همشهری آنلاین _ ثریا روزبهانی: ۳ ایده خلاقانه در زمینه کاهش «پسماند» و جلب مشارکت شهروندان در زمینه طرح «تفکیک زباله از مبدأ» به تازگی در منطقه ۵ شهرداری مورد بهره‌برداری قرار گرفته است. «قلم ماند»، «کارواش پسماند» و «سبز ماند» از جمله طرح‌های نوآورانه‌ای است که برای نخستین بار در پایتخت به مرحله اجرا در آمده و در همین مدت کوتاه مخاطبان بسیاری را با خود همراه کرده است. به بهانه آغاز فعالیت این طرح‌ها به سراغ «علیرضا بیگلری»، مدیر اداره پسماند منطقه رفتیم و با او درباره چگونگی اجرای این طرح و شیوه مشارکت شهروندان گفت‌وگو کردیم.
مدتی است طرح «کاپ» با جدیت در منطقه ۵ شهرداری تهران دنبال می‌شود و برنامه و فعالیت‌های متعددی در این زمینه انجام شده است. در واقع سازمان مدیریت پسماند به دنبال آن است تا با اجرای این طرح‌ها، تولید پسماند را در منطقه کاهش دهد. به همین دلیل برای تشویق و ترغیب اهالی به مشارکت در این امر، ۳ پروژه طراحی شد و به مرحله اجرا رسید. علیرضا بیگلری، مدیر اداره پسماند شهرداری منطقه، درباره این طرح‌ها توضیحات بیشتری می‌دهد: «۳۷ غرفه بازیافت در محدوده محله‌ها و ۲ ایستگاه پسماند در خیابان‌های «ستاری» و «دخانیات» در «شهر زیبا» فعال شده‌اند. روزانه در این ایستگاه‌ها حدود ۵۰ تن پسماند خشک جمع‌آوری و تفکیک می‌شود. با این احتساب می‌توان گفت که شهروندان منطقه ۵ بین ۲۰ تا ۲۲درصد در این زمینه مشارکت دارند.
چون این طرح‌ها برای اهالی جذابیت دارد، اینکه فردی نهال می‌گیرد، دیگری خودرواش را می‌شوید و کودکان مداد رنگی و دفتر می‌گیرند، به همین دلیل پیش‌بینی می‌کنیم با اجرای این ۳ پروژه در منطقه و گسترش پایگاه‌های آنها، میزان مشارکت حداقل ۵ تا ۱۰ درصد دیگر افزایش داشته باشد. به ساکنان و شهروندان منطقه قول می‌دهیم که در سال ۱۴۰۰، بی‌شک این طرح را در محدوده‌های دیگر منطقه نیز توسعه دهیم. برای مثال، تعداد «کارواش پسماند» را حداقل به ۴ مرکز برسانیم یا «قلم‌ماند» را به‌صورت مشارکتی یا مستقل، حداقل در ۱۰ نقطه فعال کنیم. هم‌چنین «سبزماند» را از یک به ۲ جایگاه افزایش دهیم. اما در ماه‌های آینده، طرح‌های دیگری نیز در زمینه پسماند افتتاح خواهد شد.»
