همشهری آنلاین-گروه استانی:
در سالهای اخیر پیاده‌راه‌سازی، به‌عنوان یکی از اولویت‌های توسعه‌شهری، در دستورکار بسیاری از شهرهای کشور قرار گرفته‌است و مدیران‌شهری و استانی کوشیده‌اند با اجرای چنین طرح‌هایی، «انسان‌محوری» را در بافت شهرها بیش‌از پیش موردتوجه قرار دهند؛ راهکاری که دربرخی کلانشهرهای کشور، علاوه بر همه مزیت‌ها، به‌مثابه ابزاری برای شکستن حلقه محاصره ترافیک سنگین خودروهای شخصی پنداشته شد و بسیار هم موردتوجه شهروندان قرار گرفت.
پیاده‌راه‌ها علاوه‌بر کارکردهایی که در حوزه توسعه‌شهری دارند، در بخش گردشگری نیز نقش ویژه‌ای ایفا می‌کنند و بسیاری از طرح‌های پیاده‌راه‌سازی که در شهرهای مختلف کشور اجرا شده، توانسته‌اند زمینه‌ساز رونق اقتصاد گردشگری شوند و مزیت‌های زیادی برای فعالان این عرصه به‌همراه داشته‌اند. اینها درحالی‌است که اجرای برخی طرح‌های این حوزه، به‌دلیل مشکلاتی که برای اهالی و کسبه ایجاد کرده، با انتقادهایی نیز همراه شده‌است؛ چالشی که به‌نظر می‌رسد با انجام برنامه‌ریزی‌های مناسب و ایجاد زیرساخت‌های موردنیاز، تاحد زیادی رفع خواهد شد و پیاده‌راه‌ها می‌توانند رضایت حداکثری شهروندان را کسب کنند. با توجه به این موضوع همشهری در پرونده ویژه‌ای، مهم‌ترین طرح‌های پیاده‌راه‌سازی در شهرهای مرکزاستان را معرفی کرده و کارکردها و همچنین میزان رضایت شهروندان را مورد بررسی قرار داده‌است که در ادامه می‌خوانید.
بوشهر
در مرکز استان بوشهر، نوارساحلی که به‌طول ۱۵ کیلومتر مناسب‌سازی شده‌است، تنها پیاده‌راه این شهر به‌حساب می‌آید. طرح‌های پیاده‌راه‌سازی درمیان انبوه مشکلات ریز و درشت مدیریت‌شهری یا به مرحله اجرا درنیامده یا به‌دلایلی مانند موانع قانونی، نیمه‌تمام رها شده‌اند که ازجمله آنها می‌توان به پیاده‌راه‌سازی خیابان آزادگان(خیابان فنس) اشاره کرد که باوجود اتمام مراحل‌عمرانی، به‌دلیل برخی مشکلات، همچنان بدون‌استفاده مانده‌است. سطوح ناصاف، عرض کم، سدمعبر مصالح‌ساختمانی و کالاهای مغازه‌ها از مشکلات عابران پیاده‌بوشهر است؛ موضوعی که با طراحی پیاده‌راه‌ها می‌توان بخش مهمی از این مشکلات را برطرف کرد.
خرم‌آباد
سال‌گذشته اداره‌کل راه و شهرسازی لرستان در قالب طرح بازآفرینی شهری، خیابان فردوسی شهر خرم‌آباد را به پیاده‌راه تبدیل کرد. این پیاده‌راه به‌طول ۲۲۵متر و با اعتباری بیش‌از ۲۰میلیارد ریال اجرایی شده‌است. این‌درحالی‌است که عملیات اجرایی تعدادی طرح‌شهری در سال ۱۳۹۷ در خرم‌آباد آغاز شد که عمده این پروژه‌ها در بافت تاریخی شهر و در زمینه بهسازی و پیاده‌راه‌سازی بود. یک نمونه از این‌طرح‌ها در راسته بروجردی‌ها (خیابان فردوسی) اجرا شده‌است.
بندرعباس
پیاده‌راه حافظ در بافت مرکزی بندرعباس در سال ۱۳۹۶ و به‌منظور سامان‌بخشی و دسترسی آسان به بافت مرکزی و بازار بزرگ بندرعباس، همچنین عبور و مرور عابران پیاده و زیباسازی فضای‌شهری به‌طول ۴۰۰متر و عرض ۲۲متر ساخته شد. اگرچه ساخت این پیاده‌راه در ابتدا رضایت شهروندان را جلب کرد، اما با گذشت زمانی کم‌تر از یک سال، ایجاد ترافیک سنگین به‌دلیل مسدود شدن همه مسیرهای ماشین‌روی منتهی به خیابان حافظ، نارضایتی‌های زیادی ایجاد کرد. بسته شدن پارکینگ‌ها که امکان دسترسی خودروهای خدماتی مانند آتش نشانی، آمبولانس و حتی ماشین‌های جمع‌آوری زباله را محدود کرد، نارضایتی زیادی به‌ویژه ازسوی کسبه را به‌دنبال داشت. همچنین بی‌توجهی به استقرار مبلمان‌شهری و امکانات بهداشتی مانند سطل‌های زباله، نارضایتی شهروندان را نیز درپی داشته‌است.
ساری
نخستین پیاده‌راه ساخته شده در مازندران متعلق به شهر بابل است که در خیابان ۳۵ متری فاطری انجام شده‌است. در آمل نیز از اواخر سال‌گذشته اجرای عملیات پیاده‌راه‌سازی در هسته مرکزی شهر آغاز شد، اما ساخت پیاده‌راه در ساری که دست‌کم از ۵ سال پیش زمزمه‌های آن مطرح بود، هنوز به مرحله اجرا نرسیده‌است. دهه فجر ۱۳۹۶ با دستور ویژه رئیس‌جمهوری به‌صورت ویدئوکنفرانس اعلام شد که در قالب برنامه ملی بازآفرینی شهری، همزمان با ۸ پروژه مشابه دیگر در سایر استان‌ها، خیابان «قارن» ساری در هسته‌مرکزی این شهر هم به پیاده‌راه ساری تبدیل می‌شود، اما چند ماه بعد، یعنی در مردادماه ۱۳۹۷، شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران اعلام کرد به‌دلیل مغایرت داشتن طرح این پیاده‌راه با ضوابط و شاخص‌های وزارت میراث‌فرهنگی و تأثیرگذاری آن در تخریب بافت تاریخی، مصوبه ۱۵ بهمن‌ماه ۱۳۹۶ برای اجرای این طرح در ساری لغو شده و باید درباره آن تجدیدنظر شود. از آن زمان تاکنون اقدام مشخصی برای اجرای پیاده‌راه ساری انجام نشده‌است. ازسوی دیگر کمبود شدید اعتبار و حاشیه‌هایی در مدیریت شهری ساری از همان زمان به بعد سبب شد عمده این پروژه‌ها عملا به فراموشی سپرده شوند.
