همشهری آنلاین _ زهرا بلندی : دریاچه بوستان بزرگ و زیبای شقایق طی سال‌های اخیر به مخزنی برای آبیاری فضاهای سبز محله تبدیل شده، ظاهرش پر از آلودگی و املاح است و شباهتش را به دریاچه از دست داده است. رفع مشکلات این دریاچه و احیای مجدد آن یکی از درخواست‌های مکرر اهالی محله خانی‌آباد جنوبی است که در این گزارش به بررسی جزئیات آن می‌پردازیم.
تنها دریاچه منطقه ۱۹ که چند سالی است به شکل مخزن در آمده، در بخش انتهایی بوستان شقایق قرار گرفته است. بر اثر تجمع املاح عمق آب پایین آمده و جلبک‌ها طوری دور تا دور دریاچه را پوشانده که آب داخل آن کدر شده و به سبزی می‌زند. تعدادی از اهالی در ساعات نیمروزی برای بهره‌مندی از هوای مطبوع در بوستان حضور دارند، اما محدوده دور دریاچه تقریباً متروک است و افراد حین عبور از کنار آن باافسوس و حسرت به وضعیت کنونی‌اش نگاه می‌کنند.
دبیر محله خانی‌آباد جنوبی با اشاره به اینکه بوستان ۱۷ هکتاری شقایق سال ۱۳۷۹ ساخته شده و ۱۰ سال بعد این محدوده از پارک به شکل دریاچه درآمده است، می‌گوید: «این دریاچه که تنها دریاچه منطقه ۱۹ هم محسوب می‌شود از حدود ۵ سال پیش به شکل مخزنی درآمده که تنها وظیفه‌اش جمع‌آوری و نگهداری از آبی است که از چاه‌های زیرزمینی وارد این محوطه شده و برای مصارفی همچون آبیاری بوستان‌های شقایق و بهشت و فضای سبز حاشیه لوپ‌های پل شهید صنیع‌خانی و... استفاده می‌شود.» «فریدون علی‌نژاد» با اشاره به تاریخچه این دریاچه می‌گوید: «از سال‌ها پیش که هنوز پارک شقایق در محله خانی‌آباد جنوبی ساخته نشده بود این محوطه به شکل قلعه و خرابه بود و به دلیل گودی این محدوده از پارک و نیاز به مخزن آب برای آبرسانی به فضای سبز با این وسعت، اینجا به شکل دریاچه درآمد.»
- راهکارهای بلندمدت، چاره حل مشکل
«ساکنان محله خانی‌آباد جنوبی اینجا را به‌عنوان دریاچه می‌شناسند و از آن با همین عنوان نام می‌برند، ولی نوع طراحی آن و کاربردی که دارد مشابه دریاچه نیست.» علی‌نژاد با بیان این موضوع و اشاره به فضایی سنگی در میانه دریاچه که اهالی از آن به‌عنوان خانه اردک‌ها و غازها یاد می‌کنند، می‌گوید: «آب داخل دریاچه برای جلوگیری از کپک‌زدگی و ایجاد جلبک باید در حرکت باشد. وجود اردک و غاز و از سوی دیگر حرکت دورانی رکاب قایق‌هایی که مدتی به‌عنوان جاذبه‌های دریاچه در اینجا فعال بودند از جمله راه‌هایی برای حرکت دادن جریان آب محسوب می‌شدند که متأسفانه اکنون فقط به تماشای جای خالی‌شان می‌توان نشست.» دبیر شورایاری محله خانی‌آباد جنوبی می‌گوید: «در گذشته حدود ۳۰ تا ۴۰ اردک و غاز در اینجا زندگی می‌کردند، اما با جمع‌آوری آنها از حدود ۶ سال پیش سطح و دیواره‌های آب هم به‌طور کلی سبز و پر از جلبک شده است.»
«اوایل سال جاری جلبک‌ها و نخاله‌های داخل دریاچه به‌طور کامل توسط نیروهای شهرداری شست‌وشو شد، اما بعد از مدتی کوتاه دریاچه دوباره به این روز افتاده و انگار دست‌کم ۱۰ سال است که به حال خودش رها شده است» علی‌نژاد با بیان این موضوع می‌گوید: «آبی که وارد دریاچه می‌شود آب چاه عمیق است و به دلیل نوع خاک و آهکی بودن آب چاه‌های جنوب شهر املاح زیادی از داخل آنها وارد این دریاچه می‌شود و رفع این مشکل نیازمند اتخاذ یک راهکار بلندمدت است.»
- احیای اسکله قدیمی و خانه اردک‌ها و غازها
علاوه بر املاح ته‌نشین شده و حشره‌هایی که روی آب دیده می‌شوند زباله‌هایی که گویا توسط شهروندان در دریاچه ریخته شده هم در اینجا دیده می‌شود. دیگر عضو شورایاری محله خانی‌آباد جنوبی با اشاره به این صحنه می‌گوید: «درحالی که دریاچه زیبایی‌اش را تا حد زیادی از دست داده است، برخی اهالی هم دیگر مثل قبل بهداشت را رعایت نمی‌کنند و حتی زباله‌های‌شان را درون دریاچه ریخته و وضع را بدتر می‌کنند.» «محمدرضا کریمی» با بیان اینکه دوران کودکی‌اش قبل از شکل‌گیری دریاچه در این فضا با بچه‌های محل فوتبال بازی می‌کرد، می‌گوید: «یکی از درخواست‌های مهم اهالی محل و اعضای شورایاری از مسئولان این است که اینجا به‌صورت دریاچه اداره شود نه مخزنی برای ذخیره آب.
