همشهری محله _ سحر جعفریان: تراکم خانه‌های قدیمی و فرسوده، معابر کم‌عرض و شلوغ، فقدان فضاهای مناسب برای افزایش سرانه‌های شهری و ساخت‌وسازهای محدود بخشی از مشکلات این منطقه است. حالا مدیران شهری پایتخت در هشتمین قرار خدمت به منطقه ۱۰ آمده‌اند تا از نزدیک مشکلات را بررسی کنند و در جلسات مشورتی و مشارکتی ضمن ارائه راهکارهای مناسب، شیوه‌های اجرا را نیز پیگیری کنند. در این گزارش بازدیدهای میدانی «حمیدرضا صارمی»، معاون شهرسازی و معماری شهردار تهران را روایت می‌کنیم.
- بررسی چالش‌های شهرسازی
هنوز سپیده نزده است. روشنایی چراغ‌های آستان مبارک امامزاده معصوم(ع) در خیابان قزوین به زیبایی می‌درخشند. قرار خدمت شهردار تهران همراه با معاونان و مدیران کل در منطقه ۱۰ از همین آستان مقدس آغاز می‌شود. قراری که در آن بعد از اقامه نماز صبح و زیارت شهدای گمنام در بوستان شهید عرب هر معاون با گروه خود راهی ناحیه از پیش تعیین شده می‌شود.
صارمی، معاون شهرسازی و معماری شهردار تهران در ناحیه ۳ حضور می‌یابد. ساعت کمی از ۷ گذشته که نشست صارمی با «حمید خلیلی» معاون شهرسازی و معماری شهردار منطقه ۱۰ و جمعی از مدیران اداره‌های این معاونت شروع می‌شود؛ نشستی که در آن معاون شهرسازی و معماری شهردار منطقه به‌طور اجمال مشکلات دهمین تکه از شهر را معرفی می‌کند. مهم‌ترین این مشکلات عبارت از چالش‌های تکمیل طرح تفصیلی، اجرای احکام، تعیین تکلیف املاک دارای کاربری تثبیت شده و املاک واقع در طرح تعریض گذرها، اداره صدور پروانه و نظارت فنی است.
- املاک درشت دانه در تعریض
نخستین بازدید به پارکینگ‌های عمومی «سلیمان جاه» در خیابان بهبود اختصاص می‌یابد؛ پارکینگ‌هایی که اگر بعد از سال‌ها به بهره‌برداری برسند یکی از بزرگ‌ترین مشکلات ناحیه ۳ یعنی نبود جای پارک خودرو برطرف خواهد شد. خلیلی در این ارتباط توضیح می‌دهد: «یکی از ویژگی‌های این منطقه وجود پلاک‌های ریزدانه است که واحدهایی مانند پارکینگ‌ها در میان آنها با توجه به مساحتشان می‌توانند بسیار کارساز باشند. بنابراین ما دنبال راهکارهایی برای تعیین تکلیف کاربری آنها در اسرع زمان هستیم؛ کاربری‌های که در دوره‌های گذشته مدیریت شهری حاصل توافقاتی بوده‌اند که امروز نیز نیاز به تأیید یا تکمیل دارند.» این بازدید با تأکید معاون شهرسازی و معماری شهردار تهران بر الزام دریافت مصوبه شورای‌شهر به پایان می‌رسد.
- موانع نوسازی محله‌ها
مقصد بعدی تعدادی از کوچه‌های محله جیحون مانند «شعبانی» و «سیدگر» است که صاحبان بسیاری از پلاک‌های آنها با موانعی برای افزایش طبقه و سود مالی نداشتن برای شرکای سرمایه‌گذار در نوسازی مواجه هستند. این در حالی است که منطقه ۱۰ بیش از ۵۲درصد بافت فرسوده را در خود گنجانده است و برای نوسازی به مصوبه‌ها و تسهیلات و بسته‌های تشویقی نیاز دارد. صارمی در این‌باره می‌گوید: «نیازهای هر منطقه جنس متفاوتی دارد که می‌شود در کنار رعایت اصول و قوانین واحد و یکپارچه شهری، موارد استثنایی با توجه به مختصات نیازهای همان منطقه تشریح کرد.» بازبینی مصوبات و ارائه بسته‌های مشوق با هدف احیای قطعات دانه درشت و ایجاد کاربری‌های مورد نیاز منطقه ضمن رعایت حقوق مالکان و سرمایه‌گذاری برای تشویق بازآفرینی و بازپیرایی بناها از جمله راهکارهای پیشنهادی معاونت شهرسازی و معماری شهرداری منطقه است.
