همشهری- سمانه معظمی: بحران کمبود برق در عراق مسئولان این کشور را وادار کرده تا دست به دامن انرژی هسته‌ای شوند. این کشور قصد دارد طی ۱۰ سال آینده ۸ رآکتور هسته‌ای بسازد تا بلکه بتواند به این بحران پایان بدهد. مشکل خاموشی‌های گسترده که در ماه‌های گرم سال حتی به بیش از ۱۰ ساعت در روز هم می‌رسد، حدود ۲ دهه است که بر این کشور سایه افکنده و به نارضایتی‌های عمومی دامن زده است. این در حالی است که پیش‌بینی می‌شود میزان تقاضا در این بخش و مصرف برق تا پایان دهه جاری ۵۰ درصد افزایش پیدا کند. بنابراین مسئولان تنها راه چاره را در ساخت نیروگاه هسته‌ای دیده‌اند. هرچند عراق برای به سرانجام رساندن این طرح با چالش‌های ژئوپلتیک و مالی زیادی روبه‌رو خواهد شد.
کمال حسین لطیف، رئیس سازمان کنترل مواد رادیواکتیو عراق به تازگی در مصاحبه‌ای اعلام کرد که کشورش قصد دارد ۸ رآکتور هسته‌ای با قابلیت تولید ۱۱ گیگاوات برق راه‌اندازی کند. به‌گفته او، عراق به‌دنبال جذب سرمایه‌گذاری خارجی ۴۰میلیارد دلاری است و تاکنون با مقامات کشورهای مختلف ازجمله روسیه و کره‌جنوبی در این زمینه مذاکره کرده است. برآورد می‌شود نخستین قرارداد احتمالا ظرف سال آینده میلادی منعقد شود. بغداد ۲۰ سایت را برای راه‌اندازی رآکتور هسته‌ای درنظر گرفته که قرار است بعد از بررسی‌های فنی و امنیتی، ۵ سایت برگزیده شوند.
تأمین سرمایه
سقوط قیمت نفت خام در سال گذشته عراق را که اقتصاد آن وابسته به نفت است، از درآمدهای این بخش محروم کرد. از سوی دیگر، تحریم‌ها و درگیری‌های سیاسی گسترده طی سال‌های گذشته اجازه نداده که دومین تولیدکننده نفت اوپک، زیرساخت‌های قدیمی تولید برق خود را به‌روزرسانی کند. لطیف گفته: «برآوردهای ما حاکی است که بدون انرژی هسته‌ای تا سال ۲۰۳۰ با مشکلات جدی بزرگی روبه‌رو خواهیم شد.»
با توجه به این که عراق به‌دنبال نوسان قیمت نفت با بحران‌های مالی گسترده‌ای روبه‌رو است، تأمین سرمایه، بزرگ‌ترین چالش این کشور برای هسته‌ای شدن است. براساس اطلاعات صندوق بین‌المللی پول، حتی این روزها که قیمت هر بشکه نفت خام به حدود ۷۰ دلار رسیده، این کشور به زحمت می‌تواند دخل و خرج خود را مدیریت کند.
به‌گفته لطیف، دولت عراق در حال مذاکره با شرکت «روس اتم» روسیه برای ساخت رآکتورهای هسته‌ای است. مقامات کره‌جنوبی نیز امسال گفته‌اند می‌خواهند به ساخت نیروگاه در عراق کمک کنند و به مقامات بغداد پیشنهاد داده‌اند که در سفری به امارات از رآکتورهایی که شرکت برق کره (Kepco) در این کشور ساخته، بازدید کنند. فرانسه و آمریکا نیز از دیگر کشورهایی هستند که مقامات عراق در این‌باره با آنها وارد مذاکره شده‌اند.
البته بلومبرگ در گزارشی نوشته که سخنگوی شرکت کپکو به‌عنوان بزرگ‌ترین شرکت برق کره‌جنوبی گفته است که اخیرا تماسی با مقامات عراق نداشته و درخواستی مبنی بر همکاری از آنها دریافت نکرده است. مسئولان شرکت روس اتم نیز حاضر به مصاحبه در این‌باره نشده‌اند.
فاصله تولید و تقاضا
حتی اگر عراق طرح ساخت پایگاه‌های هسته‌ای را طبق برنامه‌ای که دارد پیش ببرد، باز هم برای تأمین میزان تقاضای ۱۰ سال آینده این کشور با مشکل روبه‌رو خواهد بود. براساس آمار وزارت نیروی عراق، این کشور هم‌اکنون ۱۸.۴ گیگاوات برق تولید می‌کند. این در حالی است که میزان تقاضا در شرایط عادی ۲۸ گیگاوات است و این شکاف با واردات از کشورهای مختلف ازجمله ایران پر می‌شود. اگر ظرفیت نیروگاه‌ها افزایش یابد، میزان تولید تا شهریور امسال به ۲۲ گیگاوات می‌رسد. اما این رقم باز هم خیلی کمتر از میزان مصرف در ماه‌های گرم تابستان است که از ۳۰ گیگاوات هم فراتر می‌رود.
به‌گفته رئیس سازمان کنترل مواد رادیو اکتیو عراق، این کشور هم‌اکنون با فاصله ۱۰ گیگاواتی بین ظرفیت تولید و میزان تقاضا روبه‌روست و از آنجا که پیش‌بینی می‌شود تقاضا تا سال ۲۰۳۰ به ۴۲ گیگاوات برسد، دست‌کم طی یک دهه آینده باید ۱۴ گیگاوات برق بیشتر در این کشور تولید شود.
چالش‌های ژئوپلتیک
تصمیم دولت عراق برای تولید انرژی هسته‌ای مسلما با موانع بین‌المللی زیادی روبه‌رو خواهد شد؛ همان موانعی که برنامه‌های هسته‌ای کشورهای دیگر منطقه هم با آن دست به گریبان است. کارشناسان معتقدند بغداد باید بتواند نگرانی‌های ژئوپلتیک درباره صلح‌آمیز بودن فعالیت هسته‌ای خود را برطرف کند. این نخستین بار نیست که عراق تلاش می‌کند تا به انرژی هسته‌ای دست پیدا کند. ۴ دهه پیش، اسرائیل یک رآکتور هسته‌ای را که در جنوب بغداد در دست ساخت بود، هدف حمله قرار داد و تخریب کرد. اسرائیل ادعا می‌کرد که هدف از ساخت این رآکتور که «اوسیراک» نام داشت، تولید سلاح هسته‌ای برای حمله به این رژیم است. عراق از سال ۲۰۰۳ نیز به اتهام تلاش برای دستیابی به سلاح هسته‌ای به‌مدت یک دهه درگیر جنگ با آمریکا شد که در نتیجه آن زیرساخت‌های انرژی این کشور آسیب جدی دید.