همشهری آنلاین _ رضانیکنام: دورتر از یک قرن پیش پدیده‌ای به این مملکت وارد شد که در زمان تولد خود، یعنی در حدود سال ۱۸۸۵ میلادی، بمب خبری اتفاقات روز کل دنیا بود. فرنگی‌ها به آن می‌گفتند سینما و ما هم که اسم بهتری برایش پیدا نکردیم ترجیح دادیم به همان اسم صدایش کنیم.
سینما تقریباً مهم‌ترین اتفاقی بود که در حوزه فرهنگ و صنعت، ۲ قرن زندگی بشری را بهم گره زد، تا اینکه این بمب خبری بعد از مدتی به ایران آمد و توی دربار قاجاری‌هاترکید. توی این پدیده عجیب و غریب که شبیه داستان‌های جن و پری مادربزرگ‌ها بود، عکس آدم‌ها روی دیوار می‌افتاد و آنها در این عکس‌ها راه می‌رفتند، حرف می‌زدند، می‌خندیدند و حتی گریه می‌کردند. توی این عکس‌ها زندگی می‌کردند، ازدواج می‌کردند، بچه‌دار می‌شدند و حتی می‌مردند.
چند سالی که گذشت همه فهمیدند این پدیده چیز ارزنده‌ای است که اگرچه سوغات ناصرالدین شاه از فرنگ است، اما باید به آن به چشم یک هنر نگاه کرد. هنری که سال‌ها بعد هنر هنرهای انسان دنیای صنعتی نام گرفت.
آن روزها تهران شهری بود که دلش می‌خواست در ردیف شهرهای مدرن وتر و تمیز اروپایی قرار بگیرد، برای همین‌وارد شدن سینما به این شهر به نوعی جرقه اولیه حرکت این شهر به سمت زندگی مدرن است. قسمتی از این تاریخ مهم معاصردر خیابان‌های منطقه ۱۶ رقم خورده است چراکه تعدادی از سینماهای قدیمی تهران در منطقه ما قرار داشتند. اما حالا باید مرثیه‌ای برای سالن‌های از دست رفته منطقه ۱۶ بخوانیم. موضوعی که می‌شود گفت تلخ‌ترین خبر فرهنگی منطقه ماست.
«سینما شاهرخ» به سینما دوفیلمه معروف بود
تنها سینمای محله خزانه توسط «احمد کبیر» در نیمه دوم دهه ۴۰ ساخته شد. او نام پسرش شاهرخ رابرای این سینما انتخاب کرد. سینما شاهرخ روزهای پر رونقی را در محله خزانه تجربه کرد، اما احمد کبیر که فوت کرد شاهرخ تصمیم گرفت سینما را تعطیل و بعد بفروشد، متأسفانه ۲۰ سال است که این سینما بلاتکلیف رها شده است. شاهرخ ۴۰۰ صندلی داشت اما کفاف تماشاچی‌ها را نمی‌داد. ایستاده فیلم تماشا کردن در سالن شاهرخ عادت خیلی از اهالی خزانه شده بود. بیشتر به اسم سینما دوفیلمه معروف بود تا سینما شاهرخ. آن هم به این خاطر که می‌شد یک بلیت ۲ تومانی خرید و با آن یک فیلم ایرانی و یک فیلم خارجی تماشا کرد.
سینما فردوسی با صندلی های چوبی اش کجاست؟
نامش سینما شهلا بود نه فردوسی. سال‌های ۴۲ تا ۴۴ در محله نازی‌آباد ساخته شد. سینمایی که حدود ۳۵ سال قبل چراغش خاموش شد و حتی تلاش‌های شورایاران در سال های اخیر هم نتوانست دوباره چراغش را روشن کند. گاهی فروشندگان از تعطیلی این سینما استفاده می‌کنند و در محوطه آن به کسب و کار مشغول می‌شوند!
مالک قدیمی این سینما سال‌هاست که از ایران رفته و قصد بازگشت ندارد. وکیلش هم می‌خواهد آن ملک را به قیمت هنگفتی بفروشد تا خیال همه را راحت کند. سینما فردوسی سالن بزرگی داشت که حدود ۷۰۰ تا هزار نفر را در خود جای می‌داد. صندلی‌هایش هم چوبی بود وگاهی اوقات به دفتر یادگاری جوان‌های محل بیشتر شبیه بود تا صندلی سینما!
«سینما شرق» یکی از مظاهر طاغوتی بود که در آتش سوخت!
آتش خشم مردم در سال ۵۷ بسیاری از مظاهر طاغوتی را سوزاند. یکیش هم همین سینما شرق محله نازی‌آباد بود که حدود سال ۴۸ در خیابان شهید رجایی افتتاح شد. سینما شرق ۲ طبقه داشت که طبقه فوقانی انبار و طبقه همکف آن سالن سینما بود. آنطور که اهالی محل می‌گویند تا چند سال قبل مخروبه‌های این سینما پابرجا بود، اما کم‌کم تغییر کاربری داد و به پارکینگ شهرداری تبدیل شد. با اینکه این روزها بیش از گذشته درباره ضرورت وجود پارکینگ‌ها در منطقه صحبت می‌کنیم اما شاید بتوان از این محل برای کاربری‌های دیگر استفاده کرد. البته در ایام محرم همین پارکینگ در اختیار یکی از هیئت‌های محله قرار می‌گیرد که این موضوع خود می‌تواند نقطه امیدی باشد.
