به گزارش همشهری آنلاین، داسو میراژ اف۱ (Dassault Mirage F1) هواگرد جنگنده برتری هوایی و تهاجمی تک‌سرنشین ساخت شرکت فرانسوی داسو است که به عنوان جایگزینی برای جنگنده‌های خانواده میراژ ۳ تولید شد. حدود ۷۴۰ فروند از این هواپیما بین سال‌های ۱۹۶۶ تا ۱۹۸۳ تولید گردید و از اوایل دهه ۱۹۷۰ در ارتش فرانسه و چندین کشور دیگر دنیا به عنوان یک جنگنده سبک چندمنظوره به کار گرفته شد.
مدل‌ها
- میراژ اف۱آ: مدل حمله به زمین ساده شدهٔ میراژ اف۱ که برخی تجهیزات آن حذف شده و جای بیشتری برای حمل سوخت داشت. رادار Cyrano از این مدل برداشته شده و دماغه هواپیما مخروطی‌تر شده بود. اف-۱آ یک هواپیمای حمله به زمین بود که فقط در طول روشنایی روز توانایی انجام عملیات را داشت. در این هواپیما از یک دید لیزری بهره می‌برد و می‌توانست از فاصله ۵ کیلومتری هدفی را برای دنبال کردن و رهاسازی اتوماتیک بمب تعیین کند.
- میراژ اف۱ث: مدل رهگیر شبانه‌روزی در تمامی شرایط جوی با رادار کنترل آتش Thomson-CSF Cyrano IV و نمایشگر HUD که تمامی اطلاعات پروازی را در محدوده دید خلبان قرار می‌داد.
- میراژ اف۱ئی: مدل تقویت‌شدهٔ میراژ اف۱ث با رادارهای ارتقایافته سیرانو. قابلیت‌های اضافه شده به این مدل شامل نقشه‌برداری هوایی زمینی و تجهیزاتی برای پیگیری مستمر اهداف و یک سامانهٔ پیشرفتهٔ ناوبری گرانشی می‌شد. تجهیزات انتخابی برای این مدل هم شامل رادار ناوبری داپلر و مسافت‌یاب لیزری می‌شد.
- میراژ اف۱ث‌تی: مدل بهینه‌سازی‌شده میراژ اف۱ث برای حمله به زمین و پشتیبانی نزدیک هوایی. این بهینه‌سازی از سال ۱۹۹۲ آغاز شد.
- میراژ اف۱ث‌آر: مدل مخصوص عملیات‌های شناسایی میراژ اف۱ با رادارها، دوربین‌ها و سنسورهای مخصوص تصویربرداری.
خدمت در ایران
این هواپیماها در حالی وارد ایران شدند که نه تنها هیچ کتاب راهنما و دفترچه فنی به همراه نداشتند، بلکه همه آن‌ها فاقد جایگاه‌های حمل جنگ‌افزار بودند. قطعات یدکی نیز برای این هواپیما موجود نبود و این در حالی بود که سطح فناوری‌های میراژ اجازه نمی‌داد از آن صرف نظر شود؛ بنابراین با تصمیم منصور ستاری، فرمانده نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران متخصصان ایرانی دست به کار شدند و برای عملیاتی کردن این هواپیما بدون مراجعه به کشور سازنده اقدام نمودند. با راه‌اندازی و اورهال این هواپیماها، یک فروند هواپیمای میراژ اف۱ در تابستان ۱۳۷۲ در پایگاه همدان آماده پرواز شد. با توجه به این‌که جنگنده میراژ اف۱ هواپیمای سازمانی نیروی هوایی محسوب نمی‌شد و هیچ کتاب آموزشی، تجهیزات زمینی یا برخی ملزومات اساسی برای پرواز میراژ در دسترس نبود، باید خلبانی باتجربه، ریسک پرواز با این جنگنده ناآشنا را برعهده می‌گرفت. در این میان سرهنگ بهروز نقدی‌بیک با اتکا به تجربیاتش از هواپیمای جنگنده-بمب‌افکن مک‌دانل داگلاس اف-۴ فانتوم ۲، داوطلب اولین پرواز با میراژ شد. سرهنگ خلبان بهروز نقدی‌بیک ۲۴ مهر ۱۳۷۲ نخستین پرواز با این جنگنده را در پایگاه هوایی نوژه در حضور فرمانده نیروی هوایی ارتش با موفقیت انجام داد که این اتفاق، سرآغاز به خدمت‌گیری این جنگنده در ناوگان عملیاتی نیروی هوایی ایران شد.