ارومیه
اجرای پیاده راه‌ها در ارومیه، به‌عنوان مرکز استان آذربایجان‌غربی، هرچند دیرهنگام آغاز شد، اما با توجه به رویکرد شهرداری برای جلب رضایت کسبه، اجرای این‌گونه طرح‌ها با سرعت پیش رفت و باراندازها و مسیرهای دسترسی خودرویی موردنیاز واحدهای تجاری در خیابان خیام، به‌طول کم‌تر از ۳۰۰ متر، اجرایی شد. این پروژه از اوایل دهه ۹۰ شمسی آغاز و درسال ۱۳۹۶ به بهره‌برداری رسید. دلیل عمده شورای ترافیک استان و شهرداری ارومیه برای ساخت این پیاده‌راه، توسعه حمل‌ونقل عمومی، تقویت نهضت پیاده‌روسازی و طراحی نوین مبلمان‌شهری بود تا شهروندان بتوانند در مرکز شهر و در بافت تاریخی به‌صورت پیاده رفت‌وآمد کنند.
علاوه‌براین، مناسب‌سازی شهر برای نابینایان، معلولان و سالمندان نیز در اولویت قرارگرفت و درمجموع شهروندان از اجرای پیاده‌راه در خیابان خیام رضایت نسبی داشتند. برهمین اساس از ۲ سال قبل اجرای پیاده‌راه در خیابان امام‌خمینی(ره) و به‌طول یک کیلومتر در دستورکار قرارگرفت. با توجه به حجم بالای پروژه پیاده‌راه‌سازی در خیابان امام‌خمینی(ره) و مقاومت‌های صورت گرفته ازسوی کسبه، مدیران‌شهری در ارومیه تصمیم گرفته‌اند بیش‌از پیش ایجاد باراندازها و مسیرهای دسترسی خودرویی موردنیاز واحدهای تجاری را مورد توجه قرار دهند.
اردبیل
تاکنون در شهر اردبیل ۳ طرح ساخت پیاده‌راه اجرا شده‌است. دراین میان مسیر پیاده‌روی در محدوده دریاچه «شورابیل»، به‌طول ۷ کیلومتر، یکی از طولانی‌ترین پیاده‌راه‌های کشور است که اهداف موردنظر طراحان را در نشاط و ترویج ورزش‌همگانی و سلامت شهروندان به نحو احسن محقق کرده‌است. این‌درحالی‌است که در مرکز شهر ۲ پیاده‌راه، آن‌هم در بافت تاریخی اطراف بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی اجرا شده‌است. «پیاده‌راه شهیدگاه»، به‌عنوان نخستین پیاده‌راه مرکز شهر، در محل شهیدگاه بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی ساخته شد.
این پیاده‌راه در کوچه‌های «محله عالی‌قاپو» ساخته و به محل مناسبی برای برگزاری مراسمی مانند نماز عیدفطر تبدیل شد. بعد از شهیدگاه، ساخت «پیاده‌راه عالی‌قاپو» میان چهارراه امام‌خمینی(ره) و خیابان عالی‌قاپو در دستورکار شهرداری قرارگرفت و زمستان سال ۱۳۹۷ به بهره‌برداری رسید؛ طرحی که انتقادهایی را به‌همراه داشت. منتقدان این طرح معتقدند این پیاده‌راه سبب شده تردد برای افرادی که امکان پیاده‌روی ندارند، به‌ویژه مسافران و بخشی از گردشگران، با سختی‌های بسیاری همراه شود، اما موافقان می‌گویند ایجاد مکان‌عمومی شهری در نزدیکی اثر تاریخی بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی، فرصتی برای حضور توأم با آرامش گردشگران فراهم می‌کند.
درحال‌حاضر پروژه پیاده‌راه‌سازی دیگری دراین شهر در دست اجرا نیست، اما رینگ دوم کمربندی شورابیل در اطراف این دریاچه ساخته می‌شود که احتمال دارد این مسیر به پیاده‌روی در رینگ دوم شورابیل اختصاص یابد.
کرج
پیاده‌راه‌سازی یکی از اولویت‌های مدیریت‌شهری کرج، به‌عنوان مرکزاستان البرز، درسال‌های اخیر بوده که با هدف اختصاص فضایی بیشتر، مناسب‌تر و ایمن‌تر برای عابران و محرکی برای توسعه محلی و منطقه‌ای مدنظر قرار گرفته‌است. پیاده‌راه مسیر حاشیه باغ‌سیب مهرشهر به‌طول ۲ کیلومتر امکان قدم زدن و تنفس در هوای لطیف این باغ را برای مردم منطقه فراهم کرده‌است. همچنین در سالهای اخیر چند طرح پیاده‌راه‌سازی دیگر نیز در کرج اجرا شده که ازجمله آنها می‌توان به پیاده‌راه حاشیه رودخانه کرج به‌طول یک‌ونیم کیلومتر، حدفاصل پل حامی تا محله خلج‌آباد اشاره‌کرد. پیاده‌راه‌سازی درخیابان آزادی گوهردشت نیز ازجمله طرح‌های بزرگ مرکزشهر است؛ پیش‌از این قرار بود این خیابان سنگفرش شود تا خودرو از آن تردد نکند، اما مغازه‌داران به طرح اعتراض کردند.
آنان معتقد بودند زیرساخت‌های موردنیاز دراین مسیر اعم از پارکینگ و... آماده نیست و این موضوع سبب واردآمدن ضرر و زیان به مغازه‌داران می‌شود. اگرچه سرانجام این طرح، هرچند با تأخیر، به اجرا درآمد، اما به‌دلیل کمبود اعتبارات، هنوز به پایان نرسیده‌است. اینها درحالی‌است که تاکنون ۷ خیابان اصلی شهر، شامل خیابان اصلی رجایی‌شهر، خیابان المهدی حصارک، خیابان شریعتی عظیمیه، محله مصباح، خیابان امیری، چهارباندی مهرشهر و خیابان دانشکده برای ایجاد پیاده‌راه مورد بررسی و مطالعه قرارگرفته‌است.
