آشنایی با جنگنده لاکهید مارتین اف-۳۵ لایتنینگ ۲

به گزارش همشهری آنلاین،  اف-۳۵ نوع توسعه‌یافته هواپیمای ایکس-۳۵ است.  اف-۳۵ که گفته شده می‌تواند از رادارها بگریزد و شناسایی نشود در سه مدل ساخته شده‌است. ارزش هر جنگنده اِف-۳۵ بالغ بر ۱۰۰ میلیون دلار برآورد می‌شود.

ایالات متحده آمریکا طرح خرید و به‌کارگیری ۲٬۶۶۳ فروند اف-۳۵ را تا سال ۲۰۳۷ و در خدمت نگه‌داشتن این جنگنده تا سال ۲۰۷۰ میلادی را دارد. این جنگنده مورد استفاده هر سه واحد نظامی ایالات متحده یعنی نیروی هوایی، نیروی دریایی و سپاه تفنگداران قرار خواهد گرفت.

پیشینه

کمپانی‌های آمریکایی نورثروپ گرومن و مکدانل داگلاس به عنوان یک تیم، کمپانی بوئینگ آمریکا و کمپانی لاکهید مارتین نیز دیگر شرکت‌کنندگان در این رقابت بودند. هر کدام از این تیم‌ها طرحی را ارائه دادند. در ارزیابی سال ۱۹۹۶، طرح تیم نورثروپ گرومن و مکدانل داگلاس رد شد و در مقابل کمپانی‌های بوئینگ و لاکهید مارتین هر کدام به ترتیب طرح‌های تجربی ایکس-۳۲ و ایکس-۳۵ را ارائه دادند. حرف ایکس در هواپیماهای آمریکایی نشانگر آزمایشی بودن هواپیما است.

وزارت دفاع آمریکا در ۱۶ نوامبر ۱۹۹۶ بودجه لازم برای توسعه و ساخت طرح‌های ایکس ۳۲ و ایکس-۳۵ را به شرکت‌های بویینگ و لاکهید مارتین پرداخت کرد. ایکس-۳۲ بویینگ برای اولین بار در ۱۸ سپتامبر ۲۰۰۰ به پرواز درآمد و تقریباً یک ماه بعد از آن در ۲۴ اکتبر ۲۰۰۰ ایکس-۳۵ نیز اولین پروازش را انجام داد. سرانجام در اکتبر ۲۰۰۱ طرح ایکس-۳۵ کمپانی لاکهید مارتین برنده این مسابقه شد. بعد از تثبیت طرح ایکس-۳۵ دیگر آن را به نام اف-۳۵ می‌شناسند؛ چون حرف F در هواپیماهای آمریکایی نشان‌دهنده جنگنده است.

کمپانی لاکهید مارتین در طی پروژه جنگنده تهاجمی مشترک دو فروند ایکس-۳۵ ساخت. یکی از مدل ای و دیگری مدل سی ولی در طی پروژه با انجام تغییراتی ایکس-۳۵ ای به ایکس-۳۵ بی تبدیل شد.

عملکرد

جنگنده اف-۳۵ به عنوان یک جنگنده نسل پنجم دارای ویژگی‌های منحصر به فرد و ارتقای ویژگی‌های جنگنده‌های نسل قبل است از جمله این ویژگی‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• پنهانکاری

اف-۳۵ از قابلیت پنهانکاری (Stealth) بالایی برخوردار است. طراحان این جنگنده از آخرین و پیشرفته‌ترین روش‌های برای کاهش بازتاب راداری و کاهش تشعشعات فروسرخ در طراحی اِف ۳۵ استفاده کرده‌اند. توانایی پنهانکاری در کنار آگاهی وضعیتی بالا توانایی دید اول و شلیک اول را برای اف ۳۵ فراهم می‌آورد و به بقاپذیری این جنگنده در میدان نبرد کمک شایانی می‌کند. با توجه به گفته‌ها در مورد رادار گریزی این جنگنده ولی کشورهای ایران و روسیه اعلام کردند که توانستند با استفاده از رادارهای خود بارها این جنگنده را رصد کنند.

