اگر چه درست 40سال پیش هنگامی که برای اولین بار 300 تاکسیمتر با این هدف وارد کشور شد تا بتواند نرخ تاکسیهای شهر تهران را کنترل کند، اما امروز با گذشت سالها، هنوز سرانجامی نیافته است. ماجرایی که شاید برای شهروندان تکراری است و به رغم تلاش مسئولان، ادامه دارد.
هنگامی که درست مثل هر سال، تیموری با اعتماد به نفس از راه اندازی دستگاه‌های همیشه خاموش تاکسیمتر خبر داد، تمام آن سالهایی را می‌شد تصور کرد که دیگر رؤسای سازمان تاکسیرانی نوید راه‌اندازی این دستگاه پردردسر را می‌دادند و پس از چندی، در سکوتی پرمعنا، تاکسیمترهای خاموش بر جلو خان تاکسی‌ها دلیل روشن پایان ماجرای تکراری را خبر می‌داد؛ اما این تنها آغاز یک ماجرا بود.
ماجرایی که در حدود 40سال در حافظه شهررژه رفت و نتوانست به طرحی مناسب برای مهار قیمت‌های ابهام‌آور و شگفت‌انگیز تبدیل شود. شاید روزی که استفاده از تاکسیمتر در تاکسیهای گردشی پایتخت به عنوان یک راه حل مورد توجه قرار گرفت، کمتر کسی می‌توانست تصور کند که ماجرای آن، خیلی زود زبانزد مردم شود و تا سالها، کابوسی باشد فراموش نشدنی. انگار استفاده از این ابزار ساده و اتفاقاً معمولی، در شهر لجام گسیخته تهران، به محالی تبدیل شده است و هیچ کس را توان به کارگیری آن نیست.
میتوان به چند ماه گذشته بازگشت. به روزهایی در خرداد ماه، به آغاز ماجرایی که پایانش قابل تصور بود. آن روزها، انگار سخن گفتن از پایان محتوم اجرایی نشدن طرح، سخت ناخوشایند بود. اما امروز و با گذشت قریب به چهار ماه میتوان گفت که استفاده از تاکسیمتر، رفته رفته به فراموشی سپرده می‌شود. این را به راحتی میتوان فهمید.
فقط کافی است، در یکی از خیابان‌های پایتخت، سوار یکی از خودروهای نارنجی شوی و از راننده آن درخواست کنی که تاکسیمتر را روشن کند. آن وقت، مرور حرف‌های مدیر عامل سازمان تاکسیرانی تهران، شاید کمی جالب باشد؛ جالب و ...
مرور یک واقعه
در 26تیر ماه سال 84 امیرمحمود دهلوی، مدیر عامل وقت سازمان تاکسیرانی، از راه اندازی تاکسیمتر در 24 هزار تاکسی گردشی تهران خبر داد. وی در آن روز اعلام کرد که تا پایان سال تمامی تاکسیهای شهر از تاکسیمتر در تعیین نرخ کرایه‌ها استفاده خواهند کرد.
اگر چه این سخن او در آن روز خوشبینانه بود و وی هیچ‌گاه نتوانست در فراهم آوردن مقدمات اجرایی این طرح، اقدامی درخور انجام دهد، اما ماجرای استفاده از تاکسیمتر همچنان از نظر صاحب‌نظران الزامی و انکارناپذیر به نظر می‌رسید. چرا که تهران با جمعیت هشت میلیون نفری و ترافیک سرسام‌آورش، به اجرای طرح‌هایی که به حمل و نقل شهری سامانی دهد، نیازمند بود.
24 هزار تاکسی گردشی پایتخت، روزانه در سطح شهر، امکان جابه‌جایی بیش از یک میلیون مسافر شهری را دارند و بی‌تردید، ساماندهی نرخ کرایه تاکسی‌ها، اجتناب‌ناپذیر است. از سویی عدم نظارت سازمان تاکسیرانی در طول سالها فعالیت بر تاکسیهای گردشی، موجب نگرانی شهروندان بوده است.
شاید از این روست که همواره برقراری سیستمی که بر امر کرایه‌ها کنترل داشته باشد، الزامی به نظر می‌رسد. با توجه به اعلام مدیرعامل سازمان تاکسیرانی در سال گذشته مبنی بر راه‌اندازی تاکسیمتر، این واقعیت روشن است که هیچ‌گاه، این دستگاه‌ها مورد استفاده قرار نگرفت و این وعده، به جمع ادعاهایی پیوست که در طول 40سال از عمر تاکسیمتر در کشور همواره وجود داشت.
درست یک سال بعد، پس از آنکه حسین تیموری به ساختمان سازمان تاکسیرانی رفت و در مقام مدیرعامل این سازمان به فعالیت پرداخت، دوباره زمزمه‌های به کارگیری تاکسیمترها شنیده شد.
اگرچه چندان دور از ذهن نبود که پس از چندی، ماجرای تکراری به سرانجام نرسیدن این طرح دوباره شنیده شود، اما این بار، اقدام این سازمان تحسین برانگیز بود. گروه‌های نظارتی سازمان تاکسیرانی، پیش از آنکه طرح استفاده از تاکسیمترها آغاز شود، شروع به کار کرد و درست در هفته آغازین طرح، مدیر عامل سازمان با اعلام تعداد خاطیان همه را غافلگیر کرد.
شاید در آن روز که تیموری از شناسایی بیش از دو هزار خاطی خبر داد و به اخراج چند نفر از تاکسی‌داران نیز تأکید کرد، نمی‌شد ماه‌های آینده را مجسم کرد که در سکوتی آزاردهنده، طرح استفاده از تاکسیمتر، به فراموشی سپرده شود. راستی، آیا هم اکنون، تاکسی‌هایی را میتوان یافت که همچنان از تاکسیمترها استفاده کنند؟!
