همشهری آنلاین- گروه استانی:
زعفران ازجمله مزیت‌های صادراتی ایران به‌حساب می‌آید که شهرت جهانی دارد. این محصول ارزشمند در گذشته به‌صورت محدود و بیشتر در حوزه خراسان کشت می‌شد، اما درسال‌های اخیر به تعداد استان‌های کشت‌کننده این محصول افزوده شده‌است و کشاورزان از تغییر الگوی کشت به‌سوی زعفران استقبال کرده‌اند.
این‌درحالی است که گسترش خشکسالی و ضرورت‌های بهینه‌سازی مصرف آب در بخش کشاورزی ایجاب می‌کند محصول کم‌آب‌خواهی مانند زعفران سهم بیشتری در سبد کشت محصولات کشاورزی کشور داشته‌باشد، محصولی که مطلوبیت‌های زیادی برای کشاورزان دارد و می‌تواند به نمادی برای توسعه کشاورزی سودآور در کشور تبدیل شود.
دراین میان خراسان‌رضوی، خراسان‌جنوبی، خراسان‌شمالی، یزد، همدان، فارس، کرمان و اصفهان از استان‌هایی به‌حساب می‌آیند که کشت زعفران فراگیری بیشتری در حوزه کشاورزی آنان دارد. علاوه براینها استان گلستان نیز در سال‌های اخیر درمسیر افزایش سطح زیرکشت این محصول ارزشمند گام‌های موثری برداشته‌است. براین اساس در پرونده پیش‌رو علاوه بر بررسی کمیت و کیفیت کشت زعفران دراین استان‌ها، به بیان مهم‌ترین مشکلات کشت زعفران درآنها می‌پردازیم که در ادامه می‌خوانید.
افزایش استقبال یزدی‌ها از کشت زعفران
درسال‌های اخیر و با توجه به دامن گستردن خشکسالی، تغییر الگوی کشت گیاهان پرآب‌خواه به یکی از مهم‌ترین ضرورت‌های توسعه کشاورزی در استان یزد تبدیل شده‌است. براین اساس نخستین الگویی که یزدی‌ها درپیش گرفتند، توسعه کشت‌های گلخانه‌ای بود، اما این روزها اجرای طرح توسعه کشت زعفران، به‌دلیل پایین بودن مصرف آب، با استقبال خوبی مواجه شده‌است.
از این رو در بیشتر مناطق استان شاهد افزایش کشت این محصول هستیم. درخشش طلای‌سرخ در دل کویر، زیبایی ویژه‌ای به اراضی کشاورزی استان بخشیده و از ناامیدی کشاورزان کاسته‌است. بسیاری عقیده دارند برخی شهرستان‌های یزد ظرفیت‌های بالایی برای کاشت این محصول پرارزش دارند.
درشرایطی‌که خشکسالی بخش کشاورزی را به‌شدت تحت تأثیر قرار داده و شاهد مهاجرت از روستاها هستیم، رونق کشت زعفران زمینه‌ساز مهاجرت معکوس خواهد شد. جالب است که استقبال از کاشت زعفران درمیان جوانان و به‌ویژه فارع التحصیلان رشته کشاورزی نیز رو به افزایش است، چراکه اقلیم استان به‌نحوی است که شرایط را برای برداشت زعفران باکیفیت فراهم کرده‌است.
یزد ازجمله استان‌هایی است که در ۲دهه اخیر با مشکل کم‌آبی روبه‌رو بوده‌است و براین اساس بخش مهمی از مساحت استان به کاشت انواع محصولات کشاورزی کم آب‌خواه اختصاص دارد. زعفران تولیدی یزد به‌دلیل شرایط آب‌وهوایی و خاک مناسب از کیفیت بالایی برخوردار است و آمارهای وزارت جهادکشاورزی نشان می‌دهد یزد درمیان استان‌های تولیدکننده این محصول در جایگاه ششم قرار دارد و شاهد صادرات این محصول هستیم که البته با توسعه سطح زیرکشت درحال افزایش است.
