همشهری آنلاین_معصومه حق‌جو: بر این اساس، شهرداری پویشی با عنوان ارتقای فرهنگ آپارتمان‌نشینی با شعار «همسایه هم» را راه‌اندازی کرده و برنامه‌های مختلفی را در حوزه‌های «قوانین و حریم خصوصی»، «همسایگی و مشارکت» و «محیط‌زیست» با تأکید بر «کاهش و مدیریت پسماند» برای پایدارسازی رفتار شهروندان دنبال می‌کند. هدف از اجرای این پویش ایجاد روحیه مشارکت و افزایش مسئولیت‌پذیری اجتماعی در مناطق و محله‌های مختلف است و یکی از این محله‌های منتخب عباس‌آباد.
سرای محله عباس‌آباد در ناحیه ۴، با مشارکت شهرداری منطقه، رویداد دیوار سبز را با حضور شهروندان و مسئولان شهرداری منطقه ۷ در کنار اجرای برنامه رادیویی، موسیقی زنده و کارناوال عروسکی کلید زده است.
از دور گروه موسیقی و جماعتی را که مقابل مدرسه شهید فهمیده جمع شده‌اند، می‌توان دید. عروسک‌ها کنار خیابان ایستاده‌اند و در حال خواندن آهنگ‌های شاد با موضوع محیط‌زیستند. تصویر خندان عروسک‌های درخت، خورشید، باغبان، گل آفتابگردان و... فضای خیابان را با شادی گره زده‌اند. معاون خدمات شهری و محیط‌زیست و معاون امور اجتماعی و فرهنگی شهردار منطقه ۷ و مسئول اداره آموزش‌های شهروندی را هم در جمع شهروندانی که در این برنامه حضور دارند، می‌توان دید.
ترویجگران در تکاپو هستند تا برنامه به بهترین شکل برگزار شود. گوشه‌ای از پیاده‌رو، دور چند میز، عده‌ای نشسته‌اند و بطری‌های شیشه‌ای را رنگ‌آمیزی می‌کنند. از معاون امور اجتماعی و فرهنگی منطقه ۷ شهرداری درباره این طرح می‌پرسم و چگونگی اجرای آن. «در شهرداری تهران طرحی به نام طرح همسایگی در حال اجراست. به این صورت که در هر منطقه، یک محله را به‌عنوان میزبان آزمایشی در نظر می‌گیریم و طرح در آن اجرا می‌شود. الان این طرح به‌صورت آزمایشی در محله عباس‌آباد در حال اجراست.»
«فائزه دولتی» اجرای برنامه «دیوار سبز» را در خیابان اندیشه یکی از رویدادهایی عنوان می‌کند که در این طرح تدارک دیده شده: «با مشارکت و کمک شهروندان و مدیران ساختمان‌ها و اهالی محله و مدیران مجتمع‌ها، دیوارهایی را در محله انتخاب و یکی از آنها را به دیوار سبز تبدیل می‌کنیم. در حال حاضر که فضاهای مسکونی کوچک شده و امکان ایجاد فضاهای سبز و افقی وجود ندارد، می‌خواهیم دیوارهای شهر را به فضاهای سبز عمودی یا همان دیوار سبز تبدیل و این کار را تشویق کنیم. شهروندان هم در مجتمع‌های خودشان می‌توانند دیوارهای حیاط و دیوارهای خانه‌هایشان را به دیوار سبز تبدیل کنند.»
به گفته دولتی، در کنار برگزاری این رویداد، شهروندان گل‌هایی را داخل گلدان‌ها می‌کارند و از دیوار سبز آویزان و دیوار را به فضای سبز عمودی تبدیل می‌کنند. او ادامه می‌دهد: «در کنار کاشت گل، ترویجگران ما هم نحوه استفاده از پسماند و چگونگی تفکیک زباله و استفاده از مواد بازیافتی برای تولید اثر هنری را به شهروندان آموزش می‌دهند.»
معاون امور اجتماعی و فرهنگی منطقه ۷ درباره نحوه انتخاب دیوارها می‌گوید: «معمولاً دیوارهایی را که از نظر ظاهری مشکل دارند، رنگ‌آمیزی نشده‌اند و نیاز به زیرسازی دارند، انتخاب می‌کنیم تا با نصب گلدان به زیباسازی فضای شهرمان کمک شود. این طرح از ابتدای امسال در منطقه ۷ شروع شده و دیوار مدرسه شهید فهمیده هم پنجمین دیوار سبزی بود که در محله عباس‌آباد اجرا شد. دیوارهای دیگری هم هستند که طبق برنامه به دیوارهای سبز محله عباس‌آباد اضافه می‌شوند. پیش‌بینی کرده‌ایم که هفته‌ای ۲ دیوار سبز در محله داشته باشیم.»