• بهره‌گیری از فناوری‌های نوین صنعت هوافضا

در اف-۳۵ به جای محرک‌های هیدرولیکی از فناوری نوین محرک‌های الکتروهیدرواستاتیکی استفاده شده که باعث افزایش امنیت پرواز، کاهش نقص فنی کنترلرهای جنگنده و همچنین نیاز کمتر به تعمیرات می‌شود. اف ۳۵ از سامانه پرواز با فیبر نوری استفاده می‌کند، این سامانه در واقع همان سامانه پرواز با سیم است که در آن به جای کانل‌های سیمی از کانال‌های فیبر نوری و استاندارد انتقال داده شبکه استفاده شده که سرعت و امنیت داده بهتری برای سامانه کنترل پرواز اف-۳۵ فراهم کرده‌است. همچنین ۴۲ درصد از وزن اف-۳۵ را مواد مرکب (کامپوزیت) به کار رفته در این جنگنده تشکیل می‌دهند که این بیشترین میزان استفاده از مواد مرکب در یک جنگنده آمریکایی است برای مثال ۲۲ درصد از وزن اف ۲۲ و فقط ۲ درصد از وزن اف ۱۶ از مواد مرکب ساخته شده‌اند.  استفاده از مواد مرکب باعث کاهش وزن اف-۳۵ و کاهش مصرف سوخت شده‌است. همچنین نسل جدید مواد مرکب به کار رفته در ساخت سطح بدنهٔ اف-۳۵ (فیبر حصیری) علاوه بر جذب خوب امواج رادار، در عین ارزان‌تر بودن، مناسب برای انواع شرایط آب و هوایی است، آسیب‌پذیری کمتر دارد و در نهایت تعمیرات آن سریع‌تر است.

• نمایشگر کلاه خلبان

کلاه خلبانی جنگنده اف-۳۵ به عنوان اولین جنگنده ایست از یک نمایشگر بهره می‌برد این نمایشگر اطلاعاتی که قبلاً در نمایشگر سربالا یا سامانه هاد (Head Up Display) وجود داشت را در جلوی دید خلبان نمایش می‌دهد. همچنین تصاویر دید در شب توسط حسگرهای الکترواپتیکی به کلاه خلبان ارسال شده و بر روی آن نمایش داده می‌شود.

• زاویه حمله بالا

هر سه مدل جنگنده اف-۳۵ توان رسیدن به زاویه حمله ۵۰ درجه‌ای در سرعت ۱٫۶ ماخ را دارا هستند.  این درحالی است که جنگنده‌های نسل قبل همچون اِف-۱۶ و اِف-۱۸ تنها توان رسیدن به زاویه حمله ۳۰ درجه‌ای را دارا هستند. زاویه حمله بالا توان مانورپذیری و عدم واماندگی را به شدت افزایش می‌دهد. طراحی و سامانه کنترل پروازی مدرن اف-۳۵ از دلایل اصلی دست‌یابی به زاویه حمله بالا در این جنگنده هستند.

• سامانه فرامین صوتی

اف-۳۵ اولین جنگنده آمریکایی است به صورت عملیاتی از سامانه فرامین صوتی (DVI) استفاده خواهد کرد این سامانه قبلاً به‌طور آزمایشی بر روی جنگنده‌های هارییر و اف-۱۶ ویستا مورد استفاده قرار گرفته بود.  این سامانه به خلبان اجازه می‌دهد با گفتار بعضی از فرامین را اجرا کند.

• نمایشگر یکپارچه کابین خلبان

اف-۳۵ اولین جنگنده در جهان است که از یک نمایشگر یکپارچه در داخل کابین خلبان استفاده می‌کند. این نمایشگر لمسی با رابط کاربری سامانه عامل اف-۳۵ هماهنگ بوده و خلبان توان سفارشی‌سازی اطلاعات بر روی نمایشگر را دارد.

• برنامه کامپیوتری پیشرفته

یکی از نقاط قوت اصلی این جنگنده به‌شمار می‌آید. این برنامه بیش از ۸ میلیون خط کد دارد که ۴ برابر بیشتر از نزدیک‌ترین رقیب اف-۳۵ یعنی جنگنده اِف-۲۲ است. هوش مصنوعی و اتوماسیون بالا، ترکیب اطلاعات حسگرها و ایجاد یک تصویر واضح از میدان نبرد از وظایف اصلی این برنامه است.

