همشهری آنلاین - پروانه بندپی: بیماری‌های آلرژیک در جهان و ازجمله ایران در حال افزایش است و متخصصان پیش‌بینی می‌کنند که شیوع آن به زودی به ۵۰ درصد هم برسد.
در ایران از هر ۲ نفر، یک نفر مبتلا به آلرژی است و این آمار در سال‌های اخیر نه تنها کاهش نیافته، بلکه پیش‌بینی می‌شود با توجه به صنعتی شدن دنیای مدرن، در سال‌های پیش رو افزایش هم پیدا کند.
در بروز بیماری‌های آلرژیک، عوامل ژنتیک نقش بسیار پررنگی دارد، اما این باعث نمی‌شود که عوامل محیطی همچون تغییرات آب و هوایی، آلودگی هوا، گردوغبار و عواملی از این دست در بروز آن بی‌تاثیر باشند. موضوعی که کشور ما نیز به دلیل آلودگی هوای کلانشهرهای آن در چند ماه از سال و نیز گردوغبارهایی که طی ماه‌های اخیر راهی شهرها و استان‌های مختلف ازجمله پایتخت شده، به دور از آن نیست.
بسیاری از پزشکان بر این نظرند که این مورد می‌تواند آمار ابتلا به بیماری‌های آلرژیک و نیز حملات آسم را در کشور بالا ببرد. موضوعی که می‌تواند برای نظام سلامت کشور پرهزینه باشد و آن را به خطر بیندازد.
شیوع آسم در کشورهای صنعتی تقریبا کنترل شده اما در کشورهای جهان سوم و در حال توسعه ازجمله ایران رو به افزایش است. در اوایل قرن ۲۰ آسم یک بیماری نادر بود اما امروز تبدیل به یک مساله و معضل جهانی شده است. طبق گزارش وزارت بهداشت، شهر اهواز در استان خوزستان در صدر ابتلا به آسم و آلرژی در همه گروه‌های سنی قرار دارد و پس از آن استان سیستان و بلوچستان، تهران و اراک از متوسط کشوری آمار بالاتری دارند. درواقع شهرهایی که میزان آلودگی بیش از حد انتظار دارند، به همان اندازه میزان بروز آسم و آلرژی بیشتری هم دارند.
متخصصان می‌گویند افراد چه سالم باشند و چه بیمار، اگر در معرض آلودگی هوا قرار گیرند، آسیب می‌بینند. به طوری که از هر ۱۰ نفر، ۹ نفر از آلودگی هوا دچار آسیب می‌شوند.
آسم و بیماری‌های آلرژیک در مردها بیشتر است یا در زنان؟
دکتر سید علیرضا مهدویانی، فوق تخصص آلرژی، آسم و ایمونولوژی بالینی و عضو انجمن آسم و آلرژی ایران در این رابطه به خبرنگار همشهری آنلاین می‌گوید: آسم و آلرژی، بیماری‌های مزمنی هستند که میلیون‌ها نفر را در جهان مبتلا کرده‌اند. شیوع این بیماری‌ها در تمام دنیا و ایران در حال افزایش است که البته دلیل این افزایش آمار، سبک زندگی و نیز تغییرات محیطی و آب و هوایی است.
دکتر مهدویانی درباره آمار ابتلا به آسم و بیماری‌های آلرژیک در کشور توضیح می‌دهد: شیوع آسم در کشور ایران حدود ۹.۸ درصد (شیوع آن در آقایان بیشتر است) در کل جمعیت و نزدیک به ۱۰.۸ درصد در کودکان و نوجوانان (در پسرها شایع‌تر است) را شامل می‌شود. در مورد سایر بیماری‌های آلرژیک مثل آلرژی بهاره، اگزما و آلرژی‌های غذایی متاسفانه آمار دقیقی در دست نیست اما بر اساس مطالعات انجام‌شده، تا ۳۶ درصد جمعیت کشور از یکی از بیماری‌های یادشده رنج می‌برند که البته این شیوع از شهری به شهر دیگر و از استانی به استان دیگر متفاوت است.
عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی می‌گوید: پیش‌بینی‌ها این است که شیوع آلرژی در دنیا و کشور ما به ۵۰ درصد هم برسد. این مساله بار مالی سنگینی به بیماران، خانواده‌های آنها و جامعه تحمیل خواهد کرد.
او می‌گوید: به علت وجود محرک‌هایی چون آلودگی هوا، ریزگردها، شهرنشینی و آپارتمان‌نشینی، مواد شیمیایی که در ساخت و سازها به کار می‌رود، مصرف سیگار و قلیان، وجود آلرژن‌ها، افزایش نگهداری حیوانات در منازل، و تغییرات در این محرک‌ها شیوع آسم باید به طور مرتب پایش شود تا متوجه افزایش یا کاهش آن شویم.
چرا شیوع آلرژی در کودکان بیشتر از بزرگسالان است؟
رئیس بخش آلرژی و ایمونولوژی بالینی بیمارستان مسیح دانشوری، افزایش ابتلا به آلرژی در کشور را تایید می‌کند و درباره دلایل آن می‌گوید: عوامل ژنتیک و عوامل محیطی هردو در افزایش شیوع آلرژی دخالت دارند که در این میان، عوامل محیطی و تغییر سبک زندگی شامل زندگی در خانه‌های آپارتمانیِ نزدیک و کنار هم، مدل تهویه داخل منازل، تغذیه در دهه‌های اخیر، صنعتی شدن جهان و ... نقش بیشتری دارد.
مهدویانی در پاسخ به این سوال که چرا شیوع آلرژی در کودکان بیشتر از بزرگسالان است، می‌گوید: از آنجا که تعریف آلرژی عبارت است از افزایش پاسخ‌دهی سیستم ایمنی در برابر عواملی که بدن، آنها را بیگانه به حساب می آورد و به دفاع علیه آنها برمی‌خیزد، و از آنجا که مواجهه با عوامل مختلف در دوره کودکی بیشتر اتفاق می‌افتد، بنابراین به نظر می‌رسد که شیوع بیماری آلرژی در کودکان بیشتر از بزرگسالان باشد.
او می‌گوید: اینکه آلرژی در سنین بزرگسالی مثلا بعد از ۳۰سالگی یا ۴۰سالگی یا هر سن دیگری در فرد بروز پیدا می‌کند، دلیل بر این نمی‌شود که آلرژی در او ژنتیک نباشد. ژن دستور می‌دهد که آلرژی در فلان تاریخ شروع شود و بروز یابد. البته این بیماری قاعدتا براثر یک عامل شعله‌ورکننده (مثلا آلودگی هوا و تغییرات آب و هوایی) بروز پیدا می‌کند و شروع می‌شود.
استاد دانشگاه شهید بهشتی می‌گوید: البته نمی‌شود دقیق و به طور صددرصد گفت که آلرژی، یک بیماریِ کاملا ژنتیک است؛ مجموعه‌ای از عوامل ژنتیک و عوامل محیطی باعث بروز بیماری‌های آلرژیک می‌شوند. مثل بعضی از بیماری‌ها نیست که صددرصد بتوان گفت موتاسیونِ فلان ژن باعث بروز این بیماری می‌شود و تمام.
آیا آلرژی کم‌کم به آسم تبدیل می‌شود؟
عضو انجمن آسم و آلرژی ایران در ادامه درباره ارتباط آلرژی و آسم توضیح می‌دهد: خیلی از مردم هراس دارند که آلرژی آنها تبدیل به آسم شود و سوال‌شان هم همین است. درحالی‌که این تصور غلط است. همه آسم‌ها لزوما پایه و علت آلرژیک ندارند. آسم، یکی از انواع بیماری‌های آلرژیک است.
دکتر مهدویانی می‌گوید: ما آسم غیر آلرژیک هم داریم. مثلا یک زن یا مرد ۴۰ یا ۵۰ ساله ناگهان بدون سابقه آلرژیک دچار آسم می‌شود. بنابراین آسم، یکی از بیماری‌های آلرژیک است اما همه آسم‌ها آلرژیک نیستند.
