مدیر طرح: شبنم چهره
همکاران: سیامک کفایی، زهرا ادریس‌آبادی، فریده درفشی، زهره دیداری، میترا زاغی، سمیه گایگانی و پیمان محمودی
پیشگفتار
براساس آمارهای ارائه شده از سوى برخی از کارشناسان امور شهری در تهران روزانه بیش از یک میلیون خودرو براى پیدا کردن جای پارک مناسب میان ۱۵ تا ۳۵ دقیقه وقت صرف می‌کنند. مسئله کمبود جای پارک براى خودرو دغدغه امروز و دیروز نیست. سال‌هاست که نبود فضای مناسب براى پارک خودرو گریبان‌گیر بسیارى از شهروندان تهرانی بوده است و روزانه تعداد بیشماری از ما براى پیدا کردن جاى پارک مناسب وقت‌مان در خیابان‌ها و کوچه‌های اطراف محل کار و زندگى‌مان هدر مى‌رود.
در حال حاضر حاشیه بسیارى از خیابان‌ها و کوچه‌هاى محدوده مرکزى شهر تهران ـ به‌ویژه محدوده طرح ترافیک ـ به اشغال و تصرف روزانه صدها هزار دستگاه خودرو درمى‌آید. چه بسیار مواردى که کار رانندگان و شهروندان براى پیدا کردن یک جاى پارک با یکدیگر به پرخاشگرى و تنش می‌انجامد.
بنابر گفته کارشناسان، تهران با دارا بودن حدود سه میلیون خودرو، بالقوه فقط ظرفیت پارک هفتصد هزار دستگاه خودرو را داراست.1 شاید بتوان گفت که بخش عمده‌اى از مشکل کمبود فضاى مناسب براى پارک خودرو در شهر تهران به مشکلات زیرساختی معماری و خیابانهای این شهر باز می‌گردد.
خیابانهای کم‌عرض، تراکم بخش‌های اداری و مسکونی بدون در نظر گرفتن فضای کافی برای پارکینگ، مجهز نبودن بسیاری از منازل و اداره‌ها به پارکینگ، تخلفات رانندگان در حین پارک خودرو و مواردی از این دست از جمله عوامل موثر در تشدید بحران پارکینگ در پایتخت بحساب می‌آید. با ادامه این وضعیت و در صورت نبود برنامه‌‌های مناسب، به نظر می‌رسد مسئله کمبود پارکینگ در شهر تهران همچنان لاینحل باقی خواهد ماند.
مسأله تحقیق
به نظر برخی از مردم، بخش قابل توجهی از دلیل ترافیک سنگین و کمبود پارکینگ در شهر تهران بالا بودن حجم خودروها و اضافه شدن روزانه چند صد ماشین به خیابانهای شهر است. اما آیا دلیل همین است؟
تهران با جمعیتی حدود 5/8 میلیون نفر، کلانشهریست که فاقد برخی از استانداردهای کلانشهرهای دیگراست. شهر جایی است که شهروندان می‌توانند امکانات شهری و ماشین‌ها را به خدمت خود درآورند اما، به نظر می‌رسد شهر تهران با رسیدن به این وضعیت آرمانی فاصله زیادی دارد. با نگاهی اجمالی به زندگی ساکنان شهر تهران این نکته آشکار می شود که علی رغم تلاشها و برنامه های کوتاه و دراز مدت، عوارض ناشی از رشد نامتوازن و نبود امکانات کافی در اختیار مدیریت واحد شهری، باعث شده است که در مواردی شهروندان در بند ماشین گرفتار شوند.
سرگردانی در ترافیک‌های طولانی، فاصله داشتن خیابان‌ها و معابر از استانداردهای جهانی، مشکلات سواره‌ها، نبود پیاده‌روهای مناسب در شهر، نبود امکانات مناسب برای پیاده‌ها در شهر و غیره مسائلی هستند نمونه هایی از این مشکل بشمار می آیند. به هر تقدیر، یکی از این مشکلات نبود و کمبود پارکینگ در شهر تهران است.
