همشهری- عمادالدین قاسمی‌پناه: مدتی کوتاهی پس از شماره‌گذاری نخستین کوادسایکل برقی و همچنین اعلام یکی از خودروسازان بزرگ مبنی بر تولید خودرو برقی در آینده‌ای نزدیک، حالا تهران در انتظار نخستین اتوبوس‌های برقی شهری تولید داخل است. اوایل تیرماه گذشته نخستین دستگاه اتوبوس برقی محصول مشترک معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، دانشگاه تهران و کارخانه زرین‌خودرو اصفهان که وابسته به وزارت دفاع است، رونمایی شد. چند روز پیش هم پرویز کرمی در گفت‌وگو با همشهری از واگذاری تعدادی اتوبوس برقی به شهرداری در آینده نزدیک خبر داد. وسایل حمل‌ونقل برقی، ازجمله اتوبوس برقی، اگرچه با چالش‌هایی ازجمله شارژ باتری روبه‌رو هستند، اما نقش آنها در کاهش آلودگی هوا و مصرف سوخت‌های فسیلی قابل چشم‌پوشی نیست. اکنون بسیاری از کشورهای صنعتی و توسعه یافته حرکت به سمت برقی کردن اتوبوس‌های درون‌شهری را آغاز کرده و تولیدکنندگان بزرگ وارد این حوزه شده‌اند. به‌عنوان نمونه، از شنزن چین به‌عنوان شهری یاد می‌شود که آمریکا می‌تواند در مورد آن فقط رویاپردازی کند. تعدادی از کشورهای اروپایی و آمریکایی هم تلاش‌هایی برای برقی کردن اتوبوس‌های شهری کرده‌اند. این درحالی است که چند سال پیش بعضی از خطوط اتوبوسرانی تهران به نسل پیشین اتوبوس‌های برقی مجهز شده بود.
رژه اتوبوس‌های برقی
کشور ما از قافله برقی کردن وسایل حمل‌ونقل شهری عقب نیفتاده و با تولید موتور برقی(electricengine) در مرحله‌ای قرار گرفته که اکنون می‌توان به برقی شدن بسیاری از وسایل حمل‌ونقل امیدوار بود.
پرویز کرمی، دبیر ستاد فناوری‌های نرم و توسعه صنایع خلاق در گفت‌وگو با همشهری از یک پروژه طرح کلان ملی در زمینه موتور برقی (electric engine) نام می‌برد و می‌گوید: «وقتی ما چنین موتوری داشته باشیم در همه وسایل نقلیه ازجمله اتوبوس، مترو، خودرو و وسایل نقلیه دیگر قابل استفاده خواهد بود.» کرمی پروژه اتوبوس برقی را تقریبا تمام‌شده می‌داند و ادامه می‌دهد: «یکی از طرح‌های کلان ملی، پروژه اتوبوس برقی است که به وسیله یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان ارائه شد و با یکی از کارخانه‌های خودروساز برای تولید آن توافق‌های لازم انجام شد.» به‌گفته او، «شهرداری تهران به‌عنوان بهره‌بردار و دولت به طرفیت معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری پای کار آمدند و پس از انعقاد قرارداد برای تولید حدود ۵۰دستگاه اتوبوس برقی، به‌زودی این تعداد تحویل شهرداری خواهد شد.» دبیر ستاد فناوری‌های نرم و توسعه صنایع خلاق یکی از چالش‌های مهم در وسایل حمل‌ونقل برقی را باتری می‌داند و می‌گوید: «چند روز پیش از لیفتراکی در کشور رونمایی شد که باتری آن کاملا ایرانی بود.»
دستور کار شهرداری
همچنین شهردار تهران در جلسه مشترک با فراکسیون محیط‌زیست مجلس به انعقاد قرارداد برای تولید ۵۰ دستگاه اتوبوس برقی با یکی از شرکت‌های داخلی اشاره می‌کند و می‌گوید: «در این حوزه باوجود چند مجموعه، همچنان توان تولید انبوه نداریم و همزمان نیازمند واردات از خارج هم هستیم تا بتوانیم نیاز خود را برطرف کنیم.» علیرضا زاکانی با اشاره به تولید داخل و واردات به‌صورت همزمان در این حوزه ادامه داد: «استفاده از موتورسیکلت‌ها و اتوبوس‌های برقی و تاکسی‌های برقی و هیبریدی در دستورکار شهرداری تهران است.»
روند جهانی
اکنون بسیاری از خودروسازان بزرگ دنیا با ساخت پلتفرم خودروهای برقی درصدد ورود به مرحله دیگری از خودروسازی هستند. اتوبوس‌های شهری در این میان از اهمیت بسزایی برخوردارند و چین، اروپا و آمریکا پیشتازان این صنعت هستند. پیش‌بینی شده که تعداد اتوبوس‌های برقی دنیا تا سال ۲۰۲۵ در مقایسه با امروز ۳۰۰ درصد افزایش یابد.
اروپا
در اروپا حدود ۴ هزار اتوبوس برقی در حال حرکت است. البته تعریف اتوبوس برقی در اینجا شامل اتوبوس‌های برقی باتری‌دار، افزونه هیبریدی و تراموای برقی (با سیم برق) هم هست. این میزان بسیار کمتر از ناوگان جهانی ۴۰۰ هزار دستگاهی دنیاست. این تعداد که مربوط به سال ۲۰۲۰ است ۱۰ درصد کل ناوگان برقی جهان را تشکیل می‌دهد.
چین
همچنان حدود ۹۰ درصد از اتوبوس‌های برقی جهان در شهرهای چین مستقر هستند. شهر شنزن چین یکی از نمونه‌های موفق در استفاده از وسایل حمل‌ونقل برقی، ازجمله اتوبوس برقی است. این شهر که حدود ۱۲ میلیون نفر در آن ساکن هستند، با ۱۶ هزار اتوبوس برقی و ۲۲ هزار تاکسی برقی، عمده حمل‌ونقل خود را از حالت سنتی تبدیل به یک سیستم پیشرفته و هوشمند کرده است.
هند
همچنین هند حتی اگر بخش کوچکی از سفارشات خود را برقی کند، بازاری با ظرفیت بالا به شمار می‌آید. شرکت تحقیقاتی Interact Analysis پیش‌بینی می‌کند که تا سال ۲۰۲۵ «هند بیش از ۱۰ درصد از کل تقاضای سالانه اتوبوس‌های برقی در جهان را به‌خود اختصاص دهد که بیشتر از مجموع اروپا و آمریکای شمالی خواهد بود.»
آمریکا
در آمریکا اگرچه تا چند سال پیش ضریب نفوذ بازار اتوبوس برقی حدود ۰.۵ درصد کل بازار اتوبوس حمل‌ونقل عمومی ایالات متحده بود، اما در همان زمان ۹ درصد از آژانس‌های حمل‌ونقل، یا اتوبوس‌های برقی در حال خدمت‌رسانی بودند یا برای این نوع اتوبوس سفارش داده بودند.