اصفهان
از سال۱۳۹۶ تاکنون در شهراصفهان ۱۵کیلومتر پیاده‌راه‌سازی انجام شده‌است. دراین شهر ۱۵منطقه شهرداری وجود دارد که با احتساب شهرداری منطقه «ناژوان»، به ۱۶منطقه می‌رسد و در همه این مناطق نیز پروژه‌های پیاده‌راه‌سازی درحال اجراست. اگرچه در مناطق ۲ و ۱۱ این پروژه‌ها کم‌تر است، اما در مناطقی مانند ۶،۵،۷،۸ و ۱۰ پروژه‌های متفاوتی اجرا می‌شود. این‌درحالی‌است که تقریبا در تمام شهر، پیاده‌راه‌ها درحال ساماندهی برای معلولان، کم‌توانان و عموم همشهریان است.
دراین میان مهم‌ترین پروژه پیاده‌راه‌سازی در سالهای اخیر، احیای «دولتخانه صفوی» بوده‌است که قسمتی از آن، خیابان چهارباغ عباسی است. البته این پروژه شامل قسمت‌های دیگری مانند «دروازه دولت» و مسیرهای منتهی به چهارباغ هم می‌شود که شهرداری درحال اجرای پیاده‌راه‌سازی در آنهاست. هرچند در ابتدای کار به‌دلیل تخریب پیاده‌راه‌های فرسوده، برخی از کسبه ناراضی بودند، اما نتیجه بسیار رضایت‌بخش بوده و درنهایت کسبه استقبال کردند.
این پروژه در قسمت چهارراه انقلاب‌اسلامی و مسیرهای دیگر تعریف شده در طرح دولتخانه‌صفوی همچنان ادامه دارد. به‌دلیل ترافیک موجود دراین مسیر، عملیات مرحله به مرحله درحال پیشروی است. شهرداری دراین زمینه با دستگاه‌های دیگر هماهنگ است و با وجود تغییر در حوزه مدیریت‌شهری، پروژه‌های پیاده‌راه‌سازی با قوت پیگیری می‌شوند.
قم
طرح پیاده‌راه‌سازی با انتقادهای گسترده کسبه و شهروندان در قم آغاز شد، اما پس از افتتاح فاز نخست پیاده‌راه «خیابان ارم»، حدفاصل سه‌راه بازار تا ابتدای خیابان انقلاب‌اسلامی، ازآن استقبال شد. به همین دلیل آغاز پیاده‌راه سازی در خیابان انقلاب‌اسلامی از ابتدای این خیابان تا تقاطع «عمار یاسر» با استقبال کسبه و شهروندان همراه بوده‌است. این ۲ طرح در سالهای ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ اجرایی شده و هم‌اکنون فاز دوم پیاده‌راه‌سازی خیابان ارم از حرم مطهر تا چهارراه شهداء درحال اجراست و شهرداری قم وعده داده‌است این طرح امسال به پایان برسد.
با اجرای این طرح، انتقال کالاها به مغازه‌ها محدود شده و کسبه انتظار دارند برای این مسأله چاره‌اندیشی شود. ازسوی دیگر فعالیت صنف‌هایی که کالاهای سنگین عرضه می‌کنند محدود شده، اما عرضه کالاهای سبک و سوغاتی رضایت‌بخش است. آرام‌سازی معبرهای اطراف حرم مطهر در طرح جامع حمل‌ونقل هم دیده شده، اما شورای ترافیک با اجرای این طرح در بلوار بهار و خیابان اراک موافقت نکرده‌است. البته در طرح جامع میدان شهید مطهری نیز اجرای پیاده‌راه پیش‌بینی شده، اما پیاده‌راه‌سازی در سه‌راه بازار و چهارراه بازار مطرح نیست.
رشت
پروژه ملی بازآفرینی بافت فرهنگی - تاریخی رشت که از ۱۳آبان‌ماه۱۳۹۴ آغاز شده بود، تغییرات گسترده‌ای در ۳ محور خیابان امام‌خمینی(ره) از دهنه بازاربزرگ تا میدان شهدای ذهاب، خیابان سعدی از دهنه استادسرا تا میدان شهدای ذهاب و خیابان شریعتی تا میدان شهرداری رشت ایجاد کرد. این پروژه ۱۱ فرودین‌ماه ۱۳۹۵ با حضور وزیر وقت راه و شهرسازی افتتاح شد. این پیاده‌راه به‌طول ۳/۸ کیلومتر، عنوان یکی از بزرگ‌ترین پیاده‌راه‌های دنیا را به خود اختصاص داده‌است.
کاربری‌های اطراف پیاده‌راه که بیشتر تجاری بوده‌اند، با پیاده شدن این مسیر و سهولت رفت‌وآمد در هنگام خرید، رونق دوچندان یافته است و کافه‌ها و اغذیه‌فروشی‌های درون فضای‌شهری هم پرجنب‌وجوش شده و مکان‌هایی جهت نشستن شهروندان و سپری‌کردن زمان به‌وجود آمده‌است. با این‌حال برخی از بازاریان و کارشناسان شهری نسبت به اجرای پیاده‌راه به‌دلیل مشکلات مربوط به ترافیک و نبود مسیرهای میان‌بر در محدوده پیاده‌راه گلایه‌مندند.
در سالهای اخیر بارها اجرای طرح زیرگذر از زیر محدوده پیاده‌راه در مسیرهای شریعتی به علم‌الهدی یا مسیر امام‌خمینی(ره) به سعدی مطرح شده‌است، اما به‌دلیل نبود بودجه، انجام نشدن بررسی‌های فنی و تغییر مداوم مدیریت‌شهری این پروژه اجرا نشده‌است.
بجنورد
خیابان طالقانی در محدوده مرکزی شهر بجنورد مرکز استان خراسان‌شمالی، چند سالی است که از محدوده چهارراه مخابرات تا میدان شهید بهشتی تبدیل به پیاده‌راه شده‌است. این طرح در راستای کاهش خودرو محوری، تقویت پیاده‌روی، تقویت تعاملات اجتماعی میان مردم و مسئولان و همچنین ارائه خدمات فرهنگی، هنری و اجتماعی به مردم در دستورکار مدیریت‌شهری بجنورد قرارگرفت. بسیاری از برنامه‌های فرهنگی و اجتماعی شهرداری در این پیاده‌راه برگزار می‌شود و این مسیر از بار ترافیک خیابان طالقانی کاسته و باعث تعامل بیشتر شهروندان با یکدیگر شده‌است.