بنا بر ادعای بسیاری از کارشناسان امور شهری در آینده‌ای نه چندان دور خیابانهای شهر تهران به پارکینگ بزرگی تبدیل خواهد شد. تبعات نبود پارکینگ در پایتخت آن‌چنان هم بی‌اهمیت نیست. این مسئله در امور روانی، اقتصادی و اخلاق شهروندی مردم تاثیرگذار است.
در مجموع مسأله اصلی این تحقیق این است که آیا از نظر مردم تهران در این شهر با کمبود پارکینگ مواجه هستیم یا خیر؟ و در صورت بلی، کمبود پارکینگ چه مشکلاتی برای شهروندان تهرانی به وجود آورده است؟ به خاطر داشته باشیم که هر تلاشی برای رفع مشکلات جمعی در گرو شناخت آرای عمومی است. بدون همریاری شهروندان تلقی از مدیریت شهری به عنوان فرآیندی منسجم از فعالیتهای فرهنگی و اجتماعی محقق نخواهد شد. مسأله این تحقیق در قالب پرسش‌های زیر دنبال می‌شود:
پرسش های تحقیق
شهروندان تهرانی در شهر تهران برای پارک خودرو با مشکل مواجه شده‌اند؟
دلایل کمبود فضای پارکینگ در شهر تهران از نظر شهروندان تهرانی چیست؟
پیشنهاد شهروندان تهرانی برای رفع مشکل پارکینگ در این شهر چیست؟
ضرورت و اهمیت تحقیق
وجود خودرو های پارک شده در حاشیه خیابان‌ها و کوچه‌ها افزون بر محدود کردن عبور و مرور وسایل نقلیه، چهره شهر را مخدوش می کند و آن را آشفته نشان می‌دهد. این آشفتگی از وجوه مختلف بر زندگی و روابط اجتماعی شهروندان تهرانی تاثیر دارد. با توجه به کمبود فضای پارک خودروها در شهر هنگام گذر در شهر تهران این سوال به ذهن متبادر می شود که با وجود انبوه خودروهای پارک شده در کنار گذرگاههای شهری، خودروهای تولیدی در آینده کجا باید پارک شوند؟
کلیات تحقیق
در این گزارش با به کارگیری نظرسنجی تلفنی و بدست آوردن آمارها، پردازش و تحلیل علمی آنها، سعی شده است تا به نظر پاسخگویان درمورد کمبود پارکینگ در شهر تهران دست یافت. این گزارش حاصل جمع آوری پاسخ 1177نفر از مردم تهران به پرسشنامه تهیه شده توسط واحد نظرسنجی تلفنی مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ای موسسه همشهری است. این افراد به صورت تصادفی و بر اساس مراجعه به فهرست شماره تلفن‌ها (از 22000000 الی 88999999) انتخاب شدند. در این گزارش نظر کسانی که تمایل به پاسخگویی به تمام پرسش های تحقیق را داشته‌اند، منعکس شده است.
هدف تحقیق
مهمترین هدف این نظرسنجی مهمترین دلایل کمبود فضای پارک خودرو در سطح شهر تهران، از نظر ساکنان این شهر است.
روش تحقیق و گردآوری اطلاعات
در این پژوهش پیمایشی، با استفاده از نمونه‌گیری تصادفی نظرات عامه مردم به صورت تلفنی (نظرسنجی تلفنی) گردآوری شده است. عددهای داخل جدول گرد شده است.
جامعه نمونه
در این تحقیق نمونه آماری شامل 1177 نفر از مردم تهران است. از این تعداد 37 درصد مرد و 63 درصد زن هستند.
زمان اجرای نظرسنجی
این نظرسنجی از تاریخ 26 تا 29 آبان ماه 1387 توسط گروه نظرسنجی مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ای روزنامه همشهری انجام شده است.