درآمد مردم برخی مناطق استان ازجمله بهاباد در بیشترین سطح و ابرکوه و خاتم در سطوح پایین‌تر از طریق کشاورزی تأمین می‌شود، با توجه به این موضوع تغییر الگوی کاشت محصول، توسعه کاشت گیاه زعفران و نیز گیاهان دارویی به کشاورزان توصیه می‌شود. می‌توان گفت ۴هزار خانوار کشاورز استان در تولید زعفران فعالیت دارند.
ازسوی دیگر باید به این موضوع هم اشاره کرد که زعفران ازجمله گیاهان کم‌آب‌خواه با بازدهی ۷ساله است که برای بازدهی مجدد آن باید پس‌از ۷سال پیاز گیاه را جابه‌جا کرد. سال‌گذشته از ۸۳۰هکتار زمین‌های زیرکشت این محصول، ۸/۲ تن محصول خشک زعفران برداشت شد که با رشد همراه بود و پیش بینی می‌شود با توجه به خشکسالی‌های اخیر، استقبال از کشت زعفران بیشتر شود و به‌دنبال آن برداشت این محصول نیز افزایش یابد.
دراین میان زعفران برخی شهرستان‌های استان زبانزد هستند که ازجمله آن می‌توان به شهرستان بهاباد اشاره کرد. با اجرای طرح تغییر الگوی کاشت هرسال به سطح زیرکشت زعفران دراین شهرستان افزوده می‌شود که این رویه به شهرستان‌های دیگر هم سرایت کرده‌است. بیشترین سطح زیرکشت زعفران استان با ۴۰۰هکتار مربوط به شهرستان بهاباد است، اما مرکز استان کم‌ترین سهم را در سطح زیرکشت زعفران دارد.
ظرفیت‌های مغفول زعفران استهبان در استان فارس
فارس نیز یکی از استان‌های سرآمد در کاشت زعفران است. سطح زیرکشت زعفران دراین استان حدود ۱۱۰۰هکتار و میزان تولید زعفران آن حدود ۴ هزارکیلو است. در بیشتر نقاط استان ازجمله استهبان، نی‌ریز، سروستان، اقلید، مرودشت، شیراز و سپیدان کشت زعفران انجام می‌شود. میانگین برداشت زعفران از هرهکتار دراین استان چیزی درحدود ۴کیلوگرم در هکتار بوده که با میانگین کشوری یکسان است.
«حشمت‌الله صادقی»، کارشناس گیاهان‌دارویی سازمان جهاد کشاورزی استان فارس با اشاره به اینکه محصول زعفران به‌صورت فله‌ای و بسته‌بندی به بازار عرضه می‌شود، معتقد است شرکت‌های خصوصی که در بخش بسته‌بندی و توزیع زعفران فعالیت دارند، باید ابتکار و خلاقیت داشته باشند و بسته‌بندی این محصول باارزش را با استانداردهای جهانی انجام دهند.
اداره‌کل جهاد کشاورزی استان فارس به کشاورزانی که اقدام به کشت زعفران می‌کنند، یارانه می‌دهد و همچنین برنامه‌های آموزشی برای توسعه کشت این گیاه دارویی خوراکی برگزار می‌کند. زعفران استهبان به لحاظ عطر، طعم و رنگ همچنین شرایط آب‌وهوایی مناسب و اختلاف ارتفاع از سطح دریا جزو برترین زعفران‌های ایران است که می‌تواند رقیب بسیاری از زعفران‌های تولید شده در دنیا باشد، اما به‌دلیل ضعف صنایع تبدیلی مناسب، از بازارهای بین‌المللی عقب مانده‌است. در استهبان کارخانه‌های صنایع تبدیلی که محصول تولیدی کشاورزان را بسته‌بندی و صادر کنند وجود ندارد و تنها برخی به‌صورت کارگاهی اقدام به این فعالیت می‌کنند که نیاز این شهرستان را رفع نمی‌کند.
جایگاه ویژه زعفران در اقتصاد خراسان‌شمالی
زعفران در ۸ شهرستان استان خراسان‌شمالی کشت و تولید می‌شود. شهرستان فاروج با سطح زیرکشت ۲ هزارو ۴۵۳هکتاری و تولید سالانه حدود ۱۴تن زعفران در جایگاه نخست، شهرستان شیروان در رتبه دوم و اسفراین در رتبه سوم تولید در استان خراسان‌شمالی قرار دارند.