- رسالت اصلی؛ کاهش و مدیریت پسماند
حالا نوبت نصب گلدان‌ها و کاشت گل توسط شهروندان است. مجری برنامه با شور و شوق از زیبایی‌های این گلدان‌ها روی دیوار مدرسه می‌گوید و شهروندان را تشویق به نگهداری از آنها می‌کند. بعد از نصب گلدان‌ها، از طرف شهرداری کیسه‌هایی پارچه‌ای به کسانی که در برنامه مشارکت داشتند، اهدا می‌شود. گروه موسیقی این‌بار به جمع شهروندان اضافه می‌شوند و نشاط خاصی به برنامه می‌دهند. دکتر «مسلم خورشیدوند»، مدیر سرای محله عباس‌آباد، هم در این برنامه حضور دارد. او معتقد است شهرداری به این نتیجه رسیده که بدون مشارکت شهروندان، اقدامات فرهنگی عملی نیست و این اتفاق باید از کف جامعه شروع شود؛ یعنی تا همراهی و همگامی شهروندان نباشد، اقدامات فرهنگی چنان که باید و شاید پیش نمی‌رود.
خورشیدوند ادامه می‌دهد: «در زمینه موضوعات زیست‌محیطی و مرتبط با زندگی شهری و آپارتمان‌نشینی باید ابتدا، از نظر فرهنگی و تئوریک، موضوع در ذهن شهروندان جا بیفتد و سپس نمود آن را در جامعه مشاهده کرد. بر همین مبنا، طرحی به نام کمپین همسایگی در شهرداری تعریف شده و ۲۲ محله شهر تهران مأمور شده‌اند بعضی از موضوعات مرتبط با کمپین همسایگی را پیش ببرند و ترویج کنند. شهرداری تأکید دارد حتماً از ظرفیت شهروندی استفاده و مشارکت اجتماعی جلب شود. نه اینکه دستورالعملی از شهرداری صادر شود و کارکنان ستادی شهرداری یا مناطق و نواحی پای کار بیایند و با دستورالعمل‌ها کار را پیش ببرند.»
مدیر سرای محله عباس‌آباد می‌گوید: «در این محله وظیفه و رسالت اصلی‌ای که شهرداری تهران به عهده ما گذاشته، کاهش و مدیریت پسماند و در کنار آن، اجرای طرح دیوار سبز و همچنین کاشت مشارکتی گل و گیاه است. ترویجگران با شروع این طرح به ساختمان‌ها مراجعه و افرادی را که اعلام همکاری و آمادگی کرده‌اند برای کمک به ما جذب می‌کنند. در حال حاضر، حدود ۴۰ نفر در همه برنامه‌ها به ما کمک می‌کنند و در هر محله‌ای فعالیتی انجام شود، بعد از گفت‌وگوی ترویجگران با اهالی باز هم جمعیت علاقه‌مند دیگری به جمع ما افزوده می‌شود. تاکنون ۳ رویداد اجرا شده و در همه رویدادها تلاش کرده‌ایم از خلاقیت، نظرها و پیشنهادهای شهروندان استفاده کنیم. در کنار آن، از ظرفیت‌های شهرداری هم بهره‌مند شده‌ایم. در همین برنامه دیوار سبز در مدرسه شهید فهمیده هم مسئولیت اجرای برنامه را شهروندان داوطلب برعهده گرفته بودند و کارناوال عروسکی از طرف شهرداری هماهنگ شده بود.»
خورشیدوند معتقد است همه باید به سمت و سویی بروند که احساس کنند خیابان‌ها و کوچه‌ها و طبیعت و محیط‌زیست و امکانات و منابع متعلق به خود آنهاست و باید خودشان را در حفظ و نگهداری از آنها سهیم بدانند.
او می‌گوید: «فرهنگ یک موضوع کاملاً چندبخشی است. بنابراین، یک موضوع فرهنگی را نمی‌توان فقط در یک نقطه اصلاح کرد، چون آموزش و پرورش، آموزش عالی و همه ارگان‌های فرهنگی و حتی اقتصاد و... در موضوعات فرهنگی دخالت دارند. همه باید دست‌به‌دست هم بدهند تا در جامعه اتفاق‌های مثبتی رقم بخورد. اما مهم‌ترین موضوع این است که در رأس امور به این نتیجه برسند که مشارکت مردمی ضروری است.»