پرسشنامه نظرسنجی
1. جنس ؟
2. سن ؟
3. تحصیلات ؟
4. ماشین دارید یا نه؟
5. تا به حال برای پارک کردن ماشینتون با مشکلی مواجه شدید؟
6. به نظر شما جای پارک در تهران به اندازه ماشین‌ها وجود دارد؟
7. به نظر شما مهمترین دلایل کمبود فضای پارکینگ در شهر تهران چیست؟
8. چند درصد از مشکلات ترافیکی تهران به دلیل کمبود پارکینگ است؟
9. حل مشکل پارکینگ در تهران وظیفه کدام سازمان است؟
10. مسئولان برای رفع مشکل پارکینگ در تهران چه کاری باید انجام دهند؟
11. مردم برای رفع مشکل پارکینگ چه کمکی می‌توانند انجام دهند؟
چکیده
طرح نظرسنجی حاضر، به منظور دست یافتن به نظر پاسخگویان درباره مشکلات کمبود فضای پارکینگ به اجرا درآمده است. یافته‌های این طرح به قرار زیر است:
• 63 درصد از پاسخگویان زن و 37 درصد مرد هستند.
• 28 درصد پاسخگویان در گروه سنی 30-21 سال قرار دارند.
• 42 درصد از پاسخگویان دارای مدرک تحصیلی دیپلم هستند.
• 55 درصد پاسخگویان وسیله نقلیه شخصی دارند.
• 69 درصد از پاسخگویان برای پارک خودروشان در خیابانهای شهر تهران با مشکل مواجه شدند.
• به نظر 84 درصد پاسخگویان جای پارک در تهران به اندازه تعداد خودروها نیست.
• 44 درصد پاسخگویان افزایش بی‌رویه ماشین در شهر تهران را از مهمترین دلایل کمبود فضای پارکینگ در این شهر است. (گفتنی است بر اساس نتایج نظرسنجی تلفنی از مردم تهران درباره رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی (آبان‌ماه 1387)، 8 درصد از پاسخگویان کمبود پارکینگ در شهر تهران را دلیلی برای کمتر رعایت کردن برخی از مقررات راهنمایی و رانندگی عنوان کردند.)
• 39 درصد پاسخگویان کمبود پارکینگ در تهران را بین 51 تا 75 درصد در مشکلات ترافیکی شهر موثر می‌دانند.
• 78 درصد از پاسخگویان حل مشکل پارکینگ در شهر تهران را وظیفه شهرداری می‌دانند.
• 59 درصد پاسخگویان احداث پارکینگ‌های طبقاتی و عمومی را در رفع مشکل پارکینگ شهر تهران موثر می‌دانند.
• به نظر 50 درصد از پاسخگویان استفاده از وسایل نقلیه عمومی کمکی است که مردم می‌توانند برای حل مشکل پارکینگ در شهر تهران عنوان کردند.
به منظور بررسی دقیق‌تر نتایج بدست آمده، بین سوال‌های پرسشنامه با جنسیت پاسخگویان تقاطع گرفته شد نتایج حاصل از جداول آماری (کا اسکوار) بیان‌‌گر آن است که میان سوال‌های (4و6 ) با جنسیت پاسخگویان رابطه معنی دار به شرح زیر وجود دارد:
• زنان مهمترین دلایل کمبود پارکینگ در شهر تهران را جمعیت زیاد می‌دانند و مردان معتقدند کمبود پارکینگ طبقاتی و عمومی در تهران مهمترین دلیل کمبود فضای پارکینگ این شهر است.
• بیشتر مردان حل مشکل پارکینگ در شهر تهران را وظیفه شهرداری می‌دانند در صورتی‌که زنان عقیده دارند حل این مشکل وظیفه همه نهاد‌ها و دولت است.
جنس پاسخگویان
بر اساس جدول شماره 1، از میان 1177 نفر پاسخگو، 63 درصد زن و 37 درصد مرد هستند.
جدول شماره 1- توزیع پاسخگویان بر اساس جنس
| جنس |
تعداد |
درصد |
| زن |
741 |
63 |
| مرد |
436 |
37 |
| جمع |
1177 |
100 |
نمودار شماره 1- پراکندگی پاسخگویان بر اساس جنس
سن پاسخگویان
جدول شماره 2، نشان دهنده توزیع جامعه آماری این تحقیق است. همان طور که مشاهده می‌شود بزرگ‌ترین گروه سنی در 1177 نفر پاسخگوی این تحقیق را گروه سنی 21 تا 30 سال (29 درصد) و کوچک‌ترین گروه سنی را 71 سال به بالا (3 درصد ) تشکیل می‌دهند.