آخرین آمارهای وزارت‌جهادکشاورزی نشان می‌دهد که این استان ازنظر سطح زیرکشت و تولید زعفران رتبه سوم را درمیان استان‌های کشور دارد. میانگین تولید زعفران درخراسان‌شمالی ۲/۶ کیلوگرم در هکتار است که این رقم حدود دوبرابر میانگین کشوری است. این درحالی‌است که کشت و تولید زعفران اشتغال خوبی دراین استان ایجاد کرده، به‌طوری‌که هر یک‌هکتار زعفران درمراحل کاشت، داشت و برداشت و فراوری، یک شغل مستقیم و حدود ۱۸۰ تا ۲۰۰شغل غیرمستقیم و فصلی ایجاد می‌کند.
ارزش اقتصادی تولید زعفران دراین استان هزارو ۸۰۰میلیارد ریال است که ۱۷درصد ارزش کل تولیدات باغی را شامل می‌شود. امکان حذف و جایگزینی باغ‌های آب‌بر با زعفران، سهولت در کشت مکانیزه و ارزش اقتصادی بالا، سهولت در نگهداری محصول، وجود ۵ واحد فراوری و بسته‌بندی زعفران با ظرفیت سالانه ۴/۳ تن و امکان صادرات آن ازجمله مزایای کشت این محصول در خراسان‌شمالی است. کمبود ماشین‌های برداشت مکانیزه، ضعف دانش فنی در محیط تولید، احتمال طغیان آفات و بیماری‌های خاص باتوجه به سرعت توسعه کشت، نابه‌سامانی بازار و نبود برنامه‌های صادراتی مشخص و صادرات فله‌ای ازجمله دغدغه‌های حوزه زعفران دراین استان به‌حساب می‌آید.
کشت جایگزین برای کشاورزان اصفهانی
درسال‌های اخیر سطح زیرکشت زعفران در استان اصفهان به بیش‌از هزارو ۵۰۰ هکتار رسیده‌است. براساس آخرین آمارهای وزارت جهادکشاورزی پس از استان‌های خراسان‌شمالی، جنوبی و رضوی، استان اصفهان در رتبه چهارم بیشترین سطح زیرکشت زعفران در کل کشور قرار دارد و متوسط عملکرد زعفران دراین استان ۶کیلوگرم در هکتار است که بسیار بالاتر از میانگین کشور است.
پیاز زعفرانی که در اصفهان کاشته می‌شود، همان زعفرانی است که در خراسان‌رضوی و جنوبی کاشته می‌شود. زعفران در شهرستان‌های نطنز، نجف‌آباد، تیران‌وکرون، شاهین‌شهر و میمه، اصفهان، نایین و اردستان کشت می‌شود و تیران‌وکرون و نطنز هریک با ۲۴۰هکتار، نجف‌آباد با ۱۶۰هکتار، آران و بیدگل با ۱۰۰هکتار، شاهین‌شهر ومیمه با ۹۵هکتار و کاشان با ۹۴هکتار به‌ترتیب بیشترین سطح زیرکشت را نسبت به سایر شهرستان ها دارند.
زعفران یکی از محصولات کشاورزی است که به منابع آبی زیادی نیاز ندارد و با توجه به کمبود منابع آبی در استان، کشت آن به کشاورزان توصیه می‌شود و توسعه کاشت آن در الگوی کشت استان اصفهان قرارگرفته است. زعفران تولید شده در استان ازسوی شرکت‌های ویژه‌ای جمع‌آوری و بیشترین حجم آن به کشورهای خارجی صادر می‌شود. میزان صادرات زعفران در سال‌گذشته۵۳کیلوگرم و به ارزش ۶۲ هزارو ۵۰۰ دلار و به مقصد کشورهای آلمان، ترکیه و کویت بوده‌است. این میزان در ۷ماه سال‌جاری به ۳۶۴کیلوگرم و ارزش ۱۸۲ هزارو ۶۰۰ دلار رسیده و افزایش چشمگیری داشته‌است.