- کودکان مخاطبان اصلی قلم ماند
«قلم ماند» از جمله طرح‌های مشارکت در تفکیک پسماند است. در این طرح شهروندان پسماندهای خود را به غرفه «قلم ماند» تحویل می‌دهند و در ازای آن نوشت‌افزار دریافت می‌کنند. مدیر اداره پسماند منطقه در این‌باره می‌گوید: «در بوستان «استقلال»، بنای قدیمی که در گذشته به سازمان «انتقال خون» تعلق داشت و مخروبه شده بود، بازسازی و به فروشگاه بزرگ و زیبایی تبدیل شد. اکنون در این بنا که ۴۰مترمربع وسعت دارد، مرکز قلم ماند راه‌اندازی شده است. در این طرح، اهالی می‌توانند مواد بازیافتی مانند شیشه، پلاستیک، پت و هر آن چیزی که قابل تبدیل و بازیافت باشد، به جز زباله تر را جمع‌آوری کنند و به غرفه قلم ماند در میدان صادقیه، بوستان استقلال تحویل دهند. موادی که می‌آورند با توجه به مصوبه سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران، ارزش دارد و برای آن قیمت‌گذاری شده است. در این غرفه هم مانند دیگر غرفه‌های مستقر در منطقه، این مواد براساس مصوبه، از شهروند خریداری می‌شود و انواع نوشت‌افزار مانند کیف، مداد، خودکار و غیره با توجه به حجم زباله‌هایی که تحویل می‌دهند، به آنها ارائه می‌شود. برای تشویق اهالی و شرکت در این طرح، قیمت نوشت‌افزار در این فروشگاه با ۱۵ درصد تخفیف عرضه می‌شود و در مقایسه با قیمت‌های واقعی آن، ارزان‌تر است.
این محصولات‌فروشی نیستند و تنها اهالی در ازای ارائه پسماند، می‌توانند آنها را دریافت کنند. تلاش می‌کنیم که کودکان، مخاطبان اصلی طرح‌های اداره پسماند باشند. این کودکان می‌توانند در خانه مانند «همیاران پلیس» خانواده‌هایشان را به تفکیک و جمع‌آوری پسماند خشک تشویق کنند. برای اینکه بتوانیم میزان تولید پسماند را کاهش بدهیم، باید ابتدا این اقدام را از خانه‌ها آغاز کنیم. به همین دلیل باتوجه به پیش رو بودن فصل پاییز، ماه مهر و مدرسه و دغدغه خرید نوشت‌افزار برای دانش‌آموزان، این ایده شکل گرفت و آن را اجرایی کردیم. قدیم‌ترها در ازای مواد بازیافتی که مردم به کانکس‌ها تحویل می‌دادند، مواد شوینده یا پول نقد به آنها داده می‌شد. برای همین بچه‌ها و افراد زیر ۱۲ سال، به جمع‌آوری پسماند خشک علاقه‌ای نشان نمی‌دادند. در واقع با اجرای این طرح، این گروه سنی را نیز به این موضوع دعوت کرده‌ایم. علاوه بر عرضه محصولات در این غرفه، آموزشیار هم مستقر شده است تا در کنار تشویق کودکان، نکات ضروری و آموزشی بازیافت را به آنها آموزش دهد. هم‌چنین بسته‌های آموزشی نیز در اختیار آنها قرار می‌گیرد.»
- با سبز ماند محله‌ها سبز می‌شوند
محیط‌زیستی که در آن زندگی می‌کنیم، گنجینه ارزشمندی است که نباید با ریختن زباله آن را از بین ببریم. به جای آن می‌توانیم نهالی بکاریم تا این گنجینه حفظ شود و برای آیندگان باقی بماند. ایده اجرای «سبز ماند» هم به همین بهانه طراحی شد تا از یک سو تولید پسماند کاهش پیدا کند و از سوی دیگر فضای سبز توسعه یابد. مدیر اداره پسماند درباره پروژه سبزماند می‌گوید: «در این طرح برای افراد و شهروندان علاقه‌مند به گل و گیاه نیز برنامه‌ریزی شده است. طرح «گلماند» تاکنون در بیش از ۴ منطقه شهرداری اجرا شده است. در این زمینه شهروندان به ازای تحویل پسماند، گلدان گل دریافت می‌کنند تا در فضای آپارتمان و خانه‌هایشان آن را بگذارند. در این طرح ما پا را فراتر گذاشته‌ایم و در سبز ماند به جای گلدان گل، نهال داده می‌شود.