• سامانه پشتیبانی اطلاعات خودکار

  

این سامانه که ALIS نامیده می‌شود در واقع یک سامانه کامپیوتری برای جمع‌آوری اطلاعات از وضعیت جنگنده هنگام عملیات و پردازش آن‌ها برای کمک به پشتیبانی، نگهداری و تعمیرات اف-۳۵ پس از عملیات است این سامانه باعث کاهش چشمگیر هزینه هر ساعت پرواز عملیاتی اف-۳۵ شده‌است. هر ساعت پرواز عملیاتی اف-۳۵، ۲۴ هزار دلار هزینه دربردارد که فقط ۱۰ درصد بیشتر از جنگنده ارزان قیمت اف ۱۶ است.  شایان ذکر است که هزینه هر ساعت پرواز عملیاتی دیگر جنگنده نسل ۵ آمریکایی اف-۲۲، ۶۸ هزار دلار است.

کانوپی (کابین) اِف-۳۵ از مواد بسیار مقاوم ساخته شده تا در مقابل شرایط بد آب و هوایی و همچنین برخود پرندگان مقاومت کند این کانوپی در آزمایش‌ها در برابر پرتاب لاشهٔ یک پرنده ۲ کیلویی با سرعت ۸۹۰ کیلومتر بر ساعت به خوبی مقاومت کرده‌است.

• یکپارچگی ساختار بال و بدنه

یکی از ویژگی هنگام ساخت اف-۳۵ یکپارچگی بال و بدنه آن است بدین معنی که ساختار بال با بدنه یکپارچه است و به داخل بدنه فرومی‌رود (برخلاف دیگر جنگنده‌های کنونی). این ویژگی باعث کاهش سطح مقطع راداری و همچنین افزایش قدرت حمل تسلیحات بر زیر بال‌ها می‌شود.

• آگاهی وضعیتی بالا و ترکیب اطلاعات

اف-۳۵ از بیشترین تعداد حسگر در میان جنگنده‌هایی که تاکنون ساخته شده بهره می‌برد. اف-۳۵ علاوه بر رادار کاوش الکترونیکی فعال موجود در دماغه با پوش ۱۲۰ درجه از ۶ حسگر الکترواپتیکی AN/AAQ-۳۷ با پوشش ۳۶۰ درجه محیط اطراف که با توانایی کشف هواپیماها، موشک‌ها و تجهیزات زمینی، ۱۰ مجوعه آنتن سامانه جنگ الکترونیک، یک حسگر هدف‌گذاری الکترواپتیکی AN/AAQ-۴۰ در زیر دماغه و مجموعه گیرنده و فرستنده موجود در سامانه CNI استفاده می‌کند. مجموع اطلاعات جمع‌آوری شده توسط حسگرها و ترکیب اطلاعات آن‌ها توسط نرم‌افزار این جنگنده بالاترین آگاهی وضعیتی را از میدان نبرد در اختیار اف-۳۵ قرار می‌دهد.

• تنوع تسلیحاتی

جنگنده اف-۳۵ توان حمل انواع سلاح‌های هوا به هوا (هدایت راداری و فروسرخ)، هوا به زمین (موشک‌های کروز، هدایت لیزری، هدایت ماهواره‌ای، ضد زره، هدایت موج میلی‌متری، هدایت چند حالته و …)، ضد کشتی و سلاح هسته‌ای را دارا خواهد بود. این جنگنده همچنین قابلیت استفاده از تسلیحات کشورهای خریدار را نیز برخودار خواهد بود، که در مجموع تنوع تسلیحاتی بالایی برای اف-۳۵ محسوب می‌شود. این جنگنده را در زمره منعطف‌ترین جنگنده‌های ساخته شد تاکنون قرار خواهد داشت.