جمعه هر هفته نیز برنامه‌های شاد و متنوعی در این پیاده‌راه به همت شهرداری و اداره‌کل میراث‌فرهنگی برای شهروندان برگزار می‌شود که مورد استقبال قرارگرفته‌است. همچنین کارشناسان شهری معتقدند ایجاد پیاده‌راه‌ها و تشویق عموم به پیاده‌روی، در رونق کسب‌وکار استان نیز نقش مثبتی دارد. شهر شیروان و اسفراین در خراسان‌شمالی نیز ازجمله شهرهایی است که در زمینه ساخت پیاده‌راه موفق عمل کرده‌اند.
کرمان
«میدان ارگ» از قدیمی‌ترین میدان‌ها در امتداد بزرگ‌ترین بازار تاریخی کرمان به‌حساب می‌آید و سال‌هاست که وعده پیاده‌راه شدن و ساماندهی آن، ازسوی شهرداران مطرح می‌شود. مسئولان حتی قول اجرایی شدن طرح را در سال ۱۳۹۵ داده بودند که سرانجام در فروردین‌ماه سال‌جاری، اجرای طرح به‌صورت جدی آغاز شد. نارضایتی کسبه «خیابان تجلی» از مهم‌ترین مشکلات موجود در اجرای این طرح به‌حساب می‌آید. شورای‌اسلامی‌شهر کرمان اعلام کرده‌است که از ۲۰ شهریورماه به‌مدت ۲ ماه، پروژه خیابان تجلی باید تمام شود.
این‌درحالی‌است که برای آغاز اجرای طرح پیاده‌راه‌سازی درمیدان ارگ و خیابان تجلی، ازسال ۱۳۹۹ با پیمانکار قرارداد بسته شد، اما براساس گزارش ناظر، این پروژه فقط ۲۰درصد پیشرفت داشته که بخش بزرگی از آن نیز مربوط به خاکبرداری بوده‌است؛ موضوعی که نارضایتی کسبه و مردم و حتی تعطیلی برخی مغازه‌ها را به‌دنبال داشته‌است.
اراک
طرح پیاده‌راه اراک شامل «خیابان امیرکبیر»، «میدان شهداء»، «خیابان حصار» و «میدان ارگ» و نیز ساماندهی و تعریض پیاده‌روها، پارک حاشیه‌ای و ساخت خطوط دوچرخه‌رو در خیابان‌های شهید بهشتی، مخابرات و محسنی و ساخت موزه امیرکبیر در میدان شهداست که در بخشی از خیابان امیرکبیر اجرا شده‌است. این موضوع درحالی‌است که اجرای فاز دوم مطالعات پیاده‌راه، مانند تهیه نقشه‌های اجرایی موزه امیرکبیر، آب‌نماها و نمادهای میدان شهداء، به‌دلیل برخی اختلاف‌نظرها متوقف شده‌است.
از مهم‌ترین موانع اجرای این طرح‌ها، تعریف پروژه‌های هزینه‌بر و خودرومحور تقاطع‌های غیرهمسطح، بدون انجام مطالعات کافی و اولویت‌دهی به طرح‌های غیرفنی است. پیاده‌راه امیرکبیر مورد استقبال مردم قرار گرفته، اما با این‌حال نحوه اجرا و نوع معماری آن مورد انتقاد بسیاری از شهروندان بوده‌است. به‌گفته کارشناسان، می‌توان با درنظرگرفتن زیرساخت‌ها و خدمات تفریحی مورد نیاز شهروندان و همچنین بهره‌گیری از طرح‌های زیباسازی، به‌گونه‌ای بهتر این فضا را برای ایجاد «زیست شبانه» در شهر مورد استفاده قرار داد.
گرگان
اجرای پیاده‌راه در النگ‌دره گرگان به‌منظور ایجاد تفرجگاهی سالم و همچنین ایجاد درآمد پایدار برای شهرداری، در شورای‌شهر دوره چهارم مصوب و طی ۵سال‌گذشته در ۲ فاز اجرا شد. النگ‌دره از زمان ساخت جاده آسفالت، یکی از مناطق مهم برای پیاده‌روی و دوچرخه سواری بود، اما هنوز فاز دوم طرح آغاز نشده بود که مسیرچوبی ۷۰۰ متری فاز نخست به‌دلیل استفاده از مصالح بی‌کیفیت و اجرای غیرکارشناسی، تخریب شد. چوب‌های مورد استفاده در پیاده‌راه از نوع «تراورس» راه‌آهن با قدمت بالای ۵۰سال است و اداره‌کل منابع‌طبیعی در آن زمان به‌جز چوب راه‌آهن و «نراد»، اجازه نداد از ماده دیگری استفاده شود.
از آنجا که چوب راه‌آهن قطور است و زمانی که برش می‌خورد استحکام خود را از دست می‌دهد، کار با آن هم دشوار است. درحال‌حاضر اداره‌کل منابع‌طبیعی با جایگزینی چوب‌های استفاده شده در فاز نخست با چوب «پلاس» موافقت کرده، اما هزینه اجرای آن بالاست و به‌دلیل اینکه هم شبکه زیرین و هم مسیر پیاده‌راه باید تغییر کند، حدود ۵/۳ میلیارد تومان هزینه دربر دارد.
شیراز
در سالهای اخیر و در راستای توجه به عابران پیاده و سلامت شهروندان در نقاط مختلف کلانشهر شیراز، پیاده‌راه‌هایی ایجاد شده که بیشتر آنها با استقبال شهروندان روبه‌رو شده‌اند. این پیاده‌راه‌ها که از شرق تا غرب و جنوب تا شمال شیراز جانمایی شده‌اند، از عبور وسایل نقلیه (البته به‌جز موتورسیکلت) ایزوله شده و محل مناسبی برای پیاده‌روی و ورزش هستند. «پیاده‌راه سلامت» و «پیاده‌راه بهشت» ۲ نمونه از مسیرهای شاخص کلانشهر شیراز هستند که مورد اقبال مردم قرار گرفته و پیاده‌راه سلامت همان‌طور که از نامش پیداست، مکانی برای پیاده‌روی و ورزش است و روزانه افراد زیادی در این پیاده‌راه قدم می‌زنند. به‌تازگی مدیران شهری شیراز اعلام کرده‌اند خیابان‌های دیگری در شهر، مانند خیابان عفیف‌آباد، قرار است پیاده‌راه شوند. پیاده‌راه‌های مصلی نژاد، حافظیه، زندیه، وکیل، جهاد، دراک، چمران، پارک نور، بام شیراز، پارک سایه، وحدت، پارک آبشار و پارک بوستان از دیگر پیاده راه‌های شهر شیراز هستند.