جنگ ایران و عراق
عراق در جنگ با ایران در مجموع ۹۳ فروند از این جنگنده‌ها از فرانسه خریداری کرد و به‌طور گسترده از آن‌ها برای عملیات‌های شناسایی، حمله به اهداف زمینی و حمله به کشتی‌ها استفاده کرد.
اولین پیروزی یک جنگنده عراقی در جنگ هوایی با اف-۱۴ تام‌کت‌های ایران در این جنگ در پائیز ۱۳۶۰ به دست آمد. در سال ۱۹۹۱ در جریان جنگ اول خلیج فارس چندین فروند هواپیمای میراژ اف ۱ نیروی هوایی عراق از عراق به ایران گریختند و از سال ۱۹۹۲ در خدمت نیروی هوایی ایران قرار گرفتند. ایران در مجموع ۲۴ فروند F1EQ و F1BQ دارد.
در طول جنگ ایران و عراق دست کم ۳۳ فروند میراژ اف-۱ به وسیلهٔ اف-۱۴های ایرانی سرنگون گردید که این آمار به وسیله منابع ایرانی، غربی و عراقی مورد تأیید قرار گرفته‌است. دو فروند نیز به وسیلهٔ جنگنده-بمب‌افکن مک‌دانل داگلاس اف-۴ فانتوم ۲ ایران سرنگون شد.
در مجموع ۷۲۰ فروند میراژ اف-۱ تولید شده و در اختیار ۱۳ کشور دنیا قرار گرفت. از این تعداد ۵ کشور در خاورمیانه، ۴ کشور در آفریقا، ۳ کشور در اروپا و ۱ کشور در آمریکای جنوبی قرار دارند.
کاربران فعلی
- آرژانتین: نیروی هوایی آرژانتین، در سال ۲۰۱۳ اعلام شد که آرژانتین ۱۶ فروند از میراژهای اسپانیایی را به قیمت ۱۷۰ میلیون یورو خریداری می‌کند تا آن‌ها را جایگزین میراژ ۳های قدیمی خود کند.
- گابن: نیروی هوایی گابن، سفارش خرید ۸ فروند از میراژ اف۱های AZ (مدل مخصوص حمله به زمین) دست دوم آفریقای جنوبی را داده که ۶ فروند تحویل داده شده‌است.
- ایران: نیروی هوایی ایران، ۲۴ فروند میراژ اف - ۱ عراقی در جریان جنگ آزادسازی کویت (جنگ اول خلیج فارس) به ایران گریختند. ایران هم این میراژها را به عنوان بخشی از خسارت جنگ تحمیلی به غنیمت گرفت و این جنگنده‌ها را در نیروی هوایی ارتش بکار گرفته‌است.
- لیبی: نیروی هوایی لیبی، ۳۸ فروند میراژ اف-۱ را خریداری کرد. ۱۶ فروند از مدل AD، مدل مخصوص حمله به زمین، بودند که رادار نداشت و به جای رادار به یک لوله سوخت‌گیری مجهز شده بود. میراژها در جنگ‌های سال ۱۹۸۱ و ۱۹۸۳ نمایش موفقی در جنگ با چاد داشتند اما در سال‌ها بعد همه آن‌ها بر اثر نبود قطعات یدکی زمین‌گیر شدند. قراردادی برای نوسازی ۱۲ فروند از آن‌ها بسته شده و چهار فروند دوباره به خدمت نظامی برگشتند. در جریان جنگ داخلی لیبی ۲ فروند هم به مالت پناهنده شدند. در سال ۲۰۱۰ قراردادی برای فعال‌سازی مجدد میراژهای لیبیایی با فرانسه به امضا رسید.
- مراکش: نیروی هوایی مراکش، ۵۰ فروند خریداری کرد که ۴۰ فروند از آن‌ها همچنان فعال هستند و ۷ فروند به استاندارد ASTRAC ارتقاء یافته‌اند.