چگونه آلرژی را از کرونا تشخیص دهیم؟
این فوق تخصص آلرژی، آسم و ایمونولوژی بالینی در پاسخ به سوالی درباره شباهت‌های علائم بیماری‌های آلرژیک و بیماری کرونا می‌گوید: هم بیماری‌های آلرژیک دستگاه تنفس (یعنی آلرژی بینی و آسم) و هم کرونا در قسمت علائم تنفسی هم‌پوشانی دارند و در علائمی مثل سرفه، تنگی نفس و خس‌خس مشترک هستند اما ما با تجاربی که داریم و با فکت‌هایی که مشخص شده، کلیدهایی برای افتراق بین این دو بیماری داریم.
مهدویانی می‌افزاید: عدم وجود تب در بیماری‌های آلرژیک مثل آلرژی بهاره و آسم، سابقه قبلی این حالات مثل سرفه، خس‌خس و تنگی نفس فرد طی سال‌های گذشته و نیز پاسخ مناسب بدن به داروهای استنشاقی مثل سالبوتامول مؤید ابتلای فرد به بیماری‌های آلرژیک هستند. از آن طرف، وجود تب، ضعف، بی‌حالی، کاهش اشتها و بروز ناگهانی علائم دست نشان‌دهنده ابتلا به کرونا است. البته تفاوت این دو بیماری با شرح حال، معاینه بیمار و تست‌های آزمایشگاهی مشخص می‌شود. اما مواردی که گفته شد، می‌تواند در کلیات برای بیماران مفید باشد.
ارتباط ریزگردها و ابتلا به بیماری‌های آلرژیک
عضو انجمن آلرژی و آسم ایران درباره ارتباط آلودگی هوا و ریزگردها و بیماری آلرژی و آسم می‌گوید: اگرچه آسم و آلرژی بیماری‌های مزمنی هستند، اما با دوره‌هایی از حمله و بهبودی همراه هستند. این حمله‌ها توسط عوامل محرک یا حساسیت‌زا یا شعله‌ورکننده ایجاد می‌شود. مهم‌ترین عوامل شعله‌ورکننده شامل عفونت‌های تنفسی ویروسی، آلرژن‌ها، دود سیگار، بوهای تند و تغییرات آب و هوایی، آلودگی هوا، استرس‌های روحی و روانی و داروها است.
این استاد دانشگاه اضافه می‌کند: در این مجموعه عوامل محرک، آلاینده‌های هوا مثل ذراتی که از اگزوز خودروها خارج می‌شود، گازها، و ذرات معلق که طی این چند روز درگیرش بودیم، می‌توانند باعث تحریک مجاری هوایی شوند. همچنین تغییرات آب و هوایی مثل طوفان گرد و غباری که طی یکی دو ماه آخر شاهدش بودیم، می‌تواند به طور پراکنده موجب پخش شدن گرده گیاهان شود و همین گرده‌ها می‌تواند باعث حملات آسم برای خیلی از بیماران آسم و موجب بروز و شروع آلرژی برای عده زیادی از افراد باشد.
رئیس بخش آلرژی و ایمونولوژی بالینی بیمارستان مسیح دانشوری تاکید می‌کند: در زمینه ارتباط آلودگی هوا و گردوغبار با بیماری‌های آلرژیک باید تحقیقات فراوانی صورت بگیرد. چون هم مساله روزِ دنیای مدرن است و هم یک مشکل بهداشتیِ رو به افزایش است.
آیا همه مبتلایان به آلرژی باید واکسن تزریق کنند؟
این فوق تخصص آلرژی، آسم و ایمونولوژی بالینی درباره این که کدام مبتلایان آلرژی نیاز به تزریق واکسن‌های دوره‌ای دارند، می‌گوید: این طور نیست که همه بیماران به همه عوامل حساسیت‌زا حساس باشند و برایشان مشکلی ایجاد کند. شناسایی این عوامل تحریک‌کننده برای بیماران ضروری است که این امر با ارتباط بیمار و پزشک متخصص باید صورت بگیرد. همه مبتلایان هم نیاز به تزریق واکسن آلرژی ندارند.
