همشهری - سیده‌زهرا عباسی: آب در رود زاینده‌رود جاری و از عصر چهارشنبه (۹ تیر) به‌مدت ۱۰ روز برای جلوگیری از خشک شدن باغ‌های غرب اصفهان باز شده است. حالا کشاورزان منتظر تصمیم‌گیری درباره بازگشایی آب برای شرق هستند تا علاوه بر کشت و کار آنها، اصفهان هم با جاری شدن زاینده‌رود و گذر آب از غرب به شرق شهر، جانی تازه بگیرد.
زاینده‌رود در نصف جهان جاری نشده است
سرپرست معاونت حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای اصفهان با بیان اینکه خروجی سد زاینده‌رود از عصر چهارشنبه افزایش یافته است، می‌گوید: خروجی آب از سد زاینده‌رود براساس مصوبه‌های کارگروه سازگاری با کم‌آبی با حجم محدودی فقط برای جلوگیری از خشکی درختان باغ‌های غرب افزایش یافته است. محمود چیتیان با اشاره به ذخیره ۴۳۶ میلیون مترمکعبی آب در مخزن سد زاینده‌رود می‌گوید: با توجه به ذخیره سد زاینده‌رود آب رها شده تا محدوده کانال نکوآباد جریان دارد و زاینده‌رود در شهر اصفهان جریان پیدا نمی‌کند.
آبی فقط برای زنده ماندن درختان
البته عضو هیأت مدیره نظام صنف کشاورزی اصفهان با بیان این که قرار است در روزهای آینده آب برای کشاورزان شرق اصفهان هم باز شود که در نتیجه آن زاینده‌رود در شهر جاری خواهد شد به همشهری می‌گوید: ۲۵۰ میلیون مترمکعب آب برای کشاورزان شرق و غرب و همچنین حقابه محیط‌زیستی زاینده‌رود و تالاب گاوخونی مصوب شده، اما این میزان بسیار کم است و کفاف کشاورزی را نمی‌دهد، درصورتی‌که حقابه کشاورزان ۷۵ درصد از کل آب زاینده‌رود است. حقابه تالاب سالی ۱۷۶ میلیون مترمکعب است درحالی‌که از میزان آب مصوب امسال فقط۵۰ میلیون متر مکعب به آن اختصاص می‌یابد که البته بخش زیادی از آن به مرور اختصاص یافته است و با این میزان آب، بیش از ۱۰۰ کیلومتر انتهایی زاینده‌رود خشک می‌ماند و آبی به تالاب نمی‌رسد.
هرچند این حقابه هم فقط برای حفظ رودخانه و تالاب است نه احیای آن. حسین محمدرضایی، بار عمده کمبود آب را روی دوش کشاورزان می‌داند و می‌افزاید: قرار بود ۲۵ تا ۳۰ درصد صرفه‌جویی در آب صنعت و آشامیدنی یزد، صنعت اصفهان و برداشت‌های چهارمحال و بختیاری صورت گیرد، اما این صرفه‌جویی‌ها انجام نشد و نتوانستند آن را مدیریت کنند تا حداقل آبی به کشاورزی برسد.
۲ سال بدون کشت در شرق اصفهان
عضو هیأت مدیره نظام صنف کشاورزی اصفهان با بیان این که شرق و غرب این شهرستان روی هم ۵۰۰هزار کشاورز دارد، می‌گوید: درآمد این کشاورزان وابسته به کشاورزی و از رودخانه زاینده‌رود است، اما با آبی که الان باز می‌شود فقط باید کشت‌های ریشه‌ای مانند درختان و یونجه‌ها را حفظ کرد. زیرا کشت کامل ۹۰-۸۰ روز جریان آب دائم نیاز دارد و در این شرایط کشاورزان کشت تابستان را هم ندارند. محمدرضایی با اشاره به اینکه کشاورزان سال گذشته هم آبی برای کشت غله نداشته‌اند، می‌افزاید: اگر آب به کشت غله اختصاص می‌یافت، الان موعد برداشت محصول بود. با این شرایط کشاورزان کشت تابستان را هم از دست داده‌اند و اگر در ماه‌های پیش‌رو آب به کشت غله هم اختصاص نیابد، عملا ۲ سال است که کشاورزان درآمدی ندارند. اعتباری هم که برای جبران خسارت به کشاورزان داده می‌شود در حد یک یا ۲ میلیون تومان است که به هیچ کاری نمی‌آید. مثلا کشاورزان ورزنه باید حدود ۱۰۰ کیلومتر راه بیایند تا به اصفهان برسند و کاری برای خود دست و پا کنند که این رقم حتی پول بنزین‌شان هم نمی‌شود. او با تأکید بر اینکه شرق اصفهان صنعتی ندارد و مسئولان هم برای اشتغال جایگزین کشاورزان کاری انجام نداده‌اند، ادامه می‌دهد: کشاورزان اصفهان همینطور بلاتکلیف و بدون درآمد مانده‌اند و تبعاتی چون حاشیه‌نشینی را در میانشان شاهد هستیم.