یک آزمایش و خطا
بیش از 15 هزار تاکسی از 24هزار تاکسی گردشی تهران با فراخوان سازمان تاکسیرانی موظف به نصب تاکسیمترهای جدید بر تاکسیهای خود شدند و برای این اقدام مبلغ 40 هزار تومان نیز پرداخت کردند.
اما انگار تمام این اتفاقات بهانه‌ای بود تا چند ماه، شهروندان شاهد روشن شدن تاکسیمترها شوند و هنوز به خوبی از کارایی آن سر در نیاورده بودند که ناگهان حکایت تکراری خاموشی آنان آغاز شد. اگرچه حسین تیموری کرمانی در اواخر مردادماه از تخلف 2102 راننده تاکسی خبرداد و دوباره بر لزوم استفاده از تاکسیمترها تأکید کرد، اما این ماجرا، خیلی زود به پایان رسید.
شاید بتوان مهمترین دستاورد اجرای ناقص طرح استفاده از تاکسیمترها در تاکسیهای گردشی پایتخت را در عرض دو ماه درخشان دانست. چرا که در این مدت کوتاه و با نظارت بازرسان سازمان تاکسیرانی خبر از کشف بیش از 4هزار تاکسی گردشی شنیده شد. در واقع با فعالیت بازرسان سازمان 4هزار تاکسی پایتخت که در تملک افراد مختلف بود و از چرخه حمل و نقل شهری سالها دور مانده بود، شناسایی شد.
دلایلی بی‌شمار
فعالیت مسافربرهای شخصی، پایین‌بودن سطح درآمد، افزایش نرخ خدمات مکانیکی و عدم ارائه تسهیلات توسط سازمان تاکسیرانی. با مروری به مشکلات متعدد تاکسیرانان، میتوان دلایل متعدد دیگری را نیز برشمرد که موجبات عدم پایبندی‌شان به مقررات تعیین شده از سوی سازمان را فراهم کند.
در واقع رانندگان تاکسی، بیش از آنکه به صورت جدی به فکر استفاده از تاکسیمترها باشند، معتقدند که تمام بحث‌های پیرامون تاکسیمتر، تنها جنجالی بیش نیست. اگرچه بسیاری از آنان استفاده از تاکسیمتر را به ضرر مسافر و خود می‌دانند. اما دلایل دیگر همواره وجود دارد که آنان با تمسک به آن از استفاده از تاکسیمتر شانه خالی کنند.
در واقع تاکسیهای گردشی در طول سالها فعالیت، همواره از مدلی ثابت و اصولی در تعیین نرخ پیروی نمی‌کنند و تبیین قانونی برای ساماندهی بیش از 24 هزار تاکسی، بی‌تردید نمی‌تواند طی یک دوره کوتاه انجام گیرد. بویژه اینکه با نگاهی به فعالیت بیش از 50سال تاکسیرانی در تهران و تجربه نیم قرن فعالیت در پایتخت، آیا میتوان امیدوار بود که به یکباره سازوکار این شغل را دگرگون کرد و با تکیه به ابزار و قوانین جدید آن را ساماندهی کرد.
بی‌تردید استفاده از تاکسیمتر در تاکسیهای گردشی پایتخت می‌تواند انقلابی باشد در نحوه فعالیت‌تمام تاکسیهای گردشی و حتی خودروهای شخصی مسافرکش. اما بر پایه تجارب سالهای گذشته و اقدامات شکست‌خورده‌ای که تا به امروز جز خاطره‌ای از آنان نمانده، نمی‌توان انتظار داشت که تاکسیمترها را به صورت ضرب‌الاجل و شتابزده به کار انداخت و با سیستم‌های نظارتی که دوره‌ای و زودگذر هستند، ضمانت اجرایی آن را فراهم آورد.
حال که در حدود چهار ماه از آغاز اجرای طرح استفاده از تاکسیمتر در تاکسیهای گردشی پایتخت می‌گذرد، دیگر هیچ کس نه منتظر گزارش مدیر عامل سازمان تاکسیرانی است و نه هیچ بازرسی در خیابان‌های شهر، به فکر اخطار به رانندگانی است که از تاکسیمتر استفاده نمی‌کنند. در واقع این بار نیز طرح به کارگیری تاکسیمتر در تاکسیهای پایتخت خیلی زود به فراموشی سپرده شد و از آن اثری نماند. کسی چه می‌داند، شاید درست یک سال بعد و از زبان مدیر عامل آینده سازمان(البته اگر مدیرعامل فعلی تغییر کند!)
دوباره سخن‌هایی پیرامون راه‌اندازی تاکسیمترها شنیده شود. بی‌تردید در آن روز میتوان با اندکی دقت تمام روزهایی را به یاد آورد که در طول سالهای گوناگون افراد مختلفی از راه‌اندازی تاکسیمتر سخن گفته‌اند و البته این تنها سخنی بیش نبود.
شاید اگر چهل سال پیش غلامرضا نیک‌پی در طول 90 ماه از فعالیتش به عنوان شهردار تهران حتی لحظه‌ای به سرنوشت غم‌انگیز تاکسیمترها فکر می‌کرد، هیچ‌گاه تصمیم نمی‌گرفت تا این دستگاه پرماجرا را وارد کشور کند تا این‌گونه همیشه در برزخ دائمی استفاده کردن و خاموش ماندن گرفتار آید. از قرار معلوم داستان تاکسیمتر، ماجرایی است دنباله‌دار.