او با بیان این که واکسن آلرژی بیمه نیست و درکل بیماری‌های آلرژیک، بار مالی زیادی برای بیمار و خانواده‌های آنها به همراه دارد، می‌افزاید: البته بسیاری از این بیماری‌ها و حتی آسم با داروهای روتین و کم‌قیمت قابل کنترل هستند. عده کمی از بیماران آلرژی شدید دارند و فقط زیر ۱۰ درصد از بیماران آسم مبتلا به آسم‌های شدید هستند که نیاز به مصرف داروهای پیچیده‌تر و گران‌تر دارند که نه تنها در ایران، بلکه در همه جای دنیا بیشتر بار اقتصادی درمانی این بیماران که دولت باید متحمل و متقبل شود، مربوط به این گروه می‌شود.
دکتر مهدویانی ادامه می‌دهد: اما در مورد واکسن‌های آلرژی باید گفت این طور نیست که همه بیماران مبتلا به آلرژی نیاز به آن داشته باشند. اما برای همان عده کم هم بار مالی زیادی ایجاد می‌کند. چون پروسه کنترل آلرژی با واکسن طولانی است. مثلا اگر بخواهیم یک ایمونوتراپی در مورد آلرژی بهاره یا آلرژی بینی برای بیمار شروع کنیم، بیمار باید حدود ۳ سال، هر ماه واکسن‌های آلرژی را تزریق کند که گران تمام می‌شود. البته این را بگویم که این واکسن‌ها عارضه مهمی ندارند و ایمن‌تر از داروهایی هستند که برای کنترل آلرژی استفاده می‌شوند.
بعضی پزشکان، فرد مبتلا به آلرژی را دچار سوءتغذیه می‌کنند
قائم مقام مرکز تحقیقات بیماری‌های تنفسی کودکان بیمارستان مسیح دانشوری درباره این که آیا پرهیز زنان باردار از مصرف مواد غذاییِ حساسیت‌زا تاثیری در جلوگیری از ابتلای نوزاد به آلرژی دارد، پاسخ می‌دهد: این همان تعریف ژنتیک است که گفته شد. مجموعه ژن پدر و مادر ممکن است به جنین برسد و آن ژن، مشخص‌کننده وجود آلرژی در کودک می‌شود.
وی اظهار می‌کند: ما فکت و حقیقتی نداریم که از نظر ژنتیک کاری کنیم که مانع از تولد یک فرزند مبتلا به آلرژی در خانواده دارای سابقه آلرژی شد. تنها فکت و حقیقت مسجّل، تغذیه انحصاری با شیر مادر در ۴ تا ۶ ماه اول بعد از تولد است. باقی اجتناب‌ها را منابع علمی تایید نمی‌کند.
مهدویانی می‌گوید: اتفاقی که الان دارد رخ می‌دهد، این است که وقتی یک بیمار مبتلا به آلرژی به متخصص مراجعه می‌کند، آنقدر توسط همکاران پزشک تحت اجتناب‌های غذایی قرار می‌گیرد که بیمار گاهی دچار سوءتغذیه می‌شود.
این این فوق تخصص آلرژی تاکید می‌کند: ما نمی‌گوییم رژیم غذایی جدی گرفته نشود، ولی مواد غذایی اصلی نباید از رژیم فرد مبتلا حذف شود. مثلا به بیمار آلرژیک مبتلا می‌گوییم شما آلرژی غذایی نداری و او می‌پرسد "یعنی می‌توانم فست‌فود و سس و فلفل و ... بخورم؟" اینها در حیطه آلرژی نیست؛ اینها مواد تحریک‌کننده است که هر فردی اینها را بخورد، ممکن است دچار تحریک، سرفه و ... شود.
عضو انجمن آلرژی و آسم ایران می‌گوید: وقتی ما می‌گوییم آلرژی غذایی نداری، یعنی نسبت به مواد غذایی اصلی مثل شیر، گندم، تخم مرغ، برنج و ماهی حساسیت نداری. این به این معنا نیست که شما آزاد هستید که سس و مواد افزودنی و نگه‌دارنده و ... بخورید. هر بیماری لازم است که با پزشک خود مشورت کند، از آن طرف هم بی‌جهت تحت رژیم‌های اجتنابی از غذاهای اصلی قرار نگیرد.