یزد
یکی از برنامه‌های مهم مدیریت‌شهری یزد درسال‌های اخیر، اجرای طرح پیاده‌راه‌سازی و انسان‌محوری، به‌ویژه در بافت تاریخی این‌شهر بود و نخستین پروژه هم در شورای‌اسلامی‌شهر دوره چهارم آغاز شد که پیاده‌راه‌سازی باند رفت حاشیه میدان امیرچخماق بود، اما درسمت دیگر آن، کسبه همراهی لازم را برای پیاده‌راه‌سازی نداشتند. از حسینیه بعثت تا حسینیه امیرچخماق نیز به‌طورکامل سنگفرش شد، اما هنوز خودروها از خیابان قیام که بین این دو حسینیه قرار دارد، عبور می کنند.
دراین میان پیاده‌راه‌سازی درخیابان مسجدجامع، در بافت تاریخی یزد، موفق‌ترین طرح دراین شهر بوده که با اعمال محدودیت‌های ترافیکی، از ورود و خروج خودرو در ساعت‌های مشخصی از شبانه‌روز جلوگیری و به یکی از جاذبه‌های گردشگری یزد تبدیل شده‌است. دومین طرح پیاده‌راه‌سازی درشهر یزد نیز در دوره چهارم شورا و در خیابان قیام یزد کلید خورد، اما به‌دلیل مقاومت کسبه با مشکل مواجه شد. این طرح در دوره پنجم به‌طورکامل اجرا شد، اما کسبه از وضعیت تامین پارکینگ برای مشتریان خود گلایه مندند.
همدان
درسال‌های اخیر اجرای طرح پیاده‌راه‌سازی در ۶ خیابان اصلی منتهی به میدان مرکزی همدان در دستورکار قرارگرفت، اما تا پایان شورای دوره چهارم اتفاق خاصی دراین زمینه نیفتاد و در روزهای پایانی عمر این شورا، اجرای طرح پیاده‌راه‌سازی «خیابان بوعلی» به‌عنوان نخستین طرح، آغاز شد و در مدت کوتاهی به نتیجه رسید. این طرح در خیابان اکباتان، به‌عنوان قدیمی‌ترین خیابان شهر، که بازار تاریخی را در دل خود جا داده و به تپه تاریخی هگمتانه ختم می‌شود، اجرا شد.
اجرای طرح پیاده‌راه‌سازی در خیابان بوعلی، به‌عنوان مرکز توزیع پوشاک و محل تجمع مطب‌ها و مجتمع‌های پزشکی، رونق زیادی به اقتصاد این خیابان بخشید، اما به‌همان اندازه در خیابان اکباتان ناموفق بود، چراکه مدیریت‌شهری نتوانست به وعده‌های خود مبنی بر اجرای برنامه‌های فرهنگی - اجتماعی درآن عمل کند. ازطرفی نبود زیرساخت‌هایی مانند پارکینگ طبقاتی و پارک‌سوار برای تاکسی‌ها و اتوبوس‌ها، محله‌های قدیمی و تاریخی همدان را که حول محور میدان مرکزی شکل گرفته‌اند، به پارکینگ خودروهایی تبدیل کرد که برای انجام کارهای روزانه خود به میدان مرکزی مراجعه می‌کنند و مدیریت‌شهری برای رفع این مشکل پارکینگ طبقاتی در دل بافت تاریخی ساخت که ثبت‌جهانی منظر فرهنگی - اجتماعی این شهر را در خطر قرار می‌دهد.
شهرکرد
شهرکرد، به‌عنوان مرکز استان چهارمحال‌وبختیاری، از نبود پیاده‌راه‌های مناسب رنج می‌برد. هرچند در سالهای اخیر مشکل پیاده‌روهای فرسوده و کم‌عرض، به‌ویژه در مرکز شهر، تاحدی رفع شده‌است، اما همچنان یکی از نارضایتی‌های شهروندان به‌شمار می‌رود. در سال ۱۳۹۲ شهردار وقت شهرکرد از اجرای ۵ هزارمترمربع پیاده‌راه‌سازی دراین شهر خبر داده و یادآور شده بود که این عملیات شامل تخریب، بازسازی جدول‌ها و سنگفرش پیاده‌روهای فرسوده است و ۸۰۰ میلیون ریال از اعتبارات داخلی شهرداری به آن اختصاص یافته‌است. درطول این سال‌ها اصلاح و مرمت پیاده‌راه خیابان حضرت ولی‌عصر(عج)، حدفاصل چهارراه بازار تا چهارراه حضرت ولی‌عصر(عج)، پیاده‌رو جنوبی خیابان سعدی، حدفاصل چهارراه امام‌صادق(ع) تا تقاطع سعدی به حافظ، پیاده‌رو شمالی خیابان سعدی غربی، از پارک سوار دانش تا چهارراه فردوسی و همچنین از چهارراه حضرت ولی‌عصر(عج) تا چهارراه امام‌صادق(ع) تاحد زیادی عملیاتی شده‌است. یکی از مهم‌ترین نقاط شهر که پیاده‌راه سازی درآن رضایت شهروندان را به‌دنبال داشته است، «خیابان کاشانی شرقی» است و شهروندان با پیاده‌روی درآن، مدت‌زمانی را به ورزش می‌پردازند.
