همشهری آنلاین- سمیرا باباجانپور: بازار شهرزیبا، بازار ایستگاه یخچال محله کن، بازار محله شاهین، بازار اکباتان و بازار سنتی امامزاده داوود (ع) بازارهای کوچک، اما پرقدرت اقتصادی در قامت محلی هستند. بازارهایی باسابقه و مشتریانی ثابت که ورود مراکز تجاری مدرن و مال‌های غول‌پیکر هنوز نتوانسته کسب و کار در آن‌ها را کساد کنند. محمد نظری، کارشناس اقتصادی و استاد مدیریت کارآفرینی، می‌گوید: «حسن نیت کسبه و شناخت نیازهای محلی نقطه قوت این بازارهاست. قدر این بازارهای محلی را باید بدانیم. چون دادوستد در آن‌ها بر مبنای نیاز محلی شکل می‌گیرد و شناخت مشتریان بومی، امانت‌داری و حسن نیت باعث می‌شود تا نیازهای مشتری با هر قدرت خریدی بی‌پاسخ رها نشود.»
خواندنی‌های بیشتر را اینجا دنبال کنید
این کارشناس اقتصادی معتقد است بازارهای محلی غرب تهران در منطقه ۵ علاوه بر جنبه اقتصادی، قابلیت توسعه گردشگری نیز دارند. او می‌گوید: «توسعه و مرمت این بازارها باید با بافت محلی هم‌خوانی داشته باشد تا اصالت آن حفظ شود. متأسفانه این موضوعی است که چندان به آن توجه نمی‌شود.»
بازار مشتری‌های قدیمی
محله شهر زیبا یک بازارچه قدیمی دارد که بیش از ۴۰ سال است به اهالی این محله و محله‌های دیگر خدمات می‌دهد.
جواهر نصیحت‌کن، از اهالی قدیمی محله شهرزیبا، معتقد است پاساژها اصولاً هیچ جایی در این محله ندارند و همه نیازهای مردم در بازارچه قدیمی آن برآورده می‌شود. او می‌گوید: «این بازار قدمتی بیش از ۴۰ سال دارد. یک حمام قدیمی در آن قرار داشت که بعداً تخریب شد و تبدیل به چند مغازه شد. اهالی کن، شهر زیبا، تعاون و شهران به این بازار دسترسی دارند و تنها بازار این محدوده محسوب می‌شود.»
او ادامه می‌دهد: «امروز شهرداری در حال نوسازی این بازار است و متأسفانه برخی از کسبه همکاری نمی‌کنند تا مسیر رفت‌وآمد باز شود. با این حال، یکی از بازارهای خوبی است که من در تهران دیده‌ام. کاسبانش اغلب قدیمی‌اند و مشتری‌های بومی زیادی هم دارد. در طول این سال‌ها که اطراف محله شهر زیبا ساخت‌وساز شکل گرفته و محله‌های تعاون و شهران در کنار آن ساخته‌شده‌اند، این بازارچه هویت خود را حفظ کرده است.»
شعبه دوم بازار مولوی اینجاست
امروز نام محله شاهین با مرکزهای تجاری و مغازه‌های خرده‌فروشی و عمده‌فروشی و حتی بازارهای محلی گره‌خورده است. محمد وحیدپور زعفرانی، یکی از اهالی محله، با اشاره به وضعیت خیابان ۲۰متری گلستان می‌گوید: «خیابان ۲۰متری گلستان غربی و شرقی که به قول اهالی منطقه ۵ مولوی دوم نام دارد، بساط عمده‌فروشی کالاست. از سال ۷۶ که اولین مغازه فروش لباس و ... در این خیابان پا گرفت، کسی فکرش را نمی‌کرد روزی برسد که همه خانه‌های این خیابان کاربری تجاری بگیرند. الآن ۹۰ درصد خانه‌های این محدوده کاربری تجاری دارند.»
بازار محله شاهین حدود ۱۵ سال پیش بر اساس یک نیاز عمومی شکل گرفت. ماجرا هم از این قرار بود که حدود دو دهه پیش، استفاده از اجناس خارجی و تجمل‌گرایی در حال رشد بود. طبقه متوسط اجتماعی برای دستیابی به جنس خارجی و به‌روز کردن زندگی خود یک راه حل ساده پیدا کرد و آن هم خرید اجناسی که از کیش و باقیمت ارزان‌تر می‌آمدند. رونق کسب‌وکار «کیشی»ها کل خیابان را تحت تأثیر خود قرار داد و همین می‌شود که امروز قابل مشاهده است. امروز محله شاهین شبیه بازار مولوی، دارای همه نوع کسب‌وکاری است و مردم نیز از این موضوع راضی‌اند؛ بازاری که بر اساس بافت اجتماعی محله شکل گرفته و به دنبال مصرفگرا کردن مردم نیست.