این‌درحالی‌است که حدود ۴ هزارو ۵۰۰ نفر در استان اصفهان در کاشت زعفران فعالیت می‌کنند، البته کشاورزان اصفهانی معمولا کشت زعفران را در کنار سایر فعالیت‌های کشاورزی انجام می‌دهند و معمولا مساحتی درحدود ۲ تا ۵ هزارمترمربع از زمین زراعی خود را به کشت زعفران اختصاص می‌دهند. برداشت زعفران در استان سالانه ۹ هزارکیلوگرم است و هرکیلوگرم زعفران ۱۵ تا ۱۶ میلیون تومان قیمت دارد و با توجه به نیاز آبی کم این محصول و قیمت آن در بازار در معیشت زعفران‌کاران تأثیرگذار بوده، اما فعالان این حوزه در استان درگیر مشکلاتی مانند نرخ بالای دستمزد کارگر هستند.
همچنین بالا رفتن شوری آب هم سبب بروز مشکلاتی برای زعفران‌کاران می‌شود. با این وجود کارشناسان معتقدند این‌محصول می‌تواند به‌عنوان کشت جایگزین، کشاورزان اصفهانی را که با خشکسالی دست به گریبان هستند، نجات دهد و آنان باید به‌جای برنج و بادام که نیاز آبی زیادی هم دارد، زعفران بکارند.
طلای‌سرخ، جایگزین طلای‌سبز کرمان
کرمان ازجمله استان‌هایی که ازنظر سطح زیرکشت زعفران، جایگاه بالایی در کشور دارد. درحال‌حاضر حدود هزار و ۶۶۸ هکتار از مزارع این استان به کاشت زعفران اختصاص یافته‌است و شهرستان‌های زرند، سیرجان، کرمان و بافت بیشترین سطح زیرکشت زعفران را دارند و «دشت خاک» زرند به‌عنوان قطب زعفران‌خیز این استان محسوب می‌شود. حداقل ۷۰درصد از آب‌های کشاورزی در روستاهای کرمان، تبخیر یا بی‌نتیجه جذب زمین می‌شوند. این درشرایطی است که اکنون و پس از سال‌ها سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی، دیگر آبی برای توسعه اقتصاد استان‌کرمان دراین حوزه باقی نمانده و حتی تأمین آب آشامیدنی روستاییان نیز با مشکل روبه‌رو است.
پسته هم‌اکنون مهم‌ترین محصول غیرنفتی ارزآور استان کرمان محسوب می‌شود که سالانه ۷/۱ میلیارد دلار عاید کشور می‌کند، اما باغ‌های پسته هرسال درحال کوچک‌تر شدن است. محدودیت منابع آبی و توسعه کشت محصولاتی با نیاز آبی کم و گیاهان دارویی سبب شده زمین‌هایی که به‌دلیل بی‌آبی زیرکشت نرفته بودند، به زعفران اختصاص داده شوند و این محصول نقش به‌سزایی در افزایش درآمد کشاورزان داشته است.
نیاز اندک این محصول به آب، امکان بهره‌برداری به‌مدت ۵ تا ۷ سال دریک نوبت کاشت، آبیاری در زمان‌های غیربحرانی آب، رشد در زمین‌های شنی - رسی، خاصیت خوب انباری محصول، سهولت حمل‌ونقل، عدم نیاز به ماشین‌های سنگین، امکان جذب نیروی‌کار در فصل رکود کشاورزی و ارزآوری مناسب، زمینه مطلوب برای توسعه کاشت زعفران در استان کرمان را فراهم کرده‌است. با اینکه زعفران کرمان از مرغوب‌ترین زعفران‌های تولیدی در ایران و مطابق با استانداردهای صادراتی است، اما هنوز به حد صادرات نرسیده و عمده محصول برداشت شده به مصرف داخلی می‌رسد و بخشی نیز در استان‌های همسایه فروخته می‌شود.
