همشهری آنلاین -یکتا فراهانی: تعریف زیبایی و معیارهای زیبایی‌شناسی برای همه ما یکسان نیست و در دوران‌های مختلف تاریخ دستخوش تغییرات بسیار زیادی قرار گرفته است. اما اینکه شوق قشنگ دیده شدن و توجه بیش از اندازه به تایید گرفتن از دیگران، ما را اسیر موجی کند که هر لحظه ما را با خود به سویی می‌برد موضوعی است که دلایل آن نیاز به بررسی بیشتر دارد.
مریم معصومی،روان‌پزشک و دبیر کمیته پیشگیری از خودکشی انجمن علمی روان‌پزشکان ایران در مورد دلایل گرایش به انجام این گونه عمل‌ها می‌گوید :« تمایل همه مردم دنیا به جراحی‌ها و اعمال زیبایی در سال‌های اخیر به‌شدت افزایش پیدا کرده است. البته تمایل و کشش انسان به زیبایی امری غریزی است که نمی‌توان میل به برخورداری از ظاهر زیبا را انکار کرد و تاثیر ظاهر زیبا و آراستگی را در تعامل انسان‌ها نادیده گرفت.»
آن گونه که حتی انجمن‌های خیریه زیادی هم در دنیا وجود دارند که کارشان کمک به کسانی است که به دلایل مختلف، ظاهرشان، شکل و حالت طبیعی خود را از دست داده و برای پذیرش آنها در جامعه تلاش می‌کنند. بنابراین نیاز به تایید از سوی جامعه چیزی است که نمی توان منکر آن شد.
زیبایی‌ظاهری یا جذابیت‌درونی ؟
زیبایی ظاهری با جذابیت متفاوت است. هرکدام از ما ظاهر زیبا را به گونه‌ای تعریف می‌کنیم ؛آن‌گونه که ممکن است بعضی افراد برای داشتن دماغ‌های سربالا، لب‌های پف‌کرده و گونه‌های کشیده و ...بارها و بارها خود را به دست تیغ‌های جراحی بسپارند. در صورتی که عده‌ای دیگر نمی‌توانند متوجه دلیل انجام این گونه کارها شوند.
اما جذابیت درونی چیزی نیست که بتوان آن را در ظاهر زیبا محدود و خلاصه کرد. بخش مهمی از جذابیت افراد به جذابیت های درونی آنها برمی‌گردد که دامنه وسیعی از توانایی‌ها از جمله برخورداری از اعتماد به نفس ، عزت نفس و دانش و آگاهی را شامل خواهد شد .
به گفته معصومی، در عصر جدید، توانـایی ایجـاد تغییـرات و قـدرت انتخـاب در تمامی عرصه‌های زندگی ازجمله تغییر شکل ظاهری بین مردم گسـترش یافـته و گاهی حتی آسان تر از دست یابی به جذابیت درونی به نظر می‌رسد . چون هم زودتر قابل دست‌یابی است هم زحمت کمتری را هم برای خود فرد به دنبال خواهد داشت . در واقع قیافه ظاهری به عنوان بخشی از هویت فردی است کـه افـراد مـی‌تواننـد در شکل‌دهی به آن دخل و تصرف داشته باشند .
اما کسب جذابیت‌درونی معمولا علاوه بر صرف زمان زیاد نیاز به زحمت بیشتری هم خواهد داشت. برخوردار شدن از عزت نفس، اعتماد به نفس و افزایش آگاهی و اطلاعات چیزی نیست که بتوان یک شبه به آن دست یافت.
هویت‌یابی
این روان‌پزشک می‌گوید دیدگاه‌های متفاوتی در مورد هویت فردی یا «خود» وجود دارد، از یک نگاه «خود» ما در جامعه متولد می‌شود.اما در نگاهی دیگر که بر رویکرد یادگیری اجتماعی تاکید دارد «خـود» هـر فـرد با تاثر از جامعه تغییر می‌یاید. یعنی فرد آگاهی حاصل می‌کند به‌عنوان موضوعی خاص در ادراک شــخص دیگــری جــای دارد و مــورد قضــاوت قــرار می‌گیرد.
این مساله در مورد زنـان که همـواره در معـرض ارزیابی و انتخاب دیگران قرار دارند و قضاوت درباره آنها بر اسـاس ظاهر و فیزیک‌شان بیشتر از مردان است، سبب شده تا برخورداری از زیبـایی ظاهری در موارد زیادی به عنوان یکی از دغدغه‌هـای روزمـره بسیاری از آنها تعریف شود.
توجه بیش از اندازه به زیبایی‌های ظاهری
به عقیده معصومی، میل به زیبایی یا دغدغه برخورداری بیشتر از زیبایی هیچ اشکالی ندارد. اما مشکل از جایی به وجود می‌آید که به گونه‌ای افراطی، تبدیل به دغدغه اصلی عده‌ای اعم از مرد و زن شود که بارها برای تغییر شکل ظاهر، سلامت خود را به خطر انداخته‌اند .
افراط در تلاش برای داشتن ظاهر زیباتر را مانند هر افراط دیگری می‌توان نوعی بیماری تلقی کرد .چون در بسیاری از موارد در واقع افراد با این کار مشکلاتی را در درون خود مخفی می کنند؛ با این هدف که دیگران متوجه ناتوانایی ها و ضعف های درونی آنها نشوند.