- عقب‌نشینی‌های دردسرساز
برای برخی املاک واقع در طرح تعریض گذرهایی مانند خیابان‌های کارون، رنجبر و کمیل، معابر پشت بزرگراه نواب و امتداد خیابان خوش که در دوره‌های پیشین مدیریت شهری امتیازهایی از جمله صدور پروانه در نظر گرفته شده بود در حال حاضر با توجه به سیاست‌های نوین شهرداری پایتخت، امکان فعالیت‌های عمرانی نیست. برای رفع مشکلاتی از این دست، گروه بازدیدکننده به مقصد خیابان‌های امام خمینی(ره) در ناحیه ۲ و گلبن شمالی در ناحیه یک حرکت می‌کنند. خلیلی توضیح می‌دهد: «با تعریض‌هایی که در معابر اصلی منطقه اجرا شده است همچنان تعداد محدودی ملک باقی مانده که اصطلاحاَ نمای بصری و فیزیکی گذر را به‌صورت دانه دانه درآورده‌اند.» برخی شهروندان با گلایه از میزان عرض عقب‌نشینی و کاهش متراژ بنا نسبت به دریافت تسهیلات نوسازی، آن را به صرفه نمی‌دانند. صارمی بررسی و اصلاحی پهنه‌بندی‌ها در این زمینه را مؤثر می‌داند. بازدید از موزه هفت‌چنار آخرین مأموریت معاون شهرسازی و معماری شهردار تهران در قرار خدمت منطقه ۱۰ است.
صدای شهروندان
- برای سازندگان و مالک صرفه اقتصادی ندارد
«احمد شمسایی» از اهالی محله بریانک می‌گوید: «عمده‌ترین مشکل ما در منطقه، بافت‌های فرسوده‌ای است که هم نمای محله‌ها را بر هم زده و هم ایمنی سکونت را به حداقل رسانده‌اند. از سویی کمتر کسی با توجه به شرایط اقتصادی توانایی نوسازی دارد. بنابراین مدیران شهری باید اقدام ویژه‌ای در این زمینه انجام دهند.»
«داود سالاری» از ساکنان محله هاشمی می‌گوید: «برای نوسازی در بسیاری از محله‌های این منطقه، تراکم بالای ۳ طبقه نمی‌دهند و از آنجایی که مالک و سازنده به‌صورت ۵۰درصدی مشارکت می‌کنند، برای هیچ یک سود مالی ندارد. به همین دلیل معضل بافت فرسوده، اینجا هنوز هست. نه ملکی با هدف افزایش سرانه تملک می‌شود و نه اهالی از امکانات رفاهی رضایت دارند.»
- حمید خلیلی، معاون شهرسازی و معماری شهردار منطقه ۱۰
معضلات فرآوری شده بافت‌های فرسوده
«راهکارهای برون رفت از شرایط تراکم بافت فرسوده منطقه، کاهش میزان اصلاحی‌های شهرسازی و بازنگری در بسته‌های تشویقی و حمایتی از نوسازی و بازآفرینی است که حاصل پیوست‌های مطالعاتی و بررسی‌های میدانی محسوب می‌شود.» «حمید خلیلی» معاون شهرسازی و معماری شهردار منطقه ضمن بیان این موضوع، ادامه می‌دهد: «تأثیر همه جانبه تراکم بافت‌های فرسوده در عرصه‌های مختلف یک شهر از فرهنگ تا اقتصاد آن، الزام اولویت بخشی به رفع بافت‌های فرسوده در برنامه‌ریزی‌های شهری با رویکرد توسعه پایدار را پدید می‌آورد. یعنی برای کاهش معضلات فرآوری شده بافت‌های فرسوده در منطقه باید به راهکارهای تحقیقاتی و پژوهشی نیز عنایت داشت.»