کارگاه و کارخانه‌های صنعتی بسیاری فعالیت می‌کنند که برخی از آنها نکات و موارد ایمنی را رعایت نمی‌کنند. یکی از کارگران کارخانه «رنگ»، درباره ناایمن بودن محل شغلی‌اش می‌گوید: «همه کارگران می‌دانند که به دلیل قرار گرفتن مواد قابل اشتعال و تأسیسات، این کارگاه ناایمن است، اما اگر مأمور و بازرس هم برای بازدید یا پلمب مراجعه کند، خودمان نمی‌گذاریم و با خواهش و تمنا از او می‌خواهیم نان‌مان را آجر نکند. خودمان به حوادث و مخاطرات کارمان آشنا هستیم، اما چه می‌شود کرد؟ »