ازسوی دیگر راه‌اندازی کارگاه‌های کوچک خانگی فراوری زعفران که عمده کار پاک‌کردن و بسته‌بندی آن را زنان خانوار انجام می‌دهند، کمک زیادی به خانواده‌های کشاورز کرده‌است. این درحالی‌است که گلایه زعفران‌کاران از مشکلات موجود به دردسرهای خرده‌مالکی و سرمازدگی ختم نمی‌شود؛ به‌دلیل فراهم نبودن زیرساخت‌های لازم در حوزه صنایع بسته‌بندی، این محصول ارزشمند به‌صورت سنتی روی سینی و در سایه یا با استفاده از بخاری و پهن‌کردن روی پارچه خشک می‌شود. اعطای وام کم‌بهره برای توسعه صنایع تولید بسته‌بندی و برندسازی یکی از مطالبه‌های مهم زعفران‌کاران کرمانی است.
نخستین محصول صادراتی خراسان‌رضوی
سطح زیرکشت زعفران در خراسان‌رضوی ۹۰ هزارهکتار برآورد می‌شود و فعالیت در حوزه تولید این‌محصول برای حدود ۱۳۱هزارنفر به‌صورت مستقیم اشتغال ایجاد کرده‌است. همچنین بیش‌از ۶۵ درصد از زعفران تولیدی ایران، محصول مزارع استان خراسان‌رضوی است. زعفران نخستین محصول صادراتی خراسان‌رضوی است که تاکنون سرمایه‌گذاری‌های قابل‌توجهی چه در بخش تولید و چه در بخش تجارت آن انجام شده، اما خروجی این سرمایه‌گذاری‌ها به‌دلایل مختلف رضایت فعالان حوزه زعفران را جلب نکرده‌است.
سال‌گذشته ۳۱۰ تن زعفران از خراسان‌رضوی صادر شده که این آمار در ۶ ماه ابتدایی سال‌جاری ۵۷ تن اعلام شده‌است. علاوه‌براینها، از ۱۱۴ هزارهکتار سطح زیرکشت زعفران درکشور، ۹۰ هزارهکتار آن در خراسان‌رضوی است. این قابلیت‌های ویژه درحالی‌است که دلال‌ها عامل اصلی نوسان قیمت در بازار زعفران به‌حساب می‌آیند؛ سال‌گذشته در خراسان‌رضوی ۳۱۰ تن زعفران تولید، اما فقط ۵۷ تن آن صادر شده‌است، چراکه بخش زیادی از این محصول در انبارهای خانگی دلال‌ها نگهداری می‌شود تا قیمت‌ها افزایش یابد.
زعفران تا چندسال قبل صرفا به‌عنوان یک ادویه به جهان صادر می‌شد، اما امروز از مرز ادویه و طعم‌دهنده غذا گذشته و به‌عنوان یک داروی گیاهی مطرح و صادر می‌شود و این یک ارزش‌افزوده جدید و امکانی برای تولید و صادرات بیشتر است. امروز زعفران ایرانی به ۴۶ کشور دنیا صادر می‌شود، درحالی‌که در ۱۴۰ کشور دیگر اصلا بازاری ندارد، همه اینها درحالی‌است که در بازار داخلی هم با توجه به گرانی محصول تولیدی، رغبتی به استفاده از آن وجود ندارد و زعفران اصیل ایرانی در همین کشور جای خود را به رنگ‌های خوراکی مجاز و غیرمجاز داده‌است.
مشکلات ارزی، اختصاص نیافتن مشوق‌های صادراتی، تکمیل نشدن زنجیره‌های پس از تولید، نبود پایانه صادراتی تخصصی کشاورزی به‌ویژه زعفران، نوسان در بازار ارز، فرایند دشوار بازگشت ارز حاصل از صادرات، عدم معرفی مناسب و هدفمند محصولات در بازارهای بین‌المللی، افزایش سهم صادرکنندگان غیرتخصصی در صادرات زعفران و حضور رقبای جدید مانند افغانستان در تولید زعفران را می‌توان از دیگر مشکلات در صادرات این محصول برشمرد. همچنین از شهرهای معروف تولیدکننده زعفران دراین استان می‌توان به تربت‌حیدریه، مشهد، خاف، گناباد، تایباد، بجستان، زاوه و تربت‌جام اشاره کرد.
