به گزارش همشهری آنلاین به نقل از روزنامه همشهری، کرونا و در پی آن آسیب‌های روحی و عاطفی و مشکلات خانوادگی ناشی از قرنطینه و خانه‌نشینی و همچنین کاهش درآمدها و مشکلات اقتصادی ناشی از آن باعث شده تا بسیاری از مردم در انتخاب نوع و عناوین کتاب تغییر سلیقه بدهند و بیش از گذشته سراغ کتاب‌هایی با موضوع روانشناسی و مشاوره‌های فردی و خانوادگی بروند. انواع دغدغه فکری، استرس و فشارهای روحی و عصبی باعث شده تا مردم برای اینکه بتوانند تاحدودی بر این مشکلات غلبه کنند، سراغ کتاب‌های روانشناسی بروند. به‌ویژه این که هزینه‌های مراجعه به روانشناسان و مشاوره‌های خانواده آنقدر بالاست که کمتر خانواده‌ای در این اوضاع اقتصادی توان پرداخت آن را دارد یا حاضر می‌شود چنین هزینه گزافی را متحمل شود. از سوی دیگر می‌شود اینگونه هم عنوان کرد که استقبال از کتاب‌های روانشناسی در این روزها نشان می‌دهد که جامعه تا چه حد با انواع مشکل و چالش فکری و روحی و انواع استرس دست به گریبان است. اقبال نشان دادن مردم به کتاب‌های روانشناسی و مشاوره‌ای را در گفت‌وگو با مدیر دو کتابفروشی و یک جامعه‌شناس بررسی کرده‌ایم.
بازار دو قسمتی کتاب در دوران کرونا
گرچه در ابتدای شیوع کرونا مردم بیشتر به‌دنبال کتاب‌های داستان و رمان بودند تا سرگرم شوند، اما این روزها انتخاب اول اغلب آنها کتاب‌های روانشناسی است. کاوه کیائیان، مدیر فروشگاه کتاب نشر چشمه با بیان مطلب به همشهری می‌گوید: «دوران کرونا را می‌توان به ۲ مرحله تقسیم کرد. دوران قرنطینه و تعطیلات و دورانی که اکنون در آن به سر می‌بریم. در اوایل شیوع ویروس کرونا، یعنی اواخر سال ۹۸ و اوایل سال ۹۹، به‌دلیل اعمال قرنطینه و تعطیلی مشاغل مردم این فرصت را پیدا کردند که بیشتر به سمت کتاب و کتابخوانی بروند و به نوعی ساعت‌هایی را که می‌توانست برای آنها یکنواخت و کسالت‌آور باشد با خواندن کتاب پر کردند. در آن زمان کتاب‌های رمان و کتاب‌هایی که جنبه سرگرمی داشتند بیشتر مورد توجه بودند، درحالی‌که تا قبل از آن کتاب‌های رمان تنها بخشی از انتخاب مردم بود و کتاب‌های فلسفی و آثار به‌اصطلاح جدی هم مخاطب زیادی داشت. با ادامه ویروس کرونا و مشکلاتی مانند خانه‌نشینی‌های طولانی، تورم و گرانی و مشکلات اقتصادی آرامش فکری مردم و سطح امید در جامعه کاهش یافت و در این شرایط اولویت مردم برای مطالعه کتاب‌های روانشناسی و خوددرمانی و کتاب‌هایی از این دست بیشتر شده است. البته کتاب‌های دیگر هم مشتری‌های خودشان را دارند، اما کتاب‌های روانشناسی بیشتر مورد توجه هستند.»
از حال بد به حال خوب و دلایل زنده ماندن
کرونا باعث شد تا مردم به سمت کتاب‌های روانشناسی و همچنین کتاب‌هایی که بیشتر جنبه سرگرمی دارند بروند. حسن سهرابی، مدیر کتابفروشی نشرثالث با بیان این جمله به همشهری می‌گوید: «شیوع ویروس کرونا و در کنار آن گرانی و وضعیت بد اقتصادی باعث شده تا به نوعی افسردگی عمومی در جامعه شیوع پیدا کند. همین موضوع سلیقه مردم را در انتخاب نوع کتاب هم تغییر داده و آنها را بیشتر به سمت مطالعه کتاب‌های روانشناسی سوق داده است؛ کتاب‌هایی با عناوینی چون «اختلالات شخصیتی»، «از حال بد به حال خوب»، «دلایل زنده ماندن» و کتاب‌های بسیاری از این دست که در این مدت از آنها استقبال خوبی شده و فروش بالایی داشته‌اند.»