مدل‌ها

اف-۳۵ ای: مدل ای که برای نیروی هوایی در نظر گرفته شده و جنگنده‌ای با قابلیت پروازی عادیست و قرار است جایگزین اف ۱۶ و ای ۱۰ شود. اف۳۵ ای پرتولیدترین و پر کاربرترین مدل از جنگنده اف-۳۵ خواهدبود به‌طوری‌که نیروی هوایی آمریکا قصد تولید ۱۷۶۳ از این مدل را دارد. بیشتر مشتریان خارجی اف-۳۵ نیز مدل ای این جنگنده را سفارش داده‌اند. مدلی ای همچنین ارزان‌ترین مدل اف-۳۵ خواهد بود که قیمت آن در تولید انبوه بین سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۰ در حدود ۸۵ میلون دلار خواهد بود که بر اساس احتساب نرخ تورم برابر با ۷۵ میلون دلار در سال ۲۰۱۲ است.

اف-۳۵ ای تنها مدل اف-۳۵ است که توپ داخلی استفاده می‌کند. اف-۳۵ ای دارای یک توپ ۴ لول GAU-۲۲/A، ۲۵ میلی‌متری است که این توپ توسعه یافته توپ GAU-۱۲ Equalizer جنگنده هارییر است.  این توپ در بخش سمت چپ جنگنده بالای ورودی هوا قرار گرفته‌است.

اف-۳۵ ای همچنین تنها مدل اف-۳۵ است که روش سوختگیری با بوم استفاده می‌کند. دریچه سوخت‌گیری نیز پشت کابین خلبان در میانه جنگنده قرار دارد. این روش سوختگیری دارای سرعت بالا و ایمنی بیشتری است.

اولین اف-۳۵های ساخته شده در سال ۲۰۰۶ دو فروند از مدلی ای این جنگنده بودند که اولین پرواز این جنگنده در دسامبر ۲۰۰۶ توسط این مدل انجام شد.

اف-۳۵ بی: مدل بی اف-۳۵ دارای قابلیت برخاست کوتاه و نشست عمودی ست و برای جایگزینی هارییر و اف ۱۸ هورنت در نظر گرفته شده‌است. اف-۳۵ بی قابل استفاده بر روی ناوهای کوچک همچون ناوهای کلاس وسپ است و علاوه بر کشورهای آمریکا، انگلیس و ایتالیا که اف-۳۵ بی را سفارش داده‌اند پیش‌بینی می‌شود دیگر کشورهای غربی نیز این جنگنده را جایگزین جنگنده‌های هارییر خود بکنند.

اف۳۵ بی به دلیل وجود سامانه‌های پیشرانه مورد نیاز برای برخاست کوتاه و نشست عمودی بخش از فضای داخلی برای حمل سوخت و سلاح خود را از دست داده و دارای برد کمتر و توان حمل سلاح داخلی کمتر نسبت به سایر مدل‌های اف-۳۵ است. البته برد اف-۳۵ بی همچنان از برد جنگنده‌های که قرار است جایگزین آن‌ها شود بیشتر است. توان حمل سلاح خارجی اف-۳۵ بی نیز با سایر مدل‌های اف-۳۵ تفاوتی ندارد.

اف-۳۵ بی همچون اف-۳۵ سی و بر خلاف اف-۳۵ ای توپ ۲۵ میلی‌متری GAU-۲۲/A را در خارج از بدنه اصلی حمل می‌کند. این توپ در داخل یک غلاف رادارگریز قرار داشته و زیر بدنه اصلی جنگنده قرار می‌گیرد.

اف۳۵ بی اولین پروازش را در تاریخ ۱۱ ژوئن ۲۰۰۸ انجام داد همچنین برای اولین بار در ۳ اکتبر ۲۰۱۲ بر روی عرشه ناو وسپ فرود آمد. قرار است اولین مدل از اف-۳۵ باشد که عملیاتی می‌شود. اف-۳۵ بی در سال ۲۰۱۵ عملیاتی شد.

اف-۳۵ سی: مدل C که برای نیروی دریایی آمریکا (USN) در نظر گرفته شده که دارایی قابلیت ناو نشینی همچون جنگنده اف ۱۸ بر روی ناوهای بزرگ کلاس نمیتز و جرالد فورد است. اف-۳۵ سی بزرگتر از دو مدل دیگر اف-۳۵ بوده به خصوص در بخش بال‌ها و دم‌ها به‌طور واضح بزرگتر بودن آن‌ها با سایر مدل‌ها مشخص است.