حمایت از توسعه کشت زعفران در همدان
زعفران گیاهی از خانواده زنبقیان است؛ گیاهی علفی با برگ‌های سوزنی و بدون ساقه که ۳۰ تا ۴۰ سانتیمتر طول دارد. هرساله کشت و کار زعفران در استان همدان آخر شهریورماه انجام می‌شود. پیازهایی که ازسوی کشاورزان خریداری می‌شود در هر هکتار حدود ۳ تا ۵ تن کاشته می‌شود. البته ممکن است این محصول به‌صورت مجتمعی نیز کشت شود، اما فقط در سال‌های نخست نتیجه خوبی دارد و برای تکثیر پیاز مفید نیست، چراکه زعفران کاشته‌شده عموما تا ۷ سال در زمین نگهداری می‌شود و باید از آن گل گرفت و برداشت کرد.
دراستان همدان برداشت زعفران اوایل آبان‌ماه آغاز می‌شود. دراین استان تا پایان سال‌گذشته حدود ۲۴۵هکتار زعفران کاشته شده که از این میزان، هزارو ۴۵کیلوگرم زعفران برداشت شده‌است. متوسط برداشت این محصول در استان ۵ کیلو در هرهکتار است، اما در سال‌گذشته حدود ۳۴هکتار از زمین‌های کشت‌شده به‌صورت غیربارور بوده‌است؛ به این معنی که تازه کشت شده‌اند.
پیش‌بینی شده در سال آینده ۴۰ هکتار به این سطح زیرکشت اضافه شود. تعداد بهره‌برداران زعفران دراستان همدان بیش‌از ۴۰۰نفر برآورد می‌شود. دراین میان یکی از مهم‌ترین مشکلات زعفران‌کاران همدانی، نبود پیاز زعفران است، چراکه این‌محصول در همدان وجود ندارد و باید از استان خراسان‌رضوی خریداری شود. با توجه به این موضوع افرادی که می‌خواهند به‌صورت آزمایشی زعفران کشت کنند، به‌دلیل اینکه پیاز کمی می‌خواهند، ممکن است خرید این محصول با مشکلاتی مواجه شوند. این درحالی‌است که اگر فردی بخواهد در استان همدان به‌صورت وسیع زعفران کشت کند، با همکاری اداره جهادکشاورزی می‌تواند از استان خراسان‌رضوی یا خراسان‌جنوبی پیاز زعفران وارد کند.
چالش فروش فله‌ای زعفران گلستان
حدود ۲۰سال قبل برای نخستین‌بار و با تلاش یکی از اهالی روستای «وامنان» در آزادشهر استان گلستان زعفران در حیاط خانه‌ای کوچک کشت شد و در بازارهای محلی به‌فروش رسید. حالا با گذشت این سال‌ها نه‌فقط اهالی این روستا به کشت زعفران به‌جای کشت سنتی گندم، جو و برنج رو آورده‌اند، بلکه طلای‌سرخ در مزارع گالیکش، مینودشت، کلاله و حتی روستای زیارت گرگان نیز کشت می‌شود. براساس اعلام سازمان جهادکشاورزی گلستان، کشت زعفران دراین استان از مرز ۵۰۰هکتار هم عبور کرده‌است که فقط ۳۰۰هکتار آن در روستای وامنان قرار دارد.
بهره‌برداری این گیاه در استان ۵/۶ کیلوگرم درهکتار است، با این‌وجود به دلیل اینکه محصول استراتژیک گلستان محسوب نمی‌شود، دستورالعمل کشت منسجمی ازسوی وزارت جهادکشاورزی هم ندارد و حمایت دولتی از آن کم‌تر از محصولات کشاورزی استراتژیک استان مانند گندم و دانه‌های روغنی است. یکی از اصلی‌ترین مشکلات کشت زعفران دراستان گلستان فروش فله‌ای آن به بازارهای مشهد و بسته‌بندی و نام‌گذاری به‌نام زعفران خراسان است که طبیعتا زنجیره ارزشی برای استان ایجاد نمی‌کند.
حالا اما پس‌از گذشت حدود ۲۰ سال از برداشت این محصول در گلستان، شرکت تعاونی روستایی وامنان اعلام کرده مجوزهای بسته‌بندی و بهداشتی برای طلای‌سرخ گلستان صادر و اصلی‌ترین گام در مسیر برندسازی این محصول استان برداشته شده‌است. اثرات مثبت معیشتی کشت این محصول در روستاهای گلستان تا جایی محسوس است که منجر به مهاجرت‌معکوس اهالی و بازگشت به روستاهایشان به‌ویژه در آزادشهر و روستای وامنان شده‌است.
