همشهری آنلاین -یکتا فراهانی : این روزها تصور دنیایی سالم، آرام و بی دغدغه کارچندان آسانی نیست. وجود بیماری‌های سخت و لاعلاج، بیماری های قلبی، سکته‌های ناگهانی قلبی و مغزی و آلودگی‌های مختلف در شهرهای بزرگ؛ چنین تصوری را کمی دور از ذهن کرده و البته پاندمی کرونا هم بیشتر برآن دامن زده است.
اما سوال اینجاست که آیا دوباره تصور روزهایی پاک و برخوردار شدن از آب و غذای سالم برای همگان میسر خواهدشد؟ یعنی کره زمین کی می‌تواند برهمه ساکنان خود جای امنی باشد؟
بحران آب و هوا
در حال‌حاضر و با وجود شیوع بیماری کرونا و بیماری‌های سخت دیگر، در سال ۲۰۲۲ سازمان جهانی بهداشت، توجه جهان را بر اقداماتی در خصوص برقراری و حفظ سلامت کره زمین، همه انسان‌ها و ترویج جنبشی برای ایجاد جامعه‌ای متمرکز کرده است.
WHO تخمین می‌زند عوامل محیطی مختلف سالانه بیش از ۱۳ میلیون مرگ را در سراسر جهان را باعث می‌شوند. در این میان، بحران آب و هوا بزرگ‌ترین تهدید برای سلامت بشر است که بایدجدی گرفته شود.
توجه به تغذیه سالم؛ فرتر از یک شعار
یکی از مهم‌ترین عوامل در حفظ سلامت انسان، تغذیه و برخوردار بودن از رژیم غذایی سالم و مغذی است. همه ما کم و بیش می‌دانیم تغذیه سالم انواع میوه‌ها و سبزیجات را شامل می‌شود و فواید زیادی برای سلامت دارد. اما کمتر کسی است که در عمل، چنین تغذیه‌ای را به غذاهای ناسالم و انواع فست فود ترجیح دهد. همان‌گونه که همه از فواید ورزش و لزوم داشتن فعالیت‌های فیزیکی خبر دارند. ولی اغلب انجام آن را به آینده موکول می‌کنند. بنابراین برخوردار شدن کره زمین از سلامت باید فراتر از شعار و حرف باشد.
دغدغه های مهم سلامت بشر
دکتر مسعود یونسیان، متخصص اپیدمیولوژی و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران در مورد روز جهانی بهداشت می‌گوید : «اغلب کشورهای دنیا سازمانی تحت عنوان سازمان حفاظت محیط‌زیست دارند که ممکن است به صورت دپارتمان یا سازمانی زیر نظر رییس‌جمهور یا وزارت‌خانه باشد.
این سازمان دو وظیفه متقابل یا متعامل دارد؛ یکی حفاظت محیط‌زیست از مداخله انسان‌ها و دیگری حفاظت از سلامت انسان‌ها در برابر مخاطرات زیست‌محیطی؛ به عبارت دیگر همیشه دو دغدغه مهم برای سلامت بشر وجود دارد؛ نخست آنکه افراد برای بهره‌مندی و رفاه خود آن‌قدر در محیط‌زیست دخالت و دستکاری نکنند که تعادلش را از دست بدهد و نتواند خود را بازیابی کند.
این موضوع درواقع همان تأثیراتی را شامل می‌شود که محیط از انسان دریافت می‌کند یا متحمل می‌شود و دیگر آنکه در محیط‌زیست ما آلودگی‌هایی اعم از آلودگی‌های شیمیایی و فلزات سنگین که به‌طور طبیعی در زمین وجود دارند موجود است و بسیاری از سموم دیگر مانند آلفا توکسین و آلودگی‌هایی که ممکن است در گدازه‌های آتش‌فشانی وجود داشته باشد. به علاه آلودگی‌های میکروبی که به شکل طبیعی در محیط زیست وجود دارند.»
توسعه پایدار
به گفته یونسیان، عوامل فیزیکی مانند گرما و تشعشعاتی که به شکل طبیعی در سیاره ما وجود دارند از جمله عوامل آسیب‌زا برای سلامت بشر به حساب می آیند.
حفاظت سلامت انسان در برابر این عوامل هم بخش دیگری از وظایف انسان ها را تشکیل می دهد. بنابراین اصولا ما در یک تعامل با پیرامون خود هستیم. یعنی طبیعی است هر کدام از این اجزا اگر به‌خوبی رعایت نشوند، طرف مقابل هم متاثر از آن خواهد شد.
یعنی اگر انسان ها آن قدر در طبیعت دستکاری کند که طبیعت نتواند آن را جبران کند و در واقع تعادل خودش را به دست آورد؛ درنهایت نسل‌های بعدی ما آسیب خواهند دید.
توجه داشته باشیم این به معنای «توسعه پایدار» است. توسعه پایدار یعنی انسان‌ها تا حدودی حق دارند از منابع طبیعی بهره‌مند شوند؛ اما تاحدی‌که نسل‌های بعدی ما هم بتوانند از منابع طبیعی برخوردار باشند. در صورتی که اگر ما اصلا از منابع طبیعی استفاده نکنیم و انسان را از بهره مند شدن از مواهب آن محروم کنیم به نسل حاضر ظلم کرده‌ایم. چون همه انسان‌ها حق دارند به اندازه خود از آن بهره‌مند شوند. اما استفاده همه باید به گونه‌ای باشد که بتوان دوباره آن را بازیابی کرد و نسل‌های بعدی هم از آن محروم نشوند. مداخله‌ای که در این حد در طبیعت انجام شود در اصطلاح «توسعه پایدار» نامیده می شود.
تاثیر تغییرات اقلیمی
این استاد دانشگاه می‌گوید در مورد تغییرات اقلیمی که موردتوجه زیادی واقع‌شده می‌توان گفت کل منابع آب در جهان ثابت است. یعنی مقدار بارندگی در دنیا ثابت است. چون منبع بارش باران تبخیرآب دریاست که دوباره باید به زمین برگردد. اما دخالت‌ها و دستکاری‌هایی که بشر در طبیعت کرده منجر به توزیع متفاوت آن خواهد شد؛ یعنی وقتی در جایی بیش از حد باران داشته باشیم؛ در جایی دیگر خشکسالی خواهیم داشت.
کنترل بیماری‌ها
به گفته یونسیان، «بیماری‌های نوپدید» یا باز پدید» یعنی چه بیماری‌های میکروبی که قبلاً وجود داشته و چه بیماری‌هایی که ازبین‌رفته یا کنترل شده؛ اما مجدداً برگشته‌اند و همچنین بیماری‌های جدیدی که قبلا وجود نداشته‌اند؛ همه و همه می‌توانند در میزان سلامت بشر و در نهایت کره زمین موثر باشند.
وقتی بیماری‌هایی مانند انواع سرطان‌ها را با شیوه هایی مانند شیمی‌درمانی و سرکوب سیستم ایمنی مهار می‌کنیم بیماران مستعد ابتلا به بیماری‌های دیگری می شوند. یعنی مداخله ما برای کنترل و درمان بعضی بیماری‌ها، زمینه را برای پیدایش یا تشدید بعضی بیماری‌ها و عفونت‌های دیگر مهیا می‌کنند، مانند انواع عفونت‌های فرصت‌طلب یا بیماری قارچ سیاه که در بیماری کرونا دیده شد.
بنابراین در مقیاس کلان‌تر شاید بشود ردپای دستکاری بشر در طبیعت را به عنوان فراهم‌سازی زمینه برای پیدایش بیماری‌های بازپدید و نوپدید هم پیدا کرد.