زاهدان
چند سالی است که اجرای طرح پیاده‌راه‌سازی در مراکز استان‌ها و شهرهای بزرگ کشور در دست انجام است. برهمین اساس شهرداری زاهدان نیز به این فرایند توسعه و بهسازی شهری پیوسته و درحال اجرای این طرح شهری است. بلوار شهید مطهری یکی از نقاط شهری زاهدان است که برای پیاده‌راه‌سازی موردتوجه قرارگرفت. این طرح شامل مسیر پیاده‌راه و دوچرخه‌رو است که در بخشی از آن، وسایل ورزشی نیز نصب شده‌است. این پیاده‌راه همچنین دارای یک ایستگاه دوچرخه نیز هست. «پیاده‌راه بزرگمهر» هم از دیگر پروژه‌های به بهره‌برداری رسیده در مرکز استان سیستان‌وبلوچستان است. «پیاده‌راه بوستان ولایت» نیز از دیگر نقاط مورد توجه دراین حوزه است که درحال‌حاضر همه برنامه‌های زیرسازی آن به پایان رسیده و طرح در مرحله روسازی است.
یک پیاده‌راه هم در پارک بانوان زاهدان در دست ساخت است که تاکنون ۸۵۰ متر از کارها انجام شده و ۱۵۰ متر آن باقی مانده‌است. از دیگر پروژه‌های مورد توجه در حوزه پیاده‌راه‌سازی مربوط به پروژه‌های «چهارراه رسولی» و «بلوار بهداشت» است که مطالعات آن انجام و آماده آغاز عملیات است، اما تاکنون پیمانکار بومی مناسبی برای اجرای طرح‌ها انتخاب نشده‌است.
مشهد
سال‌گذشته خیابان‌های دو سوی «بازار رضا» در شهرمشهد به پیاده‌راه تبدیل شدند و درحال‌حاضر به‌جز موتورسیکلت‌ها که معمولا تعدادی از آنان پایبندی چندانی به اجرای مقررات ندارند، هیچ وسیله نقلیه دیگری از این معابر عبور نمی‌کند. این ۲ پیاده‌راه از خیابان ۱۷ شهریور آغاز می‌شود و تا میدان «آب» امتداد دارد. این پیاده‌راه‌ها مزیت‌های خوبی برای زائران و کسبه این بازار به‌همراه داشته و کار بازدید و خرید را برای زائران آسان‌تر کرده‌است. این درحالی‌است که یکی از خیابان‌های قدیمی مشهد به نام «شاهین‌فر» که به‌سوی حرم مطهر رضوی امتداد دارد نیز برای ایجاد پیاده‌راه درنظر گرفته شد.
ازسوی دیگر عملیات اجرایی ازجمله سنگفرش و جانمایی نمادها و... نیز دراین خیابان انجام شد، اما به‌دلیل بالا بودن بار ترافیک دراین قسمت از شهر و نبود معبر جایگزین، ادامه اجرای آن متوقف ماند. نام ١٠خیابان در مشهد برای اجرای پیاده‌راه پیشنهاد شده‌است که اگر مردم و کسبه همراهی نکنند، این طرح‌ها موفق نمی‌شود. در اجرای پیاده‌راه، حقوق ساکنان و کسبه، ظرفیت خیابان به لحاظ معبری، وجود بخش‌هایی مانند اماکن خرید، تفریحی و رستورانی و نیز ترافیک خیابان‌های منتهی به آن محدوده ازجمله نکاتی است که باید مورد توجه قرارگیرد.
قزوین
نخستین پیاده‌راه شهرقزوین در سال ۱۳۹۷ و با اجرای فاز نخست پروژه «دولتخانه صفوی» و ممنوع شدن ورود خودرو به مرکزشهر، در «سبزه میدان» افتتاح شد. براساس طرح جامع ترافیک قزوین تلاش شد با روش‌های مختلف، ازجمله توسعه فرهنگ پیاده‌روی، مشکلات ترافیکی این شهر سامان داده شود، اما نبود زیرساخت‌های لازم و نبود پیاده‌راه در نقاط مرکزی شهر، نقش پیاده‌روهای قزوین را در تعدیل ترافیک کم‌رنگ کرد.
وسعت پروژه پیاده‌راه سبزه میدان قزوین ۳۱هزارمترمربع است که در ۲۱زیرپروژه تعریف شده‌است و ساماندهی و طراحی عرصه و میدان، مسیرهای پیاده و سواره ضلع شمالی سبزه میدان، ساماندهی مسیرهای پیاده و سواره ضلع جنوبی و بدنه‌های شمالی، شرقی و غربی ازآن جمله است. قرار بود پروژه پیاده‌راه‌سازی در خیابان خیام انجام شود، اما این طرح، مصداق بارز یک پروژه نافرجام در حوزه پیاده‌راه‌سازی و ترویج فرهنگ پیاده‌روی در قزوین بود. در سالهای اخیر تنها «پیاده‌راه سلامت» در شمال‌شهر قزوین ایجاد شده که بیشتر به‌عنوان یک تفرجگاه و محلی برای ورزش شناخته می‌شود.
زنجان
نخستین و تنها پیاده‌راه شهر زنجان در سال ۱۳۹۷ به‌طول ۹۰۰ متر از میدان انقلاب‌اسلامی تا سبزه‌میدان به بهره‌برداری رسید که به «پیاده‌راه سبزه میدان» معروف است و نزدیکی آن به مکان‌های تاریخی، مانند موزه مردان نمکی، عمارت دارایی و بازار سنتی، برای شهروندان و گردشگران لذت‌بخش است. در هر دوطرف پیاده‌راه فروشگاه‌های زیادی با محصولات پوشاک، کیف و کفش و و سوغات وجود دارد. یکی از مشکلات این پیاده‌راه، صدور کارت تردد برای برخی خودروهاست که امنیت روانی کسبه و شهروندان را سلب کرده و پیاده‌راه تبدیل به محل پارک خودرو و موتورسیکلت شده‌است. ۲ نوع کارت برای تردد دراین مکان صادر و توزیع شده‌است که تعداد زیادی از آنها ازسوی سازمان حمل‌ونقل شهرداری صادرشده و تعدادی نیز به هیأت امنای بازار داده شده‌است، اما اطلاعی از تعداد آنها وجود ندارد. کسبه هرچند ابتدا از این طرح ابراز نارضایتی می‌کردند، اما با ساماندهی محل و رونق این پیاده‌راه تاحدود زیادی از نارضایتی آنها کاسته شده‌است. درحال‌حاضر پروژه نیمه‌تمامی در حوزه پیاده‌راه‌سازی در شهر زنجان وجود ندارد، اما اجرای پیاده‌راه جدید در دست بررسی و مطالعه است.
