همشهری آنلاین - مرضیه ثمره‌حسینی: در چند سال اخیر جرائم خُرد مانند سرقت‌های خُرد، زورگیری موبایل و زیورآلات و نزاع‌های خیابانی، و به تبع آن،آمار پرونده‌های شکایت افزایش یافته. نکته قابل تامل در این میان، آنجاست که پلیس می‌گوید تعداد مجرمان خُرده‌پا و سرقت اولی‌های بدون سوء‌پیشینه زیاد شده است.بررسی شرح حال این مجرمین نشان می‌دهد که آنها افرادی مانند ما و از دل همین جامعه هستند؛ کسی که موبایل سرقت می‌کند یا حتی به سراغ بریدن میله‌های دور قبرها در قبرستان برای فروش می‌رود،به ذات دزد و خطرناک یا سارق حرفه‌ای بانک یا گاوصندوق نیست،او احتمالا فقیر و نگران از تامین معیشتش است.کسی که فنس‌های فلزی دور باغ‌ها را می‌دزدد احتمالا پدری بیکار شده و شرمنده زن و بچه و یا جوانی است که در نهایت ناامیدی،مذموم‌ترین و بدترین راه یعنی دزدی را برای امرار معاش خود انتخاب کرده است.
عامل محوری بسیاری از نزاع‌های خیابانی نیز خشم آنی و پایین آمدن آستانه تحمل افراد به دلیل داشتن مشغله فکری و گرفتاری‌های مالی است. بنابراین، سطح اخلاق، رواداری و مماشات اجتماعی در نسبت نزدیک با رفاه و وضعیت اقتصادی قرار دارد.این در حالی است که آمارها می‌گوید بیش از ۲۶ میلیون نفر از ایرانیان زیر خط فقر زندگی می‌کنند.«مهدی طغیانی»،نماینده اصفهان در مجلس، در گفت‌وگو با همشهری آنلاین، مفهوم ادراک اجتماعی و نقش آن در بروز خشم اجتماعی و رفتارهای مجرمانه نشئت‌گرفته از مسئله اقتصاد را مورد بررسی قرار داد.
احساس نابرابری و تولید خشم
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس در ابتدا به مهم‌ترین دلایل بروز خشونت‌های اجتماعی اشاره کرد و گفت: «درباره دلایل بروز خشونت‌های اجتماعی نیاز به کارهای پژوهشی و آماری است اما فقر بی‌تردید یکی از مهم‌ترین دلایل بروز خشونت و جرم در بستر جامعه است. در کنار این عامل، احساس نابرابری و اینکه فرد تصور می‌کند مورد ظلم و تبعیض قرار گرفته و حقش پایمال شده هم در ارتکاب جرم حائز اهمیت است. البته سطح عمومی اخلاق نیز در جلوگیری از بروز رفتارهای مجرمانه اثرگذار است؛ به همین نسبت، فقر و نابرابری نقش مهمی در تنزل اخلاق در سطح جامعه دارند. نکته دیگری که در خصوص فقر و نابرابری قابل ذکر است، ادراک اجتماعی از این دو پدیده است، یعنی گاهی نابرابری آنچنان که گفته می‌شود در جامعه وجود ندارد اما ادراک آن به شدت قوی است.»
درک مردم از سبک زندگی مسئولین در میزان تاب‌آوری آنها نقش دارد
طغیانی در ادامه صحبت‌های خود با اشاره به احساس و رویکرد مردم نسبت به مسئولین، به توضیح رابطه بین ادراک اجتماعی به معنای درک مردم از شرایط موجود و افق آینده در ارتباط با عوامل مختلف و تولید خشم و رفتارهای مجرمانه پرداخت و گفت: «ادراکی که در ذهن مردم نسبت به منش مسئولین و سبک زندگی آنها شکل می‌گیرد، در مواجهه مردم با دشواری‌های اقتصادی و تنگی معیشت و میزان تحمل و تاب‌آوری آنها بسیار مهم است. ساخت این ادراک تا اندازه زیادی کار رسانه است، به این معنا که ممکن است سبک زندگی تعداد اندکی از مسئولین به کل این گروه تعمیم داده شده و در شکل‌گیری ادراک مردم نسبت به آنها موثر افتد. بنابراین، اصلاح ادراک اجتماعی و منطبق کردن آن با واقعیت، نقش مهمی در تحمل و تجربه احساسی مردم نسبت به وضعیتشان دارد.»
فشار اقتصادی و ضربه به امید
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس در ادامه و در چارچوب مفهوم ادراک اجتماعی و نقش آن در بروز خشم و یا افزایش تاب‌آوری در میان مردم گفت: «داشتن امید به فردا نقش بسزایی در پرهیز از خشونت‌ورزی و رفتارهای مجرمانه دارد. امروز، امید به اصلاح و بهبود شرایط در آینده به‌ویژه در میان جوانان کاهش یافته است. تاثیر ادراک اجتماعی خاصه ضرورت وجود امیدواری در برون‌رفت جامعه از شرایط بد اقتصادی و اجتماعی را می‌توان از تجربه بعضی از کشورهای اروپایی در سال‌های پس از جنگ جهانی دوم دید. کشورهای شکست‌خورده بعد از جنگ با بحران اقتصادی، بحران روانی و اجتماعی مواجه شدند، رهبران این کشورها اما در آن شرایط روح امید به آینده و بهتر شدن وضعیت را به مردم تزریق کرده و درنهایت این کشورها در طول چند دهه به چنان شرایط خوب و راضی‌کننده‌ای رسیدند که نسل بعدی‌شان حتی تصور نمی‌کرد چه بر سر نسل قبل از خودش آمده؛ البته این امیدبخشی باید مبتنی بر واقعیت‌ها باشد یعنی مردم در واقعیت هم شاهد تلاش مسئولین برای بهبود شرایط اقتصادی و اجتماعی باشند و تزریق امید محدود به حرف نباشد. اگر چنین ادراک اجتماعی‌ای که بر امید به آینده مبتنی است، در جامعه ساری و جاری نباشد، همچنان شاهد پدیده‌هایی چون فرار سرمایه و مهاجرت نخبگان خواهیم بود.»