- برج‌سازی بیشتر، فضای سبز کمتر
«سید کمال ابطحی» جزو نخستین کسانی بود که برای نصب گلدان پیشقدم شد. نظر او را درباره دیوار سبز می‌پرسم. جوابش این است: «اغلب محله‌ها برنامه‌ای به نام دیوار سبز ندارند. کاش این طرح در همه محله‌ها اجرا شود. چنین اجراهایی که با موسیقی و برنامه‌های شاد و آموزشی همراه است به‌خصوص برای آموزش به کودکان بسیار مؤثر است.»
ابطحی نقش شهرداری در ترویج فرهنگ مدیریت پسماند را پررنگ می‌داند: «شهرداری با تبلیغات و برگزاری برنامه‌هایی از این دست می‌تواند مؤثرتر عمل و اهمیت تفکیک زباله را به شهروندان یادآوری کند. در برخی از کشورها، با در نظر گرفتن جریمه برای ریختن کوچک‌ترین زباله، شهروندان را جریمه می‌کنند، اما به نظر من نیازی به جریمه نیست. شهرداری می‌تواند طرح‌های تشویقی در نظر بگیرد. حتی با یک شاخه گل یا مانند همین‌کاری که در رویداد دیوار سبز شاهد بودیم، با اهدای کیسه پارچه‌ای، می‌توان از شهروندانی که در زمینه تفکیک زباله فعالند، تشکر و آنها را به این کار تشویق کرد.»
به گفته این شهروند، بهترین راه برای ارتقای فضای سبز این است که شهرداری بافت‌های فرسوده را از مالک خریداری و تبدیل به فضای سبز کند. چون هرچه برج‌سازی و جمعیت بیشتر شود از فضای سبز کاسته می‌شود.
- عباس‌آباد؛ محله پایلوت پویش «همسایه هم»
دستورالعمل طرح ارتقای فرهنگ آپارتمان‌نشینی سال ۱۳۹۹ توسط شهردار تهران ابلاغ شد. مدیریت این طرح به عهده اداره کل آموزش‌های شهروندی معاونت امور اجتماعی و فرهنگی است، اما معاونت‌های مختلف خدمات شهری، حمل‌ونقل و ترافیک و فنی و عمران هم در اجرای آن مشارکت دارند.
در کل مناطق ۲۲ گانه تهران ـ در هر منطقه، یک محله‌ـ پویش «همسایه هم» به‌صورت پایلوت در قالب برنامه‌هایی متنوع و مشارکتی اجرا می‌شود. این پویش در حوزه‌های قوانین و حریم خصوصی، همسایگی و مشارکت و محیط‌زیست در حال انجام است. در محله عباس‌آباد هم که به‌عنوان محله پایلوت پویش مذکور انتخاب شده، بر مدیریت و کاهش پسماند و مشارکت شهروندان تأکید شده است. در حوزه محیط‌زیست و مدیریت و کاهش پسماند، گروه‌های هدف در محله شناسایی شده‌اند و در این زمینه‌ها فعالیت دارند.
همچنین ترویج الگوهای مصرف، به شیوه‌های گوناگون، با توزیع کیسه‌های پارچه‌ای و آموزش‌هایی نظیر تفکیک پسماند، استفاده از ظرفیت‌های جدید برای تحویل پسماند خشک، مشارکت اهالی با هدف توسعه فضاهای سبز محیطی و برگزاری جشنواره‌های محله‌ای با رویکرد توسعه ایده‌های محیط‌زیستی، مانند هوای پاک و زمین پاک و...، در حال انجام است. شهرداری امیدوار است با برنامه‌های ترویجگری همسایگی در مسیر ارتقای فرهنگ آپارتمان‌نشینی بتوان اقدامی مثبت انجام داد.
در زمینه تولید کمپوست هم ترویجگرانی که آموزش دیده‌اند با همکاری معاونت خدمات شهری منطقه، فضای سبز و پسماند، بر اساس شناسایی‌های انجام‌شده، همین آموزش‌ها را دم در منازل به شهروندان ارائه و بسته‌های تشویقی به آنها می‌دهند تا در تفکیک پسماند و افزایش فضای سبز از این بسته‌ها استفاده کنند و در تمام طول طرح در کنار شهرداری و ترویجگران باشند.
