همشهری آنلاین - مریم قاسمی: خط آهن از چند دهه پیش در حاشیه جنوب غربی شهر و کلانشهر امروز واقع شده و از قضای روزگار از ۴ منطقه ۱۶،۱۷،۱۸،۱۹ می‌گذرد و طی مسیری طولانی در محدوده حریم آن ادامه می‌یابد. صدای رعب‌آور و خطری که در کمین است و هر لحظه از بیخ گوش اهالی می‌گذرد تنها معضل عبور این قطارها از میان بافت مسکونی نیست. ریل آهن و حریم عریض آن، محله‌ها و معابر مجاورش را طی مسیری طولانی از یکدیگر منفصل می‌سازد، شرایط اجتماعی نامطلوبی در اطرافش شکل می‌دهد و شاید بتوان گفت از یک دیدگاه، بر تمامی شئون زندگی شهروندی در محله‌های همسایه‌اش سایه می‌افکند.
خط آهن تهران ـ جنوب (اهواز و خرمشهر) از زیرگذر نعمت‌آباد در ضلع جنوب‌شرقی وارد منطقه ۱۸ می‌شود و پس از گذر از محله‌های ولی‌عصر(عج) جنوبی، کوی زاهدی، اسلام‌آباد و قلعه اسماعیل‌آباد (محله شهید رجایی) در مسیری حدود ۵ کیلومتر به موازات جاده ساوه به چهاردانگه در حریم منطقه ۱۸ می‌رسد.
عبور بیش از ۵۰ قطار باری و مسافربری در شبانه‌روز از ریل آهن تهران ـ جنوب در قسمت شمالی محله صادقیه کام اهالی را از سکونت در این محله کوچک تلخ کرده است. حریم راه‌آهن در قسمت شمالی با دیواره‌های بتونی و در قسمت جنوبی با توری فلزی ایمن‌سازی شده، اما این محافظت کامل نیست و در بخش‌های مختلف از مسیر طولانی ریل آهن راه‌هایی برای عبور و دسترسی پیاده به محل گذر قطارها وجود دارد.
همین دسترسی‌های محدود، حادثه‌سازند و آن‌طور که صابری هم‌محله‌ای ۶۲ساله می‌گوید، هر سال حداقل ۱۰ مجروح و حتی کشته بر جا می‌گذارد. اواز ۵۰ سال پیش در خیابان شهید غفاری محله صادقیه سکونت دارد و درباره همجواری با ریل راه‌آهن توضیح می‌دهد: «شب و روز آرامش نداریم. صدای گذر قطار آنقدر بلند است که حتی در سوی دیگر محله نیز شنیده می‌شود. اهالی برای رسیدن به محله از قسمت شمالی راهی جز عبور از روی ریل ندارند. برای دسترسی سواره نیز فقط یک زیرگذر در این حوالی وجود دارد که رسیدن به آن با پای پیاده دشوار است. علاوه بر آن، گذر عابران از زیرگذر نیز کم‌خطرتر از عبور از روی ریل آهن نیست. چون خودروها و موتورسیکلت‌ها در سراشیبی تند آن سرعت می‌گیرند و ممکن است از کنترل خارج شوند. با این شرایط هیچ مسیر ایمنی برای گذر عابران پیاده و رسیدن اهالی به محل سکونتشان از قسمت شمالی وجود ندارد و باید حداقل یک پل هوایی در این محدوده نصب شود.»
گویا سال‌های قبل نصب یک پل هوایی سر خیابان شهید غفاری برای دسترسی پیاده از خیابان‌های شهید ابراهیم زقر و ۲۰ متری مهر در دو سوی خط آهن به یکدیگر به مرحله عمل نیز رسید، اما به دلیل آنکه پایه‌های پل هوایی مسیر عبور خودروها از خیابان شهید زقر را مسدود می‌ساخت، اهالی از این کار ممانعت کرده‌اند. حالا آنان خواهان نصب پل هوایی در نزدیکی زیرگذر هستند که اگرچه باز هم دور است، اما امکان گذر ایمن برای عابران را فراهم می‌آورد.
منصوری با بیان اینکه روزانه بیش از ۵۰۰ نفر از روی ریل آهن می‌گذرند می‌افزاید: «هر روز و هر شب شاهد تجمع معتادان در حریم راه‌آهن هستیم. نداشتن روشنایی نیز بر مشکلات می‌افزاید و هم عبور از روی ریل آهن را خطرساز می‌کند و هم امنیت اجتماعی را از بین می‌برد. متأسفانه در حوالی راه‌آهن سرقت و زورگیری از اهالی رواج دارد و عملاً شب‌ها در محله‌های اطراف خط آهن عبور ایمن میسر نیست.»