سینما استیل(پارس) جوادیه لژ خانوادگی داشت
سینما استیل(پارس) در ابتدای کوچه ظهیری جوادیه هم یکی دیگر از سینماهای تعطیل شده منطقه ۱۶ است که در محله جوادیه قرار دارد. این سینمای ۲ طبقه، لژ خانوادگی داشت و حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ نفر می‌توانستند درآن فیلم ببینند. گویا خیلی‌ها دنبال بازگشایی این سینما بوده‌اند. اعضای شورایاری محله جوادیه حتی خبر تعطیلی این سینما را به گوش خیابان بهشت‌نشینان رسانده بودند اما متأسفانه هنوز پرده این سینما بالا نرفته است. صاحب این سینما شخصی است به نام تبریزی که اکنون در شهر تبریز زندگی می‌کند و دیگر حال و حوصله سینماداری ندارد چون معتقد است دخل و خرج سینما با هم جور در نمی‌آید. به گفته اهالی محله جوادیه این سینما مدتی باشگاه بدنسازی بوده و اکنون هم شورایاران تلاش می‌کنند آن را به مرکز فرهنگی و ورزشی تبدیل کنند. البته هیچ‌کس نمی‌داند کی و چگونه.
آیا «سینما شیرین» دوباره رونق می گیرد؟
این سینما هم به سینما ۲ فیلمه معروف بود که یک بلیت می‌دادند و ۲ سئانس فیلم می‌دیدند. سینما شیرین از سینماهای قدیمی محله جوادیه است که قبل از سینما استیل ساخته شد و خیلی از قدیمی‌های محله خاطرات بسیاری از این سینما دارند. با اینکه ۲ فیلم دیدن با یک بلیت مزیتی است که هیچ تماشاچی آن را از دست نمی‌دهد اما رفته رفته مخاطبان سینما شیرین کم و کمتر شدند. این بی‌علاقگی اهالی به سینما رفتن مالک سینما را تا آستانه ورشکستگی پیش برده است اما او همچنان مقاومت می‌کند و امیدوار است بازار کساد سینما تکانی بخورد و روزهای طلایی شیرین دوباره زنده شوند. حتی شورایاران محله جوادیه هم آستین همت را بالا زده‌اند تا چراغ این سینما روشن بماند، اما تلاش‌های آنها تاکنون بی‌نتیجه مانده است.
«سینما توسکا» جوان مرگ شد!
سینما توسکا، سینمای مدرنی که روزگاری به شبکه‌های سینمایی جهانی متصل بود و با سینماهای بالای شهر تفاوتی نداشت، فیلم‌های به‌روز در آن اکران می‌شد و تجهیزات فنی و بصری سینما حرف نداشت. اما بلای سالن‌های بی‌مخاطب دامنگیر سینما توسکا هم شد و این سینمای محله جوادیه خیلی زودتر از آن چیزی که مسئولان فکرش را می‌کردند درست در آستانه جوانی تعطیل شد.
سینما توسکا که بعد از پیروزی انقلاب ساخته شد۲ سالن مجهز داشت که طبقه دوم آن لژ خانوادگی بود. این سینما شکل مهندسی خاصی داشت. در ورودیش در خیابان دشت آزادگان جنوبی‌و در خروجی آن محدوده پل توسکا باز می‌شد. از مهم‌ترین ویژگی این سینما داشتن پارکینگ بزرگی بود که کمتر سینمایی این ویژگی مثبت را داشت و حدود ۶۰۰ تا ۷۰۰ نفر هم می‌توانستند در سالن‌های آن فیلم ببینند.
«سینماتراس چاپلین» با سقف متحرک تنها سینمای فعال
سینماتراس چاپلین را یکی از منحصربه‌فردترین سینماهای کشور می‌دانند زیرا سقف متحرک دارد و می‌تواند مخاطبان زیادی را به خود جلب کند. از قرار معلوم طبق مکاتباتی که اداره کل نظارت و ارزشیابی وزارت ارشاد با فرهنگسرا انجام داده تصمیم گرفته شده تا بعضی از استانداردهای ایمنی در آن لحاظ شود. نبود سیستم اعلام اطفای حریق، اتصالات برقی، اطفای حریق و فاصله داشتن انتهای سالن از درهای اضطرای از مهم‌ترین کارهایی است که بخش هایی از آن انجام شده است. اینجا تنها سینمای فعال منطقه۱۶ به شمار می رود که در ایام نوروزی ۱۴۰۱ نیز میزبان علاقه مندان به سینماست.