همشهری آنلاین ـ لاله غزالی: سیگار کشیدن به عنوان یک معضل می‌تواند تبعات بسیاری برای فرد و جامعه داشته باشد. به همین دلیل هر سال در هفته ملی بدون دخانیات (۴ تا ۱۰ خرداد) در رسانه‌های مختلف کشورمان به این مسئله پرداخته می‌شود. چیزی که امسال در میان مطالب مختلف به چشم آمد، تحقیقی بود که - اگرچه اطلاعاتی درباره محل انجام آن وجود نداشت - از تاثیر سیگار کشیدن بر مجرد ماندن افراد خبر می‌داد. این در حالی است که پیش‌تر نیز گفته شده بود افرادی که تنها زندگی می‌کنند بیش از دیگران در معرض اعتیاد به مواد دخانی از جمله سیگار هستند.
دکتر علیرضا شریفی یزدی روانشناس اجتماعی و عضو پژوهشکده خانواده در این خصوص اظهار کرد: اینکه سیگار عامل تنها ماندن افراد است یا افرادِ تنها به سمت سیگار می‌روند، لازم و ملزوم یکدیگرند و به طور کلی می‌توانند بر یکدیگر اثر منفی داشته باشند اما معمولا اولی بیش از دومی است.
وی ادامه داد: اگر از بُعد فردی و روانی بخواهیم در نظر بگیریم، عمدتا انسان‌هایی که تنها، گوشه‌نشین و منزوی‌اند و آنها که در زندگی خود نمی‌توانند به شکل مناسب با دیگران ارتباط برقرار کنند، حال خوبی ندارند و اختلالاتی مثل افسردگی، اضطراب، عدم تمرکز، وسواس فکر و نشخوار فکر بر این افراد غلبه پیدا می‌کند. آنها برای اینکه این فضا را مدیریت کنند، به اقدامات ریز و درشت دست می‌زنند که یکی از مهم‌ترینشان مصرف انواع دخانیات است؛ چه مخدر چه غیرمخدر. فراموش هم نکنیم که در کشور ما الگوی مصرف دخانیات سیگار و بعد قلیان است.
این مدرس دانشگاه توضیح داد: وقتی این افراد به مواد دخانی دچار می‌شوند، همین مسئله ـ به این دلیل که اکثریت جامعه با آن هم‌خوان نیستند ـ باعث انزوای بیشترشان می‌شود. این افراد مقبول و مورد پذیرش واقع نمی‌شوند، دیگران برای برقراری ارتباط با آنها مشکل پیدا می‌کنند و شرایط به نحوی پیش می‌رود که طبیعتا انزوای آنها بیشتر خواهد شد.
تفاوت زندگی اجباری و اختیاری با خانواده در گرایش به سیگار
شریفی یزدی در پاسخ به این سوال که تنها زندگی کردن به جای داشتن زندگی خانوادگی چقدر در گرایش به سیگار موثر است، گفت: زندگی در خانواده دو تعریف دارد. اگر منظور ما خانواده انتخابی است، یعنی فرد انتخاب کرده است در آن زندگی کند نه اینکه اجبار در کار باشد، این مسئله باعث می‌شود گرایش به مواد دخانی در او کاهش پیدا کند. افرادی که با انتخاب خودشان خانواده تشکیل داده یا در خانواده پدری‌شان زندگی می‌کنند، معمولا از بقیه نرمال‌ترند.
وی افزود: بعضی وقت‌ها زندگی خانوادگی با اجبار همراه است و انتخابی نیست، یعنی اجبار باعث می‌شود فرد در خانواده بماند. چنین فردی اسماً درون خانواده است اما رابطه چندانی با آن ندارد، یعنی بیشتر یا در اتاقش می‌ماند یا خانه برایش فقط خوابگاه است و بیرون می‌رود و دیروقت برمی‌گردد.
- مصرف سیگار در ایران زنانه شده است؟ | کاهش سن مصرف سیگار به ۱۲ تا ۱۳ سال | اثرات مخرب مصرف سیگار بر روی زنان!
- احتمال تنها ماندن مجردهای سیگاری سه برابر دیگران است
این روانشناس اجتماعی گفت: وقتی ما از خانواده صحبت می‌کنیم، یعنی اول اشتراک در مسائل معیشتی و اقتصادی و دوم اشتراک بالا در گذران اوقات فراغت، یعنی افراد خانواده ساعت‌های بسیاری را با هم سپری می‌کنند، تفریحات و مسافرت‌های‌شان با هم است و غیره. اما کسی که درون خانواده زندگی می‌کند و اینها را با افراد آن ندارد ـ مثلا کسی که غذایش را عمدتا بیرون از خانه می‌خورد، با دوستانش سفر می‌رود و غیره یا کسی که ۱۸ ساعت از شبانه‌روز را در اتاقش می‌گذراند و گپ و گفتی با اعضای آن ندارد ـ نمی‌توانیم درون خانواده بدانیم.