مرادی‌فر، ساکن نعمت‌آباد، می‌گوید: «حضور و تردد کارتن‌خواب‌ها، معتادان و زباله‌گردها در حریم راه‌آهن به منظره‌ای عادی برای اهالی تبدیل شده است. مشکلات حریم راه‌آهن در آن باقی نمی‌ماند و به سایر قسمت‌های محله نیز می‌رسد. یک نمونه اینکه در نزدیکی خط آهن خرابه‌ای وجود دارد که معتادان و کارتن‌خواب‌ها به همراه خانواده‌شان در آن اتراق می‌کنند. شب‌ها هم همان‌جا آتش روشن می‌کنند و می‌خوابند.»
او که ۵۰ سال از عمر ۶۲ساله‌اش را در این محله گذرانده حرف آخرش این است: «باید برای این وضعیت چاره‌ای اندیشیده شود. آرامش و امنیت اجتماعی حق ساکنان است. عبور قطارها از این قسمت نه‌تنها هیچ فایده‌ای برای ساکنان ندارد، بلکه انواع مشکلات را برای آنان پشت سر هم ردیف کرده. بدترین آن هم نداشتن امنیت جانی است. در سال‌های اخیر یک خط ریلی دیگر نیز به مسیرهای خط تهران جنوب اضافه شده که به اصطلاح قوز بالا قوز است.»
جذابیت خطرناک واگن‌ها برای بچه‌ها!
جذابیت‌های عبور واگن‌ها از روی ریل آهنی برای کودکان آنان را به بازی در حریم آن می‌کشاند. حدس زدن اینکه چه وقت قطاری در حال نزدیک شدن است و چه وقت به محله می‌رسد، دیدن مسافران، گذاشتن سکه روی ریل تا پس از گذر قطار پرس شود و... سرگرمی‌هایی هستند که کودکان و نوجوانان ساکن در اطراف خط آهن با آن آشنایند و گویا هنوز هم طرفدار دارد.
پاشایی با اشاره به این نکته، از نگرانی و دلشوره دائمی اهالیدر مورد سلامت و ایمنی فرزندانشان خبر می‌دهد و می‌گوید: «تعدادی از محصلان ساکن محله صادقیه به مدارس واقع در محله ولی‌عصر(عج) می‌روند و هنگام رفت و برگشت از روی ریل می‌گذرند. بزرگ‌ترها مدام به آنان درباره خطرات خط آهن تذکر می‌دهند، اما حادثه همواره در کمین است. برخی اهالی می‌گویند قرار است پس از تکمیل طرح زیرگذر خط آهن تهران ـ تبریز این ریل آهن نیز از زیرزمین بگذرد، ولی این خبر تأیید نشده و گویا امیدی به برچیدن این مسیر وجود ندارد.»
او محافظت نادرست از حریم راه‌آهن را دلیل اصلی بروز مشکلات می‌داند و می‌افزاید: «با اضافه شدم مسیرهای جدید عبور قطار دیگر امیدی به زیرزمینی شدن آن نیست، اما درستش این است که حداقل دیوارکشی کاملی صورت بگیرد و دیگر هیچ رهگذری نتواند از روی خط آهن بگذرد. ولی عدم دسترسی به خط آهن برای ساکنان به معنای دسترسی نداشتن به معابر محله است. حتی تصور این وضعیت برای اهالی دشوار است و ترجیح می‌دهند زندگی در کنار خطر و حادثه را تحمل کنند، اما مسیر گذر هر روزشان مسدود نشود. اغلب اهالی برای خریدهای روزانه، رفتن به محل کار یا مدرسه، دسترسی به امکانات خدمات فرهنگسرای خاتم(ص) و... از روی ریل می‌گذرند.»
عسگری، درباره مشکلات عبور قطارها از محل سکونتش می‌گوید: «علاوه بر صدای گوشخراش عبور واگن‌ها، بروز تصادفات، قطع شدن مسیرهای دسترسی، تجمع معتادان و فروشندگان مواد مخدر به مشکلات روزمره اهالی تبدیل شده است. چند زیرگذر که برای دسترسی مردم به محله‌های همجوار وجود دارد بر وخامت اوضاع اجتماعی محله‌های اطراف خط راه‌آهن افزوده است. این زیرگذرها کوچک و باریکند و فقط خودروهای شخصی آن هم به نوبت می‌توانند از آن عبور کنند.»
از منظر مدیریت شهرداری، اقدامات مرتبط با عبور راه‌آهن از بافت مسکونی مناطق و مشکلات ناشی از آن به ۲ دسته تقسیم می‌شود. یک گروه اقداماتی که در حوزه اختیارات شهرداری منطقه و نواحی است و دسته دیگر اقداماتی که تدوین و اجرای آنها به هماهنگی و تصمیم‌سازی فرامنطقه‌ای نیاز دارد. حریم خط آهن باید به‌صورت کامل محافظت شود. علاوه بر آن می‌توان با نصب دیوارهای عایق صوت، شرایط بهتری برای سکونت اهالی به وجود آورد. ناگفته نماند اقدامات مرتبط با حریم راه‌آهن بر عهده وزارت راه و ترابری است.