آب‌وهوای معتدل در تابستان و زمستان سرد در ارتفاعات گلستان زمینه مساعد برای کشت زعفران را ایجاد کرده‌است. البته تفاوت اقلیمی گلستان با قطب‌های پرورش زعفران مانند قائنات، سبب شده برداشت این محصول دراین استان به‌جای ماه مهر، در آبان‌ماه انجام شود.
بازارهای از دست رفته خراسان‌جنوبی
در سال زراعی جاری سطح زیرکشت زعفران در استان خراسان‌جنوبی ۱۷هزارو ۱۵۲هکتار است و شهرستان قائنات با ۵ هزار و ۸۸هکتار سطح زیرکشت و تولید ۲۲تن‌و ۷۳۸کیلوگرم زعفران، رتبه نخست تولید این محصول را در استان دارد. کشت پیاز زعفران تا پایان شهریورماه امسال در استان خراسان‌جنوبی ادامه دارد و دراین مدت بیش‌از ۳۰۰هکتار به سطح زیرکشت این محصول افزوده خواهد شد. زعفران شهر قائن درحال‌حاضر مرغوب‌ترین نوع زعفران است و ازنظر کیفیت گوی سبقت را از دیگر شهرها ربوده و برخی کارشناسان معتقدند در مقام نخست جهانی نیز قرار دارد.
همچنین منبع اصلی درآمد مردم شهر قائن از کاشت زعفران بوده و بیشتر خانواده‌ها سال‌های بسیار طولانی است که مشغول به کاشت زعفران در مزارع خود هستند. همچنین خراسان‌جنوبی رتبه نخست کیفیت زعفران و رتبه دوم تولید این محصول در کشور را دارد و درحال‌حاضر ۳۲هزارو ۲۸۲بهره‌بردار زعفران در خراسان‌جنوبی فعالیت می‌کنند و خرده‌مالکی مشکل عمده استان دراین حوزه محسوب می‌شود.
سال‌گذشته ۷۰هزارو ۱۵۵کیلوگرم زعفران خشک از مزارع استان برداشت شد که با توجه به کیفیت و نوع جمع‌آوری محصول، از کیلویی ۷ میلیون تومان تا ۱۲میلیون تومان به فروش رسید. در حوزه صادرات محصول زعفران هم‌اکنون بازار کشورهای پرمصرفی مانند هندوستان را به‌دلیل بالا بودن تعرفه‌های صادراتی به‌جای ایران، افغانستان مدیریت می‌کند، زیرا تعرفه‌های صادرات افغانستان صفر است؛ این درحالی‌است که ایران بزرگ‌ترین تولیدکننده زعفران در جهان به‌حساب می‌آید و فرصت بازار این کشور از استان‌های زعفران‌خیز مانند خراسان‌جنوبی گرفته شده‌است. ازسوی دیگر قیمت پایین زعفران به تناسب افزایش قیمت سایر کالاها و محصولات، سبب کاهش انگیزه کشاورزان می‌شود.
همچنین با توجه به همه‌گیری ویروس کرونا، خرید و فروش این محصول باارزش، دچار نوسان و مشکلاتی شده و صادرات نیز با سخت‌گیری و به کندی انجام می‌شود. قیمت پایین زعفران به تناسب افزایش قیمت سایر کالاها و محصولات و رغبت نداشتن کشاورزان به فروش، پایین آمدن آمار خرید و فروش در بازار به‌دلیل کمبود نقدینگی خریداران، نبود امکان صادرات زعفران با توجه به همه‌گیری ویروس کرونا و سخت‌تر شدن استانداردهای بین‌المللی، نبود ایستگاه تحقیقات زعفران، سرعت کند توسعه صنایع‌تبدیلی و فراوری پیشرفته زعفران، نبود امکان فروش با قیمت مناسب، به‌ویژه برای کشاورزان خرده‌مالک، عدم وجود برنامه مدون برای صادرات زعفران و ضعف حمایت‌ها از توسعه مزارع زعفران، ازجمله مشکلات تولید زعفران در خراسان‌جنوبی است.