سهرابی در ادامه تأکید می‌کند: «مردم مانند سال‌های گذشته به دور از هر دغدغه فکری کتاب انتخاب نمی‌کنند، بلکه اغلب به‌دنبال این هستند که از فضاهای جدی دوری کنند و به شکلی سرگرم شوند و تاحدودی بتوانند از دغدغه‌ها و دل مشغولی‌هایی که این روزها با آن دست به گریبان هستند فاصله بگیرند. این روزها تا اندازه‌ای سلیقه‌ها از سمت کتاب‌های جدی فاصله گرفته است و مردم دنبال این هستند که فقط مطالعه داشته باشند تا سرگرم شوند و تفکری در آن نباشد. بر همین اساس در کنار کتاب‌های روانشناسی، رمان‌های عامه‌پسند و کتاب‌هایی که صرفاً جنبه سرگرمی دارند بیشتر مورد توجه کتابخوان‌هاست و در این مدت، فروش کتاب‌هایی با موضوع روانشناسی و سرگرمی افزایش داشته است. هرچند مشکلات مالی تأثیر خودش را بر بازار کتاب گذاشته و توان خرید مردم را تاحدودی کاهش داده است، اما این روزها مردم به‌دنبال تهیه کتاب‌های روانشناسی و سرگرمی‌اند. ما هم برای اینکه مردم را یاری کنیم تا بتوانند کتاب‌های مورد علاقه‌شان را با قیمت مناسب تهیه کنند، هر چند وقت یک‌بار جشنواره‌ای برگزار می‌کنیم. در این جشنواره کتاب‌هایی که زخمی شده‌اند یا در زمان صحافی جلدشان دچار مشکل شده است و در مجموع کتاب‌هایی را که ممکن است ایرادی داشته باشند با قیمت کمتر ارائه می‌کنیم و تاکنون استقبال مردم از این جشنواره‌ها و این نوع کتاب‌ها خوب بوده است.»
روانشناسی متناسب با جامعه ایران
این که مردم در دوره شیوع کرونا به مطالعه کتاب‌های روانشناسی روی آورده‌اند دلایل مختلفی دارد، اما به‌معنای افزایش علاقه‌مندی به مطالعه و موضوع کتاب و کتابخوانی نیست. علی نوری، جامعه‌شناس با بیان این جمله به همشهری می‌گوید: «یکی از مواردی که این روزها مردم را به مطالعه کتاب، به‌ویژه کتاب‌های روانشناسی تشویق می‌کند، ترس از مرگ و تلاش برای بقاست. مردم به روش‌های مختلف سعی می‌کنند اطلاعات بیشتری درخصوص بیماری کرونا و راه‌های مقابله با آن و همچنین تقویت روحیه در مواجهه با این ویروس کسب کنند. بنابراین به خرید انواع مختلف کتاب در این زمینه می‌پردازند و این به‌معنای کتابخوان شدن آنها نیست. البته این موضوع در آینده کمک خواهد کرد که عادت کتاب خواندن و توجه به مطالعه در مردم نهادینه شود.»
هرچند مطالعه کتاب بسیار خوب است، اما خواندن کتاب‌های روانشناسی و خوددرمانی به تنهایی نمی‌تواند در حل مشکل مردم تأثیرگذار باشد. نوری در این‌باره می‌گوید: «صرفاً مطالعه یک کتاب به ایجاد تخصص در افرد منتهی نمی‌شود. به‌عنوان مثال افراد تنها با خواندن کتاب می‌توانند جراح شوند؟ یا با خواندن کتاب می‌توانند روانشناس شوند؟ بنابراین مطالعه کتاب‌های روانشناسی در کسب اطلاعات اولیه مؤثر است، اما بدون تحصیلات آکادمیک و دانشگاهی نمی‌توان متخصص شد و نمی‌توان بیماری‌های روانی و روحی را درمان کرد. بنابراین مطالعه این قبیل کتاب‌ها نمی‌تواند افراد را از علم روانشناسان بی‌نیاز کند. این در حالی است که به‌نظرم، علومی مانند روانشناسی باید به نوعی کاربردی و بومی باشد و بتواند مسائل مربوط به جامعه و فرهنگ ما را رفع کند. یعنی هر راه‌حلی که ارائه می‌شود باید مبتنی بر ارزش‌های جامعه ما باشد.»