کاربران سابق
- فرانسه: نیروی هوایی فرانسه، در مجموع ۲۴۶ فروند برای نیروی هوایی فرانسه ساخته شد که در تاریخ ۱۳ ژوئن ۲۰۱۴ به‌طور کامل این جنگنده در نیروی هوایی فرانسه از رده خدمت خارج شد.
- اکوادور: نیروی هوایی اکوادور، ۱۶ فروند اف-۱ JA و ۱۶ فروند اف-۱ JE در اختیار داشت که در سال ۲۰۱۱ از خدمت خارج شده و با جنگنده‌های اطلس چیتای تولید آفریقای جنوبی (مدل ارتقایافته‌ای از میراژ ۳) جایگزین شدند.
- یونان: نیروی هوایی یونان، ۴۰ فروند اف-۱ CG در اختیار داشت که آن‌ها را با اف-۱۶ و میراژ ۲۰۰۰ جایگزین کرد.
- عراق: نیروی هوایی عراق، از سال ۱۹۸۰ تا ۱۹۸۹ , ۱۰۸ فروند میراژ اف-۱ را دریافت کرد که در جنگ با ایران موفق‌ترین جنگنده عراقی چه در نبردهای هوایی و هم در مأموریت‌های ضربتی برای حمله به اهداف سطحی بودند. در سال ۲۰۱۱ دولت فرانسه پیشنهاد کرد که ۱۸ فروند از میراژهای خود را نوسازی و به‌روزرسانی کرده و به عراق بفروشد.
- اردن: نیروی هوایی سلطنتی اردن، ۳۶ فروند میراژ اف-۱ را در اوایل دهه ۱۹۸۰ خریداری کرد. آمریکایی‌ها مدل ضعیف‌شده‌ای از اف-۱۶ با نام اف-۱۶–۷۹ را به اردن پیشنهاد داده بودند که به جای موتورهای استاندارد توربوفن پرت اند ویتنی از موتور توربوجت جی-۷۹ نیرو می‌گرفت اما اردنی‌ها میراژ اف۱ را به این مدل از اف-۱۶ ترجیح دادند. در سال‌های بعد مدل‌های اصلی اف-۱۶ و همین‌طور میراژ ۲۰۰۰ به اردن فروخته شد و میراژ اف-۱های اردن تا سال ۲۰۰۷ با اف-۱۶ جایگزین شدند.
- کویت: نیروی هوایی کویت، ۲۷ فروند از مدل تک‌سرنشینه CK و ۶ فروند مدل دوسرنشینه BK را خریداری کرد. در دهه ۱۹۹۰ با اف/ای-۱۸ هورنت جایگزین شده و در انبار نگهداری می‌شوند.
- قطر: نیروی هوایی قطر، ۱۵ فروند میراژ اف-۱ در اختیار داشت که آن‌ها را با میراژ ۲۰۰۰ جایگزین کرده و تعدادی از آن‌ها را به اسپانیا فروخت.
- آفریقای جنوبی: نیروی هوایی آفریقای جنوبی، ۴۸ فروند میراژ اف-۱، شامل ۳۲ فروند مدل حمله به زمین بدون رادار AZ و ۱۶ فروند مدل چندمنظوره CZ، را خریداری کرده و از آن‌ها در جنگ‌های مرزی با آنگولا استفاده کرد. میراژ اف۱ها تا سال ۱۹۹۷ در نیروی هوایی این کشور فعال بودند و در این سال با جنگنده سوئدی نسل چهار + ساب ۳۹ گریپن جایگزین شدند.
- اسپانیا: نیروی هوایی اسپانیا، در دهه ۱۹۷۰ در مجموع ۷۳ فروند از فرانسه خریداری کرد و در دهه ۱۹۹۰ هم ۲۴ فروند میراژ اف-۱ دست دوم قطری و فرانسوی را به آن‌ها اضافه کرد. این هواپیما در سال ۲۰۱۳ به‌طور کامل از نیروی هوایی این کشور خارج شده و با جنگنده یوروفایتر تایفون که تولید کنسرسیوم اروپایی شامل: بریتانیا، اسپانیا، ایتالیا، آلمان بود جایگزین شده‌است. در سال ۲۰۱۳ اعلام شد که آرژانتین ۱۶ فروند از میراژهای اسپانیایی را به قیمت ۱۷۰ میلیون یورو خریداری می‌کند تا آن‌ها را جایگزین میراژ ۳های قدیمی خود کند.