همشهری آنلاین _سحر جعفریان: ثبت عکس‌های باکیفیت هم گواه این ادعاست. اما قدرت و گیرایی عکس و تصویر برای «محمدعلی جدیدالاسلام» ۷۰ساله با آن لهجه دلنشین آذری، خوش‌طبعی‌های گاه و بیگاه و مستتر در کلامش از درک علاقه و اشتیاق پدربزرگ و پدرش به هنر عکاسی آغاز شده است.
این علاقه و اشتیاق در او نیز ریشه دواند و سال‌های بسیار، او را به جمع‌آوری انواع دوربین‌های عکاسی قدیمی و نسخه‌های اصلی عکس‌های عکاسان مشهور سرگرم کرد تا اینکه قریب به ۲سال پیش، مجموعه ارزشمند خود را با عنوان نخستین موزه تخصصی دوربین‌های عکاسی و قدیمی در سالن برج آزادی برای عموم شهروندان به نمایش گذاشت. با ما در این موزه‌گردی همراه شوید.
میراث نامیرا
هنردوستی خانواده جدیدالاسلام، او را از ۱۲ سالگی به شاگردی و کارآموزی در آتلیه‌ای کوچک در تبریزکشاند. آن زمان، یعنی تابستان سال ۱۳۴۳، هفته‌ای ۵ تومان برای شاگردی در همان آتلیه دستمزد می‌گرفت. با پس‌انداز دستمزد ۵ هفته توانست نخستین دوربینش را که یک آگفا بود، بخرد. فردای همان روز، هنوز آفتاب از بام آسمان نور نپاشیده بود که برادرهای قدونیم قدش را در قاب نخستین عکس خود جا داد. یکی از دوستانش پشت آن عکس چنین نوشته: «ایستادیم و عکس گرفتیم.»
پس‌اندازهایی برای دوربین‌ها
همه پس‌اندازها و عیدی‌هایش را صرف خرید دوربین‌های حرفه‌ای عکاسی می‌کرد. ماه‌ها آموزش و تجربه اندوختن، جسارت تبدیل گوشه‌ای از زیرزمین نمور خانه پدری‌اش به یک لابراتوار ساده را به او داد؛ لابراتواری برای ظهور و ثبوت عکس‌هایی که از سر شوق، پشت سر هم برداشت و هر بار نکته‌ای نوآموخت.
دیگر، دوربین عکاسی برای او به مثابه وسیله‌ای ضروری بود که هر لحظه به اطرافش دست دراز می‌کرد، یکی از آنها را می‌یافت. حتی دوران سربازی‌اش را با دوربین لوبیتلسپری کرد. یا آن زمان که به‌عنوان معلمی جوان راهی روستای دیزج علیقلی‌بیگ از توابع شهر هشترود آذربایجان شرقی شد نیز دوربین کداکش را با خود برد.
تحقق آرزو بعد از بازنشستگی
همزمان با تدریس، دوره‌های آموزشی انستیتو هنری تبریز را گذراند که در سال‌های نخست پیروزی انقلاب اسلامی به دانشکده هنر تغییر نام داده بود تا تجربه و دانش هنر عکاسی را در کنار هم فرا گرفته باشد. سال ۱۳۶۲، بعد از بازنشستگی، فرصتی فراهم شد تا به آرزویش برسد؛ آرزوی راه‌اندازی یک آتلیه عکاسی و آموزش این هنر به علاقه‌مندان.
آتلیه که افتتاح شد، همه دوربین‌های عکاسی‌اش را پشت ویترین آن، به‌ترتیب از قدیمی‌ترین تا جدیدترین‌ها، چید. شوق رهگذران از تماشای آن دوربین‌های عکاسی که جدیدالاسلام هر روز با احتیاط گَردِشان را می‌گرفت، ایده تهیه مجموعه‌ای از دوربین‌های عکاسی و قدیمی را شکل داد.