ایلام
یکی از مهم‌ترین پروژه‌های پیاده‌راه‌سازی در ایلام، پیاده‌راه طالقانی است که طرح آن درسال ۱۳۹۴ در شورای ترافیک استان به تصویب رسید و سال ۱۳۹۷ شهرداری ایلام این طرح را به اجرا درآورد. به‌گفته مدیران شهری ایلام، هدف از اجرای پروژه پیاده‌راه‌سازی درخیابان آیت‌الله طالقانی، حفظ هویت مرکز شهر، کاهش بار ترافیکی آن، کمک به حفظ محیط زیست، افزایش تعاملات اجتماعی، کمک به رونق بازار و ایجاد فضای با نشاط برای شهروندان بود.
با اینکه رئیس پلیس راهنمایی‌و رانندگی استان ایلام همان سال اعلام کرد که خیابان طالقانی حلقه اتصال شرق به شمال و غرب شهر ایلام است که با پیاده‌راه کردن آن عملا پل ارتباطی شرق به شمال و غرب شهر ایلام قطع می‌شود و خیابان ولایت، یکی ازخیابان‌های مجاور خیابان طالقانی به‌دلیل نداشتن ظرفیت و نداشتن پیاده‌رو با تغییرات حجم ترافیک در فصل پاییز و زمستان پاسخگوی تردد وسایل نقلیه نبوده و دسترسی ساکنان محل برای دستیابی به محل سکونت خود با مشکل مواجه می‌شود، اما این طرح به‌اجرا درآمد و تبدیل به یکی از پیاه‌راه‌های اصلی شهر شد.
سمنان
پیاده‌راه امام‌خمینی(ره) سمنان یکی از طرح‌های مهم شهرداری این شهر بوده که طی سالهای اخیر بارها از آن سخن گفته شده بود و بالاخره از سال ۱۳۹۹ عملیات اجرایی آن آغاز و مردادماه امسال به بهره‌برداری رسید. این پیاده‌راه که در هسته‌مرکزی شهر قرار گرفته، تقریبا به‌صورت‌کامل اجرا شده و اکنون برخی مسائل مانند ممنوعیت تردد خودروهای کسبه یا خودروهای باری برای جابه‌جایی محموله‌های متعلق به کسبه، به‌عنوان یک چالش مهم مطرح است. از یک‌سو کسبه خواهان برقراری تردد خودروها هستند و ازسوی دیگر برخی شهروندان معتقدند تردد خودروها در پیاده‌راه سنخیتی با هویت پیاده‌راه ندارد. مسئولان سمنان می‌گویند بازگشایی این پیاده‌راه باهدف مشخص شدن نیازها و مشکلات آن انجام شده‌است و هنوز نباید این پیاده‌راه را کامل دانست.
برای رفع مشکل رفت‌وآمد شهروندان دراین پیاده‌راه پس از انجام خریدهای مدنظر و رسیدن به خیابان اصلی یا پارکینگ نیز مقرر شد که خودروهای عمومی به‌صورت موقت از پیاده‌راه تردد کنند تا جابه‌جایی شهروندان انجام شود، اما با تهیه ۲ دستگاه «ون برقی» برای فعالیت دراین پیاده‌راه، تردد خودروهای عمومی هم ممنوع می‌شود.
کرمانشاه
سال‌گذشته پروژه پیاده‌راه پارکینگ کرمانشاه (خیابان اجلالیه) به‌طول ۲۳۰ متر، ازسوی شهرداری کلید خورد و حدود ۶ میلیارد تومان هزینه شد. این منطقه یکی از نقاط کور ترافیکی کرمانشاه است که با محدودیت‌های ایجاد شده برای خودروها، ترافیک این نقطه ساماندهی شده‌است و تردد مردم دراین نقطه به‌راحتی انجام می شود و به فضایی دلنشین تبدیل شده‌است. ایجاد مبلمان‌شهری، کاشت درخت و سرویس‌های بهداشتی از ویژگی‌های این پیاده‌راه است.
ازسوی دیگر طرح پیاده‌راه‌سازی خیابان مدرس نیز قرار بود سال‌گذشته کلید بخورد که با درخواست کسبه، اجرای آن به تعویق افتاد. این طرح قرار بود در ۲فاز، حدفاصل میدان آزادی تا چهارراه مدرس و از چهارراه مدرس تا میدان انقلاب‌اسلامی به‌طول هزارو ۸۰۰متر از ابتدای بهمن‌ماه امسال اجرا شود. قرار است نخستین عملیات اجرایی این پروژه، آماده‌سازی معبرمدرس و ساخت ایستگاه برای استفاده از اتوبوس‌های BRT باشد که ۶ ایستگاه به سمت چهارراه مدرس و ۶ ایستگاه هم به سمت میدان آزادی ساخته خواهد شود. در مرحله نخست این طرح، قرار است ممنوعیت تردد برای وسایل نقلیه شخصی و تاکسی اعلام و حمل‌ونقل‌عمومی صرفا ازطریق ناوگان اتوبوسرانی انجام شود.
سنندج
حدود یک سال قبل، پیاده‌راه فردوسی با هزینه‌ای درحدود ۱۰۰ میلیارد تومان با طول ۵۹۰ متر و عرض ۲۴ متر افتتاح شد. مطالعات اولیه این طرح که یکی از کلیدی‌ترین محورهای ارتباطی سنندج است، حدود ۱۰ سال پیش انجام شد و اواخر سال ۱۳۹۹ به بهره‌برداری رسید، اما ازنظر شهروندان، طرحی که قرار بود جاذبه‌ای برای رونق گردشگری باشد، به پاتوقی برای دست‌فروشان تبدیل شده‌است.
طرح پیاده‌راه تاریخی و فرهنگی محله «آغه‌زمان» سنندج نیز به‌عنوان نخستین طرح بازآفرینی شهری در محله‌های تاریخی کردستان به‌طول ۳۵۰ متر، در ۲ مرحله درحال اجراست که برای مرحله نخست آن حدود ۴۰ میلیارد ریال اعتبار اختصاص یافته‌است. محله «آغه‌زمان» ازنظر تاریخی، جزو ۵ محله اصلی سنندج محسوب می‌شود و قرار است خیابان «شهید نمکی» به سرای تاریخی «ولیدی» وصل شود. همچنین یک مورد از منازل تاریخی این مسیر در دستورکار قرار دارد.