چون نهال‌ها ماندگارتر و عمر بیشتری دارند و اهالی می‌توانند آن را در حیاط خانه و حتی جلو در منزلشان بکارند. شیوه تبادل پسماند خشک با نهال، بسیار ساده است. شهروندان انواع پسماند خشک خانگی خود را جمع‌آوری می‌کنند و پس از مراجعه به متصدی در ازای آن نهال می‌گیرند. علاوه بر نهال‌های غیرمثمر، نهال‌های مثمری هم مانند سیب، هلو، زیتون و غیره در محل اجرای این طرح در اختیار اهالی قرار می‌گیرد. اهالی برای ارائه پسماندهای خشک و دریافت نهال درخت می‌توانند به بلوار ناصر حجازی، خیابان بهار شمالی، انتهای کوچه ارکیده مراجعه کنند. اما چون نهال‌هایی که برای این کار در نظر گرفته شده‌اند از نظر قیمتی ارزنده هستند، به همین دلیل شهروندان برای دریافت آنها باید زحمت بکشند و پسماند بیشتری جمع‌آوری کنند و تحویل بدهند. هرچند که در این طرح نیز تخفیفاتی برای اهالی در نظر گرفته شده است.»
- شست وشو خودرو با پسماند
«کارواش پسماند» عنوان طرح دیگری از اداره پسماند منطقه که به تازگی به بهره‌برداری رسیده است. برخلاف طرح «قلم ماند» این بار مخاطبان این طرح، بزرگسالان هستند. بیگلری درباره طرح کارواش پسماند می‌گوید: «برای اجرای این طرح، محلی را در بلوار «سیمون‌بولیوار» در انتهای خیابان کوهستان راه‌اندازی کردیم. در این کارواش هم مانند «قلم ماند» اهالی با تحویل پسماندهای خشک خود به جای پرداخت وجه نقد می‌توانند خودرویشان را بشویند. در این بخش، پسماند آنها قیمت‌گذاری و برمبنای آن ماشین شسته می‌شود. قیمت این کارواش هم در مقایسه با هزینه سایر کارواش‌ها ۱۵ درصد ارزان‌تر است. هم‌چنین آبی که برای شست‌وشو مورد استفاده قرار می‌گیرد آب چاه یا همان آبی است که برای آبیاری فضای سبز مصرف می‌شود و از آن انشعابی برای کارواش و شستن خودروها گرفته شده است.
در طرح کارواش پسماند، گروه هدف‌مان را بزرگسالان قرار داده‌ایم. چون اغلب ما دوست داریم که خودرویمان هم مانند خانه‌هایمان تمیز و مرتب باشد. حال چه بهتر که به جای پرداخت وجه نقد، مواد بازیافتی را جمع‌آوری کنند و با آن خودرویشان را به کارواش ببرند. خوشبختانه در مدت کوتاهی که این طرح اجرا شده، مورد توجه بسیاری از شهروندان قرار گرفته و به شدت از آن استقبال شده است. چون اهالی با تحویل ۲ یا ۳ کیلو پت، پلاستیک یا شیشه، خودرویشان را می‌شویند. اگر مبلغ و وزن پسماندشان بیشتر از قیمت شست‌وشو باشد به آنها قبضی داده می‌شود که در صورت مراجعه بعدی، این هزینه محاسبه شود. هم‌چنین اگر شهروندان زباله کمتری تحویل بدهند و به آنها بدهکار بشوند، در نوبت بعدی باید رسید مواد بازیافتی‌شان را به ما تحویل بدهند، بدون اینکه خودرویشان را بشویند. در واقع هیچ مبادله پولی وجود ندارد و تنها در ازای شستن خودرو، مواد بازیافتی تحویل می‌گیرند. حتی اگر حجم زباله‌هایشان اندک باشد، می‌توانند ۲ یا ۳ بار زباله‌ها را جمع کنند و تحویل بدهند تا به حدنصاب قیمت برسد و از خدمات ارائه شده استفاده کنند.»