این روان‌پزشک می‌گوید تلاش بیش از حد برای جلب‌توجه دیگران می‌تواند شخص را از زندگی بازدارد و در واقع نوعی اضطراب به شمار می‌رود؛ لیپوساکشن، رینوپلاستی، بوتاکس، ماموپلاستی، جراحی‌های مختلف زیبایی‌گوش و چشم، لیفت ابرو، تزریق ژل، پروتز لب و چانه، و ... انگار تمامی ندارند؛ چون هرروز با یک روش جدیدتر، متقاضیان خود را برای زیباتر شدن وسوسه می‌کنند؛ انگار هر کدام از این گونه جراحی‌ها مانند مسکن موقتی عمل می‌کنند و خیلی زود، اثر خود را از دست می‌دهند.
نارضایتی‌های مزمن
به گفته معصومی، درصدی از افرادی که جراحی می‌کنند، با وجود یک یا چند عمل، باز هم تصورمی‌کنند زیبا نیستند. این نارضایتی می‌تواند به دنبال انتظارات غیرواقع بینانه از نتیجه عمل آنها باشد و همچنین اینکه گمان می کنند بعد از عمل اعتماد به نفس، کیفیت زندگی و روابط بین فردی بهتری آنها بهبود خواهد یافت .
در صورتی‌که در بسیاری موارد به دنبال رضایتمندی‌های کوتاه‌مدت ،معمولا اختلالاتی مانند افسردگی و اضطراب ظاهر خواهند شد. البته در مشکلاتی مانند « خودزشت پنداری» فرد نمی‌توانداز انجام هیچ عمل زیبایی راضی باشد.
ناتوانی در پذیرش نشانه‌های دور شدن از جوانی
معصومی می‌گوید به نظر می‌رسد در حال‌حاضر با توجه به مشکلات اجتماعی مختلف،باز هم فشار و تمایل برای جوان و زیبا به نظر رسیدن رو به افزایش است؛ به ویژه برای زنان که هنوز بر اساس ظاهرشان قضاوت می‌شوند.
ستاره‌های سینمایی هر روز جوان‌تر، سرحال‌تر و شاداب‌تر به نظر می‌رسند و رسانه‌های اجتماعی هم مملو از برنامه‌هایی هستند که جراحی‌های زیبایی و مفاهیم مربوط به تغییر و بهبود ظاهر را تشویق می‌کنند.
هجوم این گونه تبلیغات، با ایجاد بحران در هویت فردی و اجتماعی باعث ترس از ناامنی و پذیرفته نشدن در اجتماع می‌شود .در نتیجه آرامش را از آنها سلب می‌کند. می توان گفت بی ارزشی و ناامنی این افراد باعث تبعیت آنها از چنین الگوهایی می شود.
از جمله نگاه‌های اشتباه و جبران ناپذیری که به نوعی خشونت نیز محسوب می‌شود، نگاه و محیط جنسیت زده‌ای است که ارزش زن را تنها در زیبایی ظاهر او می‌داند و به این ترتیب، موجب تقلیل ابعاد دیگر وجودی او و همچنین نادیده گرفتن تفکراتش می‌شود.
خشونت های غیرفیزیکی
به گفته معصومی، تعریفی که بعضی جوامع ، مد، رسانه‌ها و تبلیغات درمورد زنان ارائه می‌دهند باعث گرایش بیشتر گروهی از آنها به ظاهرشان می‌شود. بر اساس بسیاری کلیشه‌ها، زنان موجوداتی زیبا، ظریف و کم رو و خجالتی هستند که مهم ترین دستاویز آنها نیز جوانی و زیبایی است.
با نقش بستن چنین عقایدی در لایه‌های ذهنی بسیاری از زنان ، آنها هم می‌خواهند جذابیت خود را بیشتر و در صورت امکان، حفظ کنند. پس گاهی خطر و دشواری‌های جراحی‌های مختلف را بدون توجه به نتیجه آنها به جان می خرند.
این گونه آسیب رساندن به جسم و روان، خشونتی علیه زنان به حساب می آید تا در جامعه کلیشه‌زده بهتر پذیرفته شوند.
به تدریج با اعمال متعدد جراحی، ظاهر انسان تبدیل به محصولی ساخته دست بشری می‌شود که از الگوهای زیبایی روز حاکم بـر جامعـه، تبعیـت و پیـروی می‌کند و با ادامـه ایـن رونـد «بدن طبیعی» جای خـود را بـه «بـدن اجتمـاعی» می‌دهد.
سیرت زیبا
این روان‌پزشک می‌گوید توجه داشته باشیم با بالا رفتن تعداد افرادی که قصد دارند با جراحی‌های زیبایی، تاثیرات افزایش سن خود را کاهش دهند ، سالمندی آنها به چه صورت خواهد بود؟چون به مرور همه چیز شکل طبیعی خود را از دست خواهد داد.
زیبایی ظاهر بد نیست. اما سوال مهم آن است که چگونه و چرا باید با گذر زمان، مبارزه و چین و چروک‌هایی را که نشان از پیری می‌دهند حذف کرد؟
اما توجه به زیبایی سیرت و توانمندسازی درون، دید بازتر و قدرت بیشتری به افراد می دهد تا بتوانند از اعتماد به نفس و عزت نفس بیشتری برخوردار شوند.