وی ادامه داد: چنین فردی بالاجبار در خانواده مانده است، حالا با جبر اجتماعی و فرهنگی یا جبر اقتصادی. مثال آن، دختر بالای ۳۰ ساله‌ای است که خانواده به او اجازه نمی‌دهد تنها زندگی کند یا پسری که توان مالی برای خریدن یا اجاره کردن جایی را برای زندگی مستقل ندارد. چنین فردی با یک آدم تنها و منزوی فرقی ندارد.
قبح اجتماعی سیگار در اروپا از ایران بیشتر است
این مدرس دانشگاه در پاسخ به این سوال که آیا قبح اجتماعی سیگار می‌تواند جلوی افزایش مصرف آن را در جامعه ما بگیرد، اظهار کرد: متاسفانه الان قبح اجتماعی یا به عبارتی نظارت اجتماعی سیگار در جامعه ما بسیار کم شده است و اینکه افراد از سیگار کشیدن احساس شرم داشته باشند، وجود ندارد. البته این مسئله به خانواده افراد بستگی دارد که چقدر سنتی باشند یا خود را مدرن بدانند.
وی با بیان اینکه قبح سیگار حتی تا دهه ۶۰ وجود داشت اما از آن به بعد دیگر این‌طور نبوده و امروز هم نیست، گفت: ما می‌بینیم که خانم‌ها پشت فرمان یا در خیابان بی‌محابا سیگار می‌کشند در حالی که در کشورهای اروپایی چنین چیزی هنوز وجود ندارد. در بعضی از کشورهای اروپایی خانم‌ها اگر بخواهند سیگار بکشند عمدتا در جاهایی مثل کافی‌شاپ‌ها این کار را انجام می‌دهند اما می‌بینیم که در کشور ما خانم‌ها این کار را راحت انجام می‌دهند.
سیگاری‌ها بیشتر از غیرسیگاری‌ها مجرد می‌مانند
عضو پژوهشکده خانواده در پاسخ به این سوال که در تحقیقی گفته شده سیگاری‌ها ۳ برابر بیش از غیرسیگاری‌ها مجرد می‌مانند و این چقدر می‌تواند درباره جامعه ما صدق کند، گفت: در بحث ازدواج، به‌ویژه در مورد خانم‌ها، این مسئله خیلی نقش‌آفرین است. به‌یقین در جامعه ما خانم‌های سیگاری کمتر مورد عنایت خواستگار قرار می‌گیرند. بله، چنین آماری می‌تواند درباره جامعه ما هم درست باشد.
وی توضیح داد: براساس مطالعاتی که انجام شده است، بخش بزرگی از مردان ما ـ حتی اگر خودشان سیگاری باشند ـ سیگار کشیدن زن را نمی‌پسندند. متاسفانه به دلیل اینکه جامعه ما مردسالار است، پذیرش انواع آسیب‌های اجتماعی، از جمله سیگار کشیدن، از مردها به مراتب پذیرفته‌تر از زنان است.
کم‌کاری دولت‌ها در رواج قلیان بخشودنی نیست
شریفی یزدی با بیان اینکه ما می‌دانیم سیگار در کنار قلیان و الکل یکی از ۳ درگاه اصلی اعتیادهای بزرگ‌تر در جامعه است، گفت: مخصوصا قلیان در خانواده‌ها بسیار عادی شده است و والدین در برابر مصرف آن از سوی نوجوانان و جوانان واکنشی ندارند. آنها فکر می‌کنند قلیان کشیدن مشکلی ندارد در حالی که می‌دانیم هر قلیان به اندازه استعمال ۸۰ تا ۱۱۰ نخ سیگار اثر منفی بر بدن دارد.
وی ادامه داد: من اینجا دولت‌ها را مقصر می‌دانم که با کم‌کاری‌های خود اجازه دادند بسیاری از سفره‌خانه‌ها و رستوران‌ها قلیان را باب کنند. اینکه ارائه قلیان درآمد بالایی دارد و برخورد مناسبی هم با آن صورت نگرفته، باعث شده است امروز در این وضعیت نابهنجار به سر ببریم.
این روانشناس اجتماعی با بیان اینکه آمار مصرف قلیان در کشور ما فاجعه‌بار است و فکر می‌کنم کم‌کاری دولت‌ها در این زمینه بخشودنی نیست، گفت: باید به حال این وضعیت فکری کرد. به نظر من، یکی از مهم‌ترین گام‌ها این است که مالیات و قیمت انواع مواد دخانی به‌شدت افزایش پیدا کند و دسترسی به آنها به‌شدت محدود شود. این در حالی است که در کشور ما، برخلاف همه جای دنیا، این موادِ به‌شدت مضر در اختیار نوجوانان و بعضا کودکان قرار می‌گیرد.