تعیین تکلیف آب کشاورزان شرق تا هفته بعد
عضو هیأت مدیره نظام صنف کشاورزی اصفهان در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه تکلیف بازگشایی آب برای کشاورزان شرق اصفهان و جاری شدن رود در شهر طی روزهای آینده مشخص می‌شود، می‌گوید: یک دوگانگی را میان کشاورزان شرق اصفهان در این‌باره شاهد هستیم. عده‌ای می‌گویند آب باز نشود چون فایده ندارد و یک عده می‌گویند حتی اگر یک لیوان سهم زاینده‌رود است باز شود چون حق ماست. این دوگانگی موجب شده است تصمیم‌گیری سخت باشد، اما به هرحال تکلیف آن تا هفته بعد که سهم آب غرب تمام شود روشن خواهد شد و آب برای شرق اصفهان باز خواهد شد. به‌گفته محمدرضایی، آب برای شرق زاینده‌رود احتمالا به‌صورت نوبتی (ونش) نسبت به سهم‌شان از زاینده‌رود برای باغ‌های غرب اصفهان و بعد برای کشاورزی شرق اصفهان باز شود و به همین دلیل، جریان آب دائمی نخواهد بود و هرماه به‌صورت محدود اختصاص خواهد یافت درصورتی که باید زاینده‌رود مانند گذشته دائمی و همیشه جاری و ساری باشد.
دبیر اجرایی نظام صنفی کشاورزی استان اصفهان هم به همین موضوع اشاره می‌کند؛ جریان دائمی آب در زاینده‌رود و حقابه‌ای که باید سهم کشاورزان باشد. اسفندیار امینی با اشاره به اینکه وزارت نیرو خلاف قانون توزیع عادلانه آب بخش زیادی از حقابه کشاورزان را بدون موافقت آنها برداشت می‌کند به همشهری می‌گوید: وزارت نیرو مقدار قابل توجهی از آب زاینده‌رود را برای مصرف صنعت، خدمات، شهری، آب آشامیدنی، انتقال به استان‌های چهارمحال و بختیاری و یزد تخصیص داده است درحالی‌که قرار بود اول منابع این مصارف تامین و بعد بهره‌برداری شروع شود. همین موضوع موجب شده است زاینده‌رود بحرانی شود و تبعات اجتماعی آن را شاهد باشیم. وی با اشاره به فعالیت کمیسیون رسیدگی به امور آب‌های زیرزمینی توضیح می‌دهد: این کمیسیون براساس تبصره ۵ ماده واحده قانون تعیین‌تکلیف چاه‌های آب فاقد پروانه بهره‌برداری از سال ۸۵ شکایت‌های مرتبط را با حضور یک قاضی بررسی می‌کند. ما هم به این کمیسیون شکایتی را تحویل دادیم تا حقابه کشاورزان برگردد و طرح‌های جدید انتقال آب در حوضه زاینده‌رود شروع نشود. این پرونده با رأی موافق قاضی به دیوان عدالت اداری رفت و تأییدیه گرفت. ۲۶ بهمن ۹۹ حکم این پرونده صادر و ۲۰ روز پیش هم نهایی شد، اما وزارت نیرو عملا به این حکم بی‌توجه است.
کشاورزان شرق منتظرند
دبیر اجرایی نظام صنفی کشاورزی استان اصفهان با اشاره به خشکسالی و کاهش بارندگی در بالادست زاینده‌رود می‌گوید: امسال یکی از مشکلات ما این است که در بالادست رودخانه در اصفهان، شهرهای بن و سامان در چهارمحال‌و بختیاری و یزد، پمپاژ آب ادامه دارد و نیاز کامل خود را برداشت می‌کنند. حدود ۳۲۰ میلیون مترمکعب از حقابه کشاورزان اصفهان بدون اجازه برداشت شده و فقط ۲۵۰ میلیون مترمکعب مانده است که حتی همین حجم آب هم هنوز باز نشده.
امینی با تأکید بر این که قرار بود کمیته اصناف کشاورزی شرق و غرب و جهادکشاورزی درباره نحوه توزیع آب برنامه‌ریزی داشته باشند، می‌افزاید: قرار شد ۲۵ میلیون مترمکعب برای غرب اصفهان باز شود که مقدار خیلی کمی است. ضمن این که کشاورزان شرق اصفهان منتظر بودند و حالا دوباره نگران وضع خود شده‌اند.او اظهار امیدواری می‌کند که شرکت آب منطقه‌ای اصفهان هرچه زودتر تکلیف کشاورزان شرق اصفهان را روشن کند.
***
زاینده‌رود به طول بیش از ۴۰۰ کیلومتر، بزرگ‌ترین رودخانه منطقه مرکزی ایران است که از کوه‌های زاگرس مرکزی سرچشمه می‌گیرد و در کویر مرکزی ایران به سمت شرق پیش می‌رود و در نهایت به تالاب گاوخونی در شرق اصفهان می‌ریزد؛ اگر زاینده‌رود برای شرق اصفهان باز نشود، آبی در شهر جاری نمی‌شود و تالاب گاوخونی هم تشنه خواهد ماند.