اهالی کاسبان گران‌فروش را تحریم می‌کنند
محله اکباتان ۱۵ بازارچه دارد که ۱۱ بازارچه در فاز یک، ۳ بازارچه در فاز ۲ و یک بازارچه هم در فاز ۳ است. نحوه طراحی و دسترسی به این بازارچه‌ها به شکلی است که تمام واحدها و برج‌ها به‌راحتی به آن‌ها دسترسی دارند. مریم شریعت زاده، دبیر شورایاری، در مورد بازارچه‌های اکباتان می‌گوید: «تا همین چند سال پیش، قبل از ساخته شدن مگامال، بازارچه‌های اکباتان بسیار فعال بودند و نیاز اکباتان را برآورده می‌کردند. اصولاً این محله نیازی به ساخته شدن مگامال نداشت. با این حال، هنوز کاسبان قدیمی مشتری‌های خودشان را دارند و مردم هم به آن‌ها اعتماد می‌کنند.»
او درباره بازارچه‌های اکباتان که چه نقشی در هویت محلی داشتند، می‌گوید: «تفاوت زیادی بین بازارچه‌ها و مراکز تجاری امروز هست. در بازارچه‌های اکباتان همه نیازهای مردم برآورده می‌شد و مردم نیازی به دیدن و خرید تجملات نداشتند، در حالی که در مگامال برندها و وسایل مصرفی گران‌قیمت جولان می‌دهد.»
او ادامه می‌دهد: «وضعیت اکباتان طوری است که اگر کاسبی بخواهد گران‌فروشی کند، مردم تحریمش می‌کنند و خودش ضرر می‌کند. کاسبان اینجا که ماندگار شدند، امین مردم هستند. در واقع، کاسبان باید خودشان را با مردم تطبیق بدهند. کاسبانی که با مکانیزم کنترل اجتماعی و هویتی‌ای که در اکباتان هست متفاوت عمل کنند، از چرخه فعالیت خارج می‌شوند.»
شریعت‌زاده معتقد است در اکباتان این مردم هستند که کاسبان را انتخاب می‌کنند و اقتصاد محلی را رقم می‌زنند، اما با ظهور مگامال‌ها و پاساژها این ماجرا برعکس شده و نقش مردم در هویت و اقتصاد محله بسیار کمرنگ است.
بازار نوبرانه‌های پایتخت
بازار ایستگاه یخچال در محله کن بازاری است با انواع و اقسام مشاغلی که می‌تواند به‌راحتی نیازهای یک محله را تأمین کند. تالار پذیرایی در کنار کارواش، نانوایی و مکانیکی‌ها، قصابی‌های معروف و خوش‌نام، طلافروشی و بزازی و بسیاری از انواع مشاغل دیگر در کنار کتابخانه محله و صدالبته میوه‌فروشی‌هایی که نوبرانه های هر فصل را می‌فروشند. بسیاری از اهالی و مشتری‌های این بازار معتقدند قیمت‌ها منصفانه‌تر است. به‌خصوص در بخش پوشاک و تره‌بار قیمت‌ها با دیگر محله‌ها توفیر دارد. بازار کن به‌واسطه بافت سنتی و قدیمی محله قابلیت زیادی برای توسعه گردشگری دارد.
بازار سوغاتی‌های یک سفر نیمروزی
بازار امامزاده داوود (ع) یک بازار سنتی در جوار آرامگاه امامزاده داوود (ع) است که سال ۱۴۰۱ مناسب‌سازی و مرمت آن جذابیت بیشتری پیدا کرده است. بازاری قدیمی که بسیاری از مایحتاج زائران را تأمین می‌کند. بازاری برای سوغاتی‌های متنوع یک سفر سیاحتی و زیارتی.
بازار امامزاده داوود (ع) اگرچه نیازهای اساسی مسافران را تأمین می‌کند، ولی نبض اقتصاد روستای امامزاده داوود نیز به شمار می‌رود. رونق این بازار تأثیر زیادی در توسعه روستا و جلوگیری از مهاجرت جوانان دارد. بازاری که قابلیت زیادی برای جذب گردشگر دارد و می‌تواند جذابیت‌های گردشگری مسیر این بارگاه زیارتی را افزایش دهد. زینلی، دهیار روستای امامزاده داوود می‌گوید: «رونق این بازار فصلی است. در فصل گردشگری یعنی بهار و تابستان به دلیل حضور زائران بارگاه مطهر، کسب و کار رونق دارد اما در فصل سرما گاهی پرنده هم در این بازار پر نمی‌زند. این موضع یکی از دغدغه‌های مهم کسبه است. در حقیقت سرما رونق بازار را کساد می‌کند.»