۵۸ سال برای تکمیل مجموعه
به‌تدریج بر تعداد دوربین‌های عکاسی مجموعه جدیدالاسلام افزوده شد؛ مجموعه‌ای که البته در چند بازه زمانی و بنا به دلایل مختلف از کمیت آن کاسته شد. یکبار ۱۵۰ دوربین کمیاب و بار دیگر قریب به ۴۰۰ دوربین قدیمی از مجموعه او خارج شد تا اینکه اواسط دهه ۹۰ به پایتخت مهاجرت کرد و بعد از عضویت در انجمن پیشکسوتان هنر ایران و دریافت گواهینامه درجه یک (دکترا) هنری، با پیشنهاد راه‌اندازی موزه تخصصی دوربین‌های عکاسی و قدیمی از سوی مدیریت مجموعه فرهنگی و هنری برج آزادی مواجه شد؛ پیشنهادی که این روزها قریب به ۲ سال از اجرایی شدنش می‌گذرد و حاصل ۵۸ سال تلاش برای جمع‌آوری انواع دوربین‌های عکاسی در آن به نمایش گذاشته شده است و حالا، به گفته جدیدالاسلام، برای توسعه و کیفیت‌بخشی به آن، به حمایت‌های مادی و معنوی نهادها و سازمان‌های متولی فرهنگ، هنر و حوزه میراث تاریخی نیاز دارد.
چشم‌انداز آینده موزه
با تماشای روند تاریخی تکامل دوربین‌های عکاسی در این موزه، جدیدالاسلام از اجرای طرح «پژوهشکده عکاسی ایران» برای تکمیل فعالیت‌های موزه دوربین‌های عکاسی خبر می‌دهد؛ طرحی که تشکیل بخش‌هایی مانند کتابخانه تخصصی دوربین و هنر عکاسی، نمایش و بررسی عکس‌ها و فیلم‌های تاریخی از عکاسان و فیلمسازان تأثیرگذار و انتشارات در آن گنجانده شده است.
جالب‌ترین‌های موزه تخصصی دوربین‌های عکاسی قدیمی ایران
قدیمی‌ترین و خاص‌ترین
قدیمی‌ترین دوربین این موزه، دوربین «فوکلاندر» ساخت آلمان در سال ۱۸۵۰ میلادی است که به عکاس معروف ایتالیایی «لوئیجی مونتابونه» تعلق داشت؛ عکاسی که در ایران با کتاب «آلبوم خاطرات سفر به ایران» (۱۸۶۲ میلادی در عهد ناصری) شهرت دارد. جدیدالاسلام این دوربین قدیمی و خاص را که لنز و بدنه چوبی آن همچنان سالم است، سال ۱۳۹۸ به مبلغ ۱۵ میلیون تومان از یک مجموعه‌دار خصوصی خریده.
کوچک اما حرفه‌ای
«لایکا مینوکس» کوچک‌ترین دوربین حرفه‌ای این موزه با حدود ۲۵۰ گرم وزن است. جدیدالاسلام در شرح خاطرات خرید این دوربین می‌گوید: «۶ بار از سال ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۰به تهران آمدم تا فروشنده یک عتیقه‌فروشی در خیابان فردوسی را راضی کنم که این دوربین کوچک آلمانی را به من بفروشد. بالاخره با ۳۵۰ هزار تومان توانستم آن را بخرم و در کنارش، یک دوربین کوچک‌تر هم از همان عتیقه‌فروش هدیه بگیرم.»
ارثیه پدربزرگ
انتهای ضلع غربی این موزه جایی است که یک دوربین قدیمی سیار و فوری با پایه‌های چوبی بلند جا خوش کرده؛ دوربینی که عمری ۱۲۰ ساله دارد و از پدربزرگ جدیدالاسلام به او رسیده است. از این دوربین ساخت باکو، عکس‌های بسیاری از اهالی سرشناس و اماکن قدیمی تبریز به یادگار مانده است.
معروف‌ترین نگاتیوهای شیشه‌ای
در این موزه بیش از ۱۰۰ نگاتیو شیشه‌ای که جزو اسناد مصور و بخشی از میراث فرهنگی و هنری کشور محسوب می‌شوند نمایش داده می‌شود. گران‌ترین نگاتیو شیشه‌ای آن، متعلق به ثبت نخستین تصویر و عکس از یک کارخانه فرشبافی قدیمی تبریز است که سال ۱۳۷۳ به مبلغ ۱۰۰ هزار تومان خریداری شده است.
موضوع تصاویر در دیگر نگاتیوهای شیشه‌ای این موزه، اماکن قدیمی تهران مانند میدان توپخانه، کاخ گلستان و روایت‌های تصویری از انواع کسب وکارهای سنتی است.