اف-۳۵ برای برخاست از روی ناو از سامانه کاتاپولت بخار یا الکترومغناطیسی استفاده می‌کند. . اف-۳۵ سی همچنین برای فرود از قلاب گیرنده کابل که در زیر هواپیما قرار دارد برای گرفتن کابل روی عرشه ناو بهره می‌برد. اف-۳۵ سی دارای ارابه‌های فرود قدرتمند تر نسبت به دو مدل دیگر اف-۳۵ است تا به خوبی فشار فرود کوتاه بر روی ناو را تحمل کند.

مدل سی اف-۳۵ همچون مدل بی از غلاف توپ ۲۵ میلی‌متری خارج بدنه اصلی بهره می‌برد و برای سوخت‌گیری هوایی نیز از روش میله و مهار چتری استفاده می‌کند. میله سوخت‌گیری اف-۳۵ سی در کنار کابین خلبان در داخل بدنه قرار گرفته و هنگام انجام عملیات سوختگیری از بدنه خارج می‌شود.

اف-۳۵ سی به خاطر حمل سوخت بیشتر دارای برد عملیاتی بیشتر از سایر مدلهاست. این مدل اف-۳۵ دیرتر از سایر مدل‌های اف-۳۵ عملیاتی خواهد شد.

اف-۳۵ آی: مدلی از اف-۳۵ ای است که برای اسرائیل ساخته خواهد شد و با نام اف-۳۵ آی شناخته می‌شود. اف-۳۵ آی در واقع شامل سامانه‌های اویونیکی بومی کشور اسرائیل خواهد بود. از جمله سامانه‌های جنگ الکترونیک و ارتباطی از تجهیزات ساخته اسرائیل بر روی این مدل نصب خواهد شد. در سال ۲۰۱۲ شرکت لاکهید مارتین ۲۰۶ میلیون دلار برای آماده‌سازی اف-۳۵ برای نصب سامانه‌های اویونیکی اسرائیل دریافت کرد.

در حال حاضر اسرائیل سفارش خرید ۱۹ فروند جنگنده اف-۳۵ به مبلغ ۲٫۷۵ میلیارد دلار را داده‌است و اولین کشوری بعد از ایالات متحده خواهد بود که اف-۳۵ در آن عملیاتی می‌شود. برنامهٔ نهایی اسرائیل خرید ۷۵ فروند اف-۳۵ است که پیش‌بینی می‌شود هزینه کلی آن ۱۵٫۲ میلیارد دلار شود.

سی اف-۳۵: مدلی از اف-۳۵ ای است که برای کانادا ساخته می‌شود این مدل دارای چتر ترمز و توانایی سوخت‌گیری هوایی به شیوه میله و مهار چتری است (مدل اصلی اف-۳۵ ای با بوم سوخت‌گیری می‌کند). اف-۳۵های مدل ای کشور نروژ نیز دارای چتر ترمز هستند و مناسب شرایط باندهای یخ زده ساخته می‌شوند.

تسلیحات

توپ جی‌آیو - ۲۲ آ

یک توپ ۲۵ میلی‌متری ۴ لول است. این توپ دارای نرخ آتش ۳٬۳۰۰ گلوله در دقیقه است و دقت آن ۱٫۴ میلی رادیان است. اف۳۵ ای این توپ را در داخل بدنه بالای ورودی هوای سمت چپ حمل می‌کند ولی اف-۳۵ بی و سی این توپ را داخل یک غلاف رادارگریز خارج از بدنه حمل می‌کنند.

بمب‌های هدایت لیزری

اف-۳۵ از توان حمل و استفاده از بمب‌های هدایت لیزری سری پیووی ۲ (GBU-۱۲، GBU-۱۶، GBU-۱۰ GBU-۲۴) را دارد که از این میان فقط بمب GBU-۱۲ قابل حمل در جایگاه داخلی اف-۳۵ است و دیگر بمب‌ها قابل حمل بر ۴ پایلون خارجی هستند.