برای پاسخ به این تقاضا پیشنهاد ما این است که مخزن آبی داخل بوستان ایجاد شود که آب داخل چاه ابتدا وارد مخزن شده، املاح در مخزن ته‌نشین و بعد وارد دریاچه شود یا دست‌کم یک حوضچه کوچک در بوستان ایجاد شود که آب چاه وارد آن شده و بعد از ته‌نشینی رسوب از حوضچه وارد دریاچه شود.» کریمی ادامه می‌دهد: «نکته دوم این است که دوست داریم فضاهای میانی داخل دریاچه همچون اسکله قدیمی و محل زندگی اردک‌ها و غازها بازسازی و به فضایی برای ایجاد رستوران و کافی‌شاپ و محل استقرار قایق‌ها و اردک‌ها اختصاص داده شوند که ضمن رونق پارک و ایجاد کسب و کار دریاچه را از حالت سوت و کور و تعطیلی خارج کند.»
- افسوس برای سرگذشت دریاچه
«اقبال سایر آغمیونی» ساکن ۷۶ ساله محله خانی‌آباد جنوبی که از ۵۵ سال پیش در اینجا سکونت دارد برای پیاده‌روی روزانه اغلب به این بوستان می‌آید. او نسبت به سرگذشت دریاچه بوستان شقایق ابراز تأسف می‌کند و می‌گوید: «ما اینجا را سال‌هاست به نام دریاچه می‌شناسیم، اما حالا تنها کاربردش مخزن نگهداری آب است و مشکلات متعدد حاصل از آن نارضایتی اهل محل را به همراه داشته و احیای آن یکی از خواسته‌های مهمی است که باید هرچه زودتر به آن پاسخ داده شود.» این شهروند در ادامه از اقدامی که ۵ ماه پیش در این محدوده انجام شده یاد می‌کند و می‌گوید: «پمپ‌ها و موتورخانه‌ای که اینجا بود کامل به زیرزمین انتقال داده شد و تابلوهای برق از پمپ جدا و به بالا انتقال داده شد.
شکل قبلی از نظر ایمنی استاندارد نبود و اگر بر اثر اتفاقی لوله‌ها سوراخ می‌شد امکان داشت کل جریان برق وارد دریاچه و خطرآفرین شود.» او از محله خانی‌آباد جنوبی به‌عنوان یکی از محله‌های خوب منطقه ۱۹ یاد می‌کند و می‌گوید: «به نظر من بوستان شقایق یکی از زیباترین بوستان‌های منطقه است که از امکانات خیلی خوبی بهره‌مند است و رسیدگی به دریاچه و احیای مجدد آن امری ضروری.»
- تجمع حشرات و سلب آسایش اهالی
ضلع شمالی دریاچه به دلیل دربرگیری ورودی‌های آب خیلی آلوده به نظر می‌رسد و ضلع جنوبی که ورودی آب ندارد نسبتاً تمیزتر است. «علی‌اصغر سلطانی» ساکن ۴۸ ساله محله خانی‌آباد جنوبی دور دریاچه در حال پیاده‌روی است که سراغش می‌رویم. او با اشاره به کثیفی سطح دریاچه و پشه‌هایی که دور آن جمع می‌شوند، می‌گوید: «بعد از ظهرها و دم غروب اینجا پر از پشه‌ها و مگس‌هایی می‌شود که همگی روی سطح دریاچه می‌نشینند و به محض اینکه پروژکتورها روشن می‌شود جذب نور می‌شوند.
این حشرات محیط بزرگی از اطراف دریاچه را غیرقابل استفاده می‌کنند و امکان استقرار اهالی محل را روی نیمکت و زیرانداز از آنها می‌گیرند.» سلطانی در ادامه به فضاهای میانی دریاچه که بدون استفاده مانده‌اند اشاره می‌کند و می‌گوید: «از این فضاها می‌توان برای استقرار قایق، راه‌اندازی کافی‌شاپ، نگهداری غاز و اردک و... استفاده کرد تا علاوه بر زیبایی دریاچه و بوستان در ایجاد شغل برای تعدادی از جوانان محله هم مؤثر باشد.»
- احیای دریچه در دستور کار است
با هدف پیگیری یکی از مهم‌ترین مطالبات اهالی محله خانی‌آباد جنوبی که احیای مجدد دریاچه بوستان شقایق است با «مجید صبوری» معاون خدمات شهری و محیط‌زیست شهردار منطقه ۱۹ همراه شده‌ایم. او در پاسخ به این نیاز مهم اهل محل می‌گوید: «قرار است دریاچه بوستان شقایق بازسازی و بهینه‌سازی شود که براساس این طرح بخش‌های سکوی قایقرانی در دور تا دور دریاچه و محل زندگی غازها احیا خواهد شد.» صبوری فضای کنونی حاکم در دریاچه را که بیشتر شبیه به مخزن آب شده است، تأیید می‌کند و می‌گوید: «رفع این معضل هم در اجرای طرح بازسازی مطرح است. مشاور طرحی را طراحی کرده و مورد تأیید منطقه قرار گرفته و اکنون در مرحله ارسال اسناد به حوزه فنی و عمرانی مرکز است و در صورت دریافت تأییدیه اجرا خواهد شد.»