تبریز
پیاده‌راه‌سازی در شهر تبریز، به‌عنوان مرکز استان آذربایجان‌شرقی و پرترافیک‌ترین شهر استان، از اوایل دهه ۸۰ شمسی و با پیاده‌راه‌سازی در «خیابان تربیت» آغاز شد. دراین میان تاکنون طرح‌های متعدد پیاده‌راه‌سازی در شورای ترافیک استان مصوب شده و قرار بود در سالهای نخست دهه ۹۰، خیابان جمهوری‌اسلامی، به‌عنوان اصلی‌ترین خیابان در مرکز شهر، تبدیل به پیاده‌راه شود، اما این موضوع به‌دلیل منتهی شدن بیشتر خیابان‌های تبریز به منطقه بازار و خیابان جمهوری‌اسلامی، با مخالفت کسبه و البته پلیس راهنمایی و رانندگی استان مواجه شد، چراکه معتقد بودند با اجرای این طرح، عملا مرکزشهر قفل می‌شود و امکان تردد و تجارت از بین می‌رود. با این‌حال شورای ترافیک استان پیشنهاد تعیین مسیرهای جایگزین را برای رفع این مشکل ارائه داد و اجرای پیاده‌راه در «خیابان ارک» تبریز را نیز مصوب کرد که در ابتدای سال‌گذشته این خیابان به پیاده‌راه تبدیل شد،
مشروط به اینکه مسیری موازی برای عبور خودروهای امدادی و خدمات‌رسان درنظر گرفته شود. بخش شرقی تبریز و کوی حضرت‌ولی‌عصر(عج) نیز شاهد تبدیل شدن تدریجی به پیاده‌راه است و بخشی از «خیابان شهریار» در کوی حضرت‌ولی‌عصر(عج) هم از ۳ سال قبل پیاده‌راه شده و استقبال شهروندان و کسبه را به‌دنبال داشته‌است.
بیرجند
تنها معبری که در شهر بیرجند؛ مرکز استان خراسان‌جنوبی، به‌عنوان پیاده‌راه مورد بهره‌برداری قرارگرفته، پیاده‌راه بلوار جمهوری‌اسلامی است. سنگفرش‌ها و فضاسازی محیطی مناسب، نمادهای ویژه، نورپردازی و ایجاد فضای سبز زیبا به‌گونه‌ای دراین مسیر طراحی شده تا شهروندان و گردشگران بتوانند از فضای زیبای آن استفاده کنند. مرحله نخست اجرای این طرح، از میدان امام‌خمینی(ره) به سمت سه‌راه اسدی، سال‌گذشته به پایان رسید و در مرحله بعد، اجرای پیاده‌راه از میدان آزادی تا میدان امام‌خمینی(ره) و سپس از سه‌راه اسدی تا میدان امام‌حسین (ع) اجرا می‌شود.
پیاده‌راه جمهوری به‌طول حدود ۵ کیلومتر، نقطه اتصال بین بازار اصلی شهر بیرجند و معبر بلوار جمهوری‌اسلامی است که از میدان امام‌خمینی(ره) آغاز و تا سه‌راه اسدی امتداد دارد. دراین میان یکی از مهم‌ترین دلایل تأخیر در اجرای چنین طرح‌هایی کمبود اعتبارات موردنیاز عنوان می‌شود.
اهواز
مهم‌ترین طرح پیاده‌راهی اهواز را می‌توان پیاده‌راه خیابان نادری دانست. طرح ساماندهی و بهسازی این خیابان، به‌عنوان یکی از شاهراه‌های اهواز، برای تغییر چهره نازیبا، آشفته و به دور از اصول معماری آن اجرا شد و با افتتاح پروژه بهسازی خیابان نادری در بهمن‌ماه ۱۳۹۳، خیابان نادری غربی به‌عنوان پیاده‌راه درنظر گرفته شد. برای بهسازی ضلع غربی خیابان نادری ۴۰ میلیارد ریال هزینه شده بود. بعد از پیاده‌راه شدن این خیابان عملا پل چهارم اهواز بلااستفاده یا کم استفاده و ازسوی دیگر سواره‌رو این خیابان با ۱۴ متر عرض عملا بلااستفاده شده بود.
به همین دلیل بعد از ۵ سال شهرداری اهواز این مسیر را برای خودروهای عمومی بازگشایی کرد و پیاده‌راه‌های این خیابان به عرض ۱۲ متر باقی ماند. در پروژه دیگر پیاده‌راه سازی از سال ۱۳۹۸ قرار شد مسیر تردد خودرویی پل سفید قطع و شبیه سی‌وسه پل اصفهان مسیر پیاده‌راه شود؛ پروژه‌ای که هنوز به نتیجه نرسیده‌است. منطقه عامری اهواز هم به‌عنوان یک منطقه تاریخی، چند وقتی است میزبان طرح‌های عمرانی کف‌سازی و پیاده‌روسازی شده، اما فعلا خبری از پروژه‌های پیاده‌راه سازی جدید نیست.
یاسوج
یاسوج، مرکز استان کهگیلویه‌وبویراحمد، چند سال پیش شاهد بهره‌برداری نخستین مسیر پیاده‌راه ورزشی بلوار امام‌خمینی (ره) به‌عنوان مسیر تردد ایمن و آسان شهروندان بود که در مدت ۲ ماه اجرا شد. سال ۱۳۹۸ هم خبر رسید که طرح پیاده‌راه خیابان آیت‌الله طالقانی شهر یاسوج به تصویب رسیده و با اصلاح و بررسی عمیق‌تر ازسوی مشاور و مجری طرح اجرا می‌شود. این خیابان یکی از خیابان‌های پرتردد و پرترافیک شهری در یاسوج و از مسیرهای منشعب از میدان اصلی شهدای هفتم‌تیر است که بسیاری از مراکز تجاری و صنوف مختلف در این خیابان با نمادهای سنتی و قدیمی تجمیع شده‌اند.
خیابان طالقانی همچنین از مسیرهای اصلی راهپیمایی در مناسبت‌های مختلف است. اعضای شورای ترافیک استان ۲ چالش اساسی فراروی عملیاتی شدن این طرح را شامل وجود معارض‌ها دراین خیابان و همچنین نبود جایگزین مناسب برای کاهش بار ترافیکی در خیابان‌های منشعب از میدان هفت‌تیر عنوان کردند این طرح هنوز اجرایی نشده‌است.