موشک‌های هوا به هوا

• ایم-۱۲۰ آمرام: یک موشک فعال راداری برای درگیری فراتر از میدان دید است که اف-۳۵ توانایی حمل ۴ عدد از آن را در جایگاه داخلی و ۸ عدد در جایگاه‌های خارجی را دارد. اف-۳۵ از مدل سی (۱۰۰ کیلومتر برد) و مدل دی (۱۸۰ کیلومتر برد) استفاده خواهد کرد. ایم ۹ ایکس سایدوایندر: یک موشک تصویر بردار فروسرخ با مقاومت بالا در برابر اخلال گرهای فلیر است. اف-۳۵ دو موشک از این نوع را در جایگاه انتهایی خارج از بدنه حمل می‌کند.
• ایم ۹ ایکس سایدوایندر: یک موشک تصویر بردار فروسرخ با مقاومت بالا در برابر اخلال گرهای فلیر است. اف-۳۵ دو موشک از این نوع را در جایگاه انتهایی خارج از بدنه حمل می‌کند.
• میتور: یک موشک فعال راداری برای درگیر فراتر از میدان دید است. میتور بیش از ۳۰۰ کیلومتر برد دارد و قابلیت استفاده‌ای شبکه‌ای را نیز داراست. اف-۳۵، ۴ موشک میتور را در جایگاه داخلی حمل خواهد کرد.
• ایم ۱۳۲ آسرام: یک موشک تصویر بردار فروسرخ با مقاومت بالا در برابر اخلال گرهای فلیر است. اسرام قابلیت قفل کردن بعد از شلیک و توانایی درگیری فراتر از میدان دید را داراست. اف-۳۵ توانایی حمل آسرام در جایگاه داخلی را دارد.

موشک‌های هوا به زمین

• موشک کروز ای جی ام-۱۵۸ جزم: یک موشک کروز رادارگریز آمریکایی است که بسته به مدل ۳۷۰ تا ۱۰۰۰ کیلومتر برد دارد. اف-۳۵ توان حمل ۴ موشک از این نوع را در جایگاه‌های خارجی دارد. موشک کروز شدو استروم: یک موشک کروز رادارگریز اروپایی است که ۲۵۰ کیلومتر بردارد و اف-۳۵ توان حمل آن در جایگاه‌های خارجی داراست.
• موشک کروز اسپیر: یک موشک مینی کروز با برد ۱۰۰ کیلومتر است که در حال توسعه برای به‌کارگیری بر روی اف-۳۵ است این موشک از خط ارتباطی و رادار داخلی در سامانه هدایتی بهره می‌برد اف-۳۵، ۸ موشک اسپیر را در جایگاه داخلی حمل خواهد کرد.
• موشک ضد زره بریمستون: یک موشک با هدایت چند گانه برای هدف قرار دادن اهداف زرهی ساخته شده‌است. این موشک بیش از ۲۰ کیلومتر برد دارد. اف-۳۵، ۸ موشک بریمستون را در جایگاه‌های داخلی حمل می‌کند.

مشخصات عمومی اف-۳۵-آ

• خدمه:یک نفر
• طول:۱۵٫۶ متر
• طول بالها:۱۰٫۷ متر
• ارتفاع:۴٫۳ متر
• مساحت بال:۴۲٫۷ متر مربع
• پیشران:یک عدد موتور توربوفن Pratt & Whitney F-۱۳۵ به همراه پس سوز
• نیروی رانش:۲۸۰۰۰ پوند
• نیروی رانش با پس سوز:۴۳۰۰۰ پوند
• ظرفیت حمل سوخت مخازن داخلی:۸٬۳۸۲ کیلوگرم

مشخصات فنی

• حداکثر سرعت:۱٫۶ + ماخ(۱٬۹۳۰ کیلومتر بر ساعت)
• برد:۲٬۲۰۰ (فقط مخازن داخلی سوخت)
• شعاع عملیاتی:۱٬۰۹۰ کیلومتر (فقط مخازن داخلی سوخت)
• حداکثر ارتفاع پروازی:۶۰٬۰۰۰ فوت(۱۸٬۲۸۸ متر)
• نرخ صعود:محرمانه
• ظرفیت حمل بال:۵۲۶ کیلوگرم بر متر مربع
• رانش بر وزن:با مخازن پر سوخت ۰٫۸۷-با مخازن نیمه پر سوخت ۱٫۰۷
• تحمل فشار g تا ۹g