یک آلبوم هویتی اورژینال
جدیدالاسلام آلبومی قدیمی از اصلِ عکس‌های تاریخی و هویتی ۱۰۰ سال گذشته کشور را نیز جمع‌آوری کرده است؛ آلبومی که بازدیدکنندگان می‌توانند در آن، نسخه اصلی و اولیه وقایعی تاریخی از دستگیری و اعدام میرزا رضا کرمانی، جلوس پادشاهان ناصری، بناهای حکومتی دوران پیشین تا فعالیت‌های مردم در کوی و گذر تهران قدیم را مشاهده کنند.
دیوار مشاهیر و تاریخ
یکی دیگر از بخش‌های دیدنی موزه، تابلوهای نصب‌شده بر دیوارهای غربی و شرقی سالن آن است؛ تابلو عکس‌های کمتر دیده شده که هریک روایت‌هایی جالب از دوران گذشته را برای بازدیدکنندگان نقل می‌کنند و جدیدالاسلام در توضیح این روایت‌های تصویری، داستان‌هایی از فرهنگ و سنت نقل می‌کند که اغلب مورد استقبال بازدیدکنندگان قرار می‌گیرد.
آتلیه حرفه‌ای و هنری
از خدمات عکاسی آتلیه حرفه‌ای و هنری این موزه نیز نباید غافل ماند؛ آتلیه‌ای با بهترین تجهیزات عکاسی که معمولاً پذیرای مهمانان ویژه برج آزادی از جمله هنرمندان ایرانی و خارجی، دولتمردان و فعالان فرهنگی برجسته است و آمار ثبت بیش از ۵۰۰ هزار عکس حرفه‌ای و هنری جدیدالاسلام را افزایش می‌دهد.
بالام جان، جانین ساغ اولسون!
خودنمایی عکس شاعر معاصر «سید محمدحسین بهجت تبریزی»، ملقب به شهریار نام‌آشنای شعر پارسی، بهانه‌ای می‌شود تا جدیدالاسلام از خاطره ثبت آن بگوید؛ روزی که او نخستین بار به منزل استاد شهریار رفت تا پرتره‌هایی از شهریار بردارد، استقبال گرم و صمیمی این شاعر، ریشه دوستی بینشان نشاند. اما فیلمِ عکس‌های آن روز به سبب نابلدی شاگرد تازه وارد لابراتوار سوخت و بعد از شرح ماجرای آن برای شهریار شاعر، شنیدن جمله «محمدعلی! بالام جان! جانین ساغ اولسون! پاشو بیا، دوباره عکس بگیر.» برای جدیدالاسلام هنرمند، خاطره‌ای مانا شد که با هر بار تماشای عکس آن زنده می‌شود.
موزه تخصصی دوربین‌های عکاسی به روایت آمار
۷۵۰ دوربین قدیمی ایرانی و خارجی در این موزه به نمایش گذاشته شده است.
۱۴۰۰ قطعه از تجهیزات دوربین‌های عکاسی قدیمی در محفظه‌های مخصوص موزه نگهداری می‌شود.
۱۵۰ عکس قدیمی، (نسخه اصلی) تاریخی و هویتی (دوران قاجار و پهلوی اول) در موزه دیده می‌شود.
۱۰۰ نگاتیو شیشه‌ای مربوط به معروف‌ترین عکس‌های ایرانی‌ـ تاریخی از دیگر آثار نمایشی موزه است.
۲۰۰ جلد کتاب تخصصی در حوزه هنر و علم عکاسی در موزه گنجانده شده است.
۱۵ میلیارد تومان ارزش مالی همه آثار موزه دوربین‌های عکاسی و قدیمی برآورد شده است.
۱۰۰ نفر به‌طور میانگین و روزانه (در شرایط اعمال محدودیت‌های کرونایی) از موزه بازدید می‌کنند.
چطوربرویم موزه دوربین‌های عکاسی؟
برای رسیدن به موزه تخصصی دوربین‌های عکاسی فقط کافی است در مسیر خیابان آزادی به سمت میدان بزرگ آزادی قرار بگیرید. برای این منظور می‌توانید سواراتوبوس‌های بی. آر. تی خط چهارراه تهرانپارس‌ـ پایانه آزادی، خط ۴ متروـ ایستگاه آزادی یا تاکسی‌های شهری از همه نقاط تهران به مقصد میدان آزادی شوید یا اینکه با خودرو شخصی، خودتان را به این موزه متفاوت برسانید.