همشهری آنلاین - سمیرا باباجانپور: تهران با آب‌های کوهپایه‌ای توسعه پیدا کرده است و قنات‌های پرآب جانش را تازه کرده‌اند. اما کم‌آبی سال‌های اخیر به واسطه بارش ناکافی و پاپین آمدن حجم آب سدها شرایط را بحرانی کرده است. ساخت‌وسازهای بی‌رویه درپایتخت قنات‌های پربارش را خشکانده و چه بسیار قنات‌های معروفی که خشک شده و دیگر اثری از آنها نیست. کارشناسان، اما هدررفت آب را مهم‌ترین دلیل کم‌آبی بیان می‌کنند.
هدررفت آب ارتباط مستقیمی با اصلاح الگوی مصرف شهروندان دارد، فرهنگی که نه تنها در پایتخت، که در هیچ کجای کشور جدی گرفته نمی‌شود. هدررفت آب در کشورمان نزدیک به ۵ برابر کشور توسعه‌یافته‌ای مانند آلمان است. این در حالی است که متوسط بارش سالانه در کشور آلمان ۳ برابر متوسط بارش در ایران برآورد می‌شود. بر اساس بررسی‌های شرکت آب و فاضلاب، ایران از ۱۷ کشور اروپایی با سرانه بارش بسیار بیشتر از ایران، درصد هدررفت بالاتری را به ثبت رسانده است.
چکه شیرآب، غول خاموش مصرف بی‌رویه
میزان هدررفت آب تنها به شبکه آبرسانی منتهی نمی‌شود. چکه شیر آب در منازل هم سهم بزرگی در هدررفت آب دارد. یک نشتی کوچک در لوله‌ها، روزانه ۷لیتر آب و سالانه بیش از ۸۰هزار لیتر آب را هدر می‌دهد. این مقدار برای ۳بار دوش گرفتن در هر روز در طول یک سال کافی است.
در بسیاری از خانه‌ها شیرهای آب، لوله‌ها یا سیفون‌ها نشتی دارند و معمولاً مردم از آن بی‌خبرند و نشت آب از توالت فرنگی یا سیفون، سالانه حجم زیادی از آب را راهی چاه‌ها کرده و هدر داده است. با کنترل و رفع نشتی شیرهای آب گرم و سرد می‌توان از هدررفت آب جلوگیری کرد. نشتی از یک لوله آب گرم پرهزینه‌تر است؛ زیرا برای گرم کردن آب انرژی صرف شده است. نشت‌یابی به‌موقع می‌تواند از بروز حوادث احتمالی، قطعی آب و پرداخت هزینه‌های سنگین جلوگیری کند. برای تشخیص نشتی احتمالی در منازل توصیه می‌شود ابتدا تمام شیرهای آب منزل به‌طور کامل بسته شود و پس از آن کنتور آب را کنترل کنید. چنانچه شمارشگر کنتور در حال محاسبه باشد، این بدان معناست که در سامانه لوله‌کشی ساختمان نشت آب وجود دارد.
مصرف استاندارد، الگوی گمشده
نبود الگوی مناسب برای مصرف آب در حقیقت نشانه نهادینه نشدن مصرف درست و استاندارد این مایه حیاتی است، موضوعی که می‌توان مهم‌ترین دلیل برای هدررفت آب نام برد.وقتی آب فراوان است کسی به الگوی بد مصرف توجه نمی‌کند، یعنی شما در زمان وفور آب تصمیم می‌گیرید هر روز صبح نیم ساعت دوش آب گرم بگیرید، باغچه حیاط‌تان را با آب شرب آبیاری کنید، حیاط را بشویید، با شیر آب باز مسواک بزنید و خلاصه هر کار از دست‌تان بر می‌آید انجام دهید، اما وقتی آب کم است یا نیست ابتدای بحران است. عموماً زندگی‌تان فلج می‌شود چون عادت نکرده‌اید با آب کم زندگی کنید.
الان سال‌هاست به همان میزان که تهران دچار بحران جمعیتی شده درگیر بحران آب نیز است. یکی از مشکلات امروز مصرف بد شهروندان است که آینده تاریکی را در این زمینه پیش رو قرار داده است. طبق آمار، در سال‌های گذشته ۳۵درصد آبی که وارد لوله‌های آب می‌شد هدر می‌رفت که با مدیریت این بخش از جمله رفع فرسودگی لوله‌های انتقال‌درصدی از این میزان کم شده است، اما در نهایت باز هم هدررفت یکی از مشکلات اصلی مدیریت آب در تهران است، همچنین طی برآوردها تهرانی‌ها بین ۲۰ تا ۳۰درصد بیشتر از میانگین کشوری آب مصرف می‌کنند. متوسط مصرف آب هر شهروند ۲۴۰ لیتر در شبانه‌روز است که این رقم در کشور ۲۰۰ لیتر است. این عدد در بسیاری از کشورهای در حال توسعه که با مشکل آب مواجهند زیر ۱۰۰ لیتر در روز است.
شبکه مویرگی توزیع آب و فرسودگی دردسرساز
سیستم انتقال و توزیع مدرن آب شهری در کشورمان عمری طولانی ندارد، با این حال خطوط انتقال آب به دلایل مختلف دچار فرسودگی و خرابی می‌شوند که رفع و جلوگیری از این خرابی‌ها کار شرکت آب و فاضلاب است. در تهران آب شرب بسیار باکیفیتی در لوله‌ها جاری می‌شود تا وارد شهر شود. این آب با مشکلات فراوانی از فواصل زیاد (حدود فاصله ۱۵۰ کیلومتری با خط لوله) به تهران می‌رسد و مانند یک شبکه مویرگی وارد خانه‌های ما می‌شود.
فرسودگی این شبکه سالانه‌درصد زیادی از هدررفت آب را به خود اختصاص می‌دهد. رسیدگی به این بخش سرمایه‌گذاری کلانی می‌طلبد و چنان که باید مورد توجه قرار نمی‌گیرد. در کنار آن شاخص‌های مهم دیگری مثل زمان رسیدگی به حوادث شبکه و انشعاب‌ها، سرعت نشت‌یابی و رفع آن و شناسایی و کشف و قطع انشعاب‌های غیرمجاز نقش مهمی در هدررفت آب دارد.
آب‌دزدی!
برداشت غیرمجاز از خطوط انتقال آب یکی از ناصواب‌ترین راه‌ها برای تأمین آب شرب است که در اصطلاح عموم به آن «آب دزدی» می‌گویند. البته حجم این اتفاق برای مشترکان خانگی چندان قابل توجه نیست، اما آنها که به چنین اقدامی دست می‌زنند درصدد برداشت حجم زیادی از آب هستند و متأسفانه رهگیری آن هم بسیار دشوار است. شرکت آب و فاضلاب با پایش روزانه مصرف و سرکشی‌های مداوم سعی در جلوگیری از این اقدامات دارد تا افرادی که به‌صورت سازماندهی شده سعی در برداشت حجم زیادی از آب به‌صورت غیرمجاز و خارج از کنتور دارند را شناسایی کنند.
ممکن است یکی از دلایل افت فشار در یک منطقه مربوط به برداشت غیرمجاز و غیرقانونی آب باشد؛ آن هم برای کارهایی مانند پرکردن استخر، آبیاری باغ و باغچه، راه‌اندازی کسب و کارهای پرمصرف آب، ساخت‌وساز آپارتمان و برج که حجم زیادی از آب لوله‌ها را می‌بلعد و...