با وجود اینکه طرح به‌تازگی در حال اجراست، ولی برنامه‌های ترویجگری همسایگی یا دیوار سبز که در منطقه ۷ در حال اجراست و حضور اهالی و مدیران ساختمان‌ها و مجتمع‌ها نشان‌دهنده میزان مشارکت دلگرم‌کننده آنها بوده است. با این توضیح باید گفت سرای محله عباس‌آباد رویداد کاهش و مدیریت پسماند فرامحله‌ای را اسفندماه برگزار کرد. بخش اول برنامه مشارکتی کاشت گل و گیاه ۱۳ اردیبهشت و بخش دیگر، اول خرداد اجرا و در حوزه «قوانین و حریم خصوصی» هم کلیپ‌هایی برای شهروندان آماده و در فضای مجازی منتشر شده است.
- «سارا عزیزی» /راهبر تیم ترویجگری منطقه ۷ و مدیر اداری سرای محله عباس‌آباد /دیوار سبز تداوم پیدا کند
آموزش‌های شهروندی در حوزه «مدیریت و کاهش پسماند» در منطقه ۷ با محوریت محله عباس‌آباد، به‌عنوان پایلوت، با ۶ عضو فعال و داوطلب محلی از بهمن ۹۹ آغاز شد. در این میان، ترویجگران که از اعضای فعال و داوطلب محله بودند، بر اساس توانایی‌هایی که داشتند، انتخاب شدند و مقرر شد که در فعالیت‌های زیست‌محیطی در کنار مدیریت‌سرا باشند و یک تیم ترویجگری داشته باشیم. از نخستین اقدامات ترویجگران دیدار با شهروندان و ملاقات‌های حضوری با ساکنان محله عباس‌آباد بود. در ادامه، برای آشنایی و گفت‌وگو با مدیران ساختمان‌ها و بررسی مشکلات زندگی آپارتمان‌نشینی و نحوه دفع زباله‌های خانگی اقدام کردیم. از آنجا که پسماند و کاهش آن ارتباط مستقیم با محیط‌زیست دارد، هر اندازه به محیط‌زیست اهمیت داده شود، قطعاً کیفیت زندگی هم ارتقا پیدا می‌کند.
طی سال‌های اخیر پسماند فراموش شده بود و چندان در این زمینه فرهنگسازی نمی‌شد. البته امروز با اقداماتی که از طریق شهرداری در حال انجام است، همچون طرح کاپ، وضعیت بهتر شده، اما هنوز هم شهروندانی داریم که آگاه نیستند با مدیریت نکردن پسماندها چه آسیبی به محیط‌زیست می‌زنند. دغدغه ما هم از کوچه‌ای که‌سرا در آن قرار داشت، شروع شد. همسایه‌هایی داشتیم که توجهی به نحوه جمع‌آوری و حتی تفکیک زباله نداشتند. همین مسئله باعث شد کم‌کم به دنبال راه چاره‌ای برای فرهنگسازی باشیم.
ترویجگری بهترین راهکاری بود که شهرداری پیشنهاد داد تا از این فرصت استفاده و برای فرهنگسازی اقدام کنیم و خوشبختانه تا حدودی موفق عمل کرده‌ایم. یکی از اقداماتی که انجام شد برگزاری کلاس‌های آموزش تفکیک زباله برای دانش‌آموزان در خانه‌های کودک بود. آنها تفاوت زباله خشک و تر را متوجه شدند. نحوه درست کردن کاردستی با زباله خشک را هم در کارگاه‌هایی که برگزار شد، یاد گرفتند. همچنین کاشت گل و گیاه و نحوه نگهداری از آنها و تهیه کود از زباله تر را هم آموزش دیدند.
فرهنگسازی فرایندی زمانبر است. نمی‌توانیم بگوییم موضوعی را طی یک یا دو سال به‌صورت کامل فرهنگسازی کردیم، اما زمینه‌های آن را می‌توانیم از همین امروز مهیا کنیم. حتی برای ۱۰ تا ۱۵ سال آینده باید برنامه‌ریزی کرد. اگر به‌عنوان مثال، اقدامی مانند دیوار سبز تداوم داشته باشد و گروه‌های محلی برای آن تشکیل شود قطعاً راهگشا خواهد بود، اما اگر در قالب یک طرح و فقط طی دو، سه ماه اجرا شود، در مرحله طرح باقی می‌ماند و حتی به نسل آینده منتقل نمی‌شود.