جدول شماره 2- توزیع پاسخگویان بر اساس سن
| سن |
تعداد |
درصد |
| 21 تا 30 سال |
334 |
28 |
| 31 تا 40 سال |
324 |
28 |
| 41تا 50سال |
202 |
17 |
| 51تا60 سال |
146 |
12 |
| 15تا20 سال |
77 |
7 |
| 61 تا 70 سال |
63 |
5 |
| 71 سال به بالا |
31 |
3 |
| جمع |
1177 |
100 |
نمودار شماره 2- پراکندگی پاسخگویان بر اساس سن
سطح تحصیلات پاسخگویان
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 3، از میان 1177 نفر پاسخگو، 41 درصد دیپلم و(1 درصد) دکترا و بالاتر هستند.
جدول شماره 3- توزیع پاسخگویان بر اساس میزان تحصیلات
| تحصیلات |
تعداد |
درصد |
| دیپلم |
490 |
42 |
| زیر دیپلم |
297 |
25 |
| کار شناس |
174 |
15 |
| دانشجو و کاردانی |
121 |
10 |
| بی‌سواد |
50 |
4 |
| کارشناسی ارشد |
34 |
3 |
| دکترا و بالاتر |
11 |
1 |
| جمع |
1177 |
100 |
نمودار شماره 3- پراکندگی پاسخگویان بر اساس میزان تحصیلات
پاسخگویان خودروی شخصی دارند؟
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره4، از میان 1177 نفر پاسخگو، 55 درصد ماشین شخصی دارند.
جدول شماره 4- توزیع پاسخگویان بر اساس داشتن خودروی شخصی
| پاسخگویان خودروی شخصی دارند |
تعداد |
درصد |
| بله |
648 |
55 |
| خیر |
529 |
45 |
| جمع |
1177 |
100 |
نمودار شماره 4- پراکندگی پاسخگویان بر اساس داشتن خودروی شخصی
تابه حال پاسخگویان برای پارک کردن اتومبیل‌شان در خیابانهای تهران با مشکل مواجه شدند؟
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 5، از میان 648 نفر پاسخگویی که اتومبیل شخصی دارند 69 درصد برای پارک کردن اتومبیل خود با مشکل مواجه شدند.
جدول شماره 5- توزیع پاسخگویان بر اساس نظر آنها درباره مشکل برای پارک اتومبیل در تهران
| پاسخگویان برای پارک اتومبیل‌خود در خیابانهای تهران با مشکل مواجه شدند |
تعداد |
درصد |
| بله |
446 |
69 |
| خیر |
202 |
31 |
| جمع |
648 |
100 |
نمودار شماره 5- پراکندگی پاسخگویان بر اساس نظر آنها درباره مشکل برای پارک اتومبیل در تهران
به نظر پاسخگویان جای پارک اتومبیل در تهران به اندازه تعداد خودروهاست؟
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره6، از میان 1177 نفر پاسخگو 84 درصد جای پارک اتومبیل‌ها را به تعداد خودروها نمی‌دانند.
جدول شماره 6 – توزیع پاسخگویان بر اساس نظر آنان درباره جای پارک در تهران به تعداد خودروها
| جای پارک اتومبیل در تهران به اندازه تعداد خودروهاست |
تعداد |
درصد |
| خیر |
984 |
84 |
| بله |
193 |
16 |
| جمع |
1177 |
100 |
نمودار شماره 6- پراکندگی پاسخگویان بر اساس نظر آنان درباره جای پارک در تهران به تعداد خودروها
مهمترین دلایل کمبود فضای پارکینگ در تهران از نظر پاسخگویان
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 7، از میان 984 نفر پاسخگویی که در تهران جای پارک اتومبیل‌ها را به تعداد خودروها نمی‌دانند، 44 درصد افزایش بی‌رویه اتومبیل در شهر تهران را از مهمترین دلایل کمبود فضای پارکینگ در شهر می‌دانند.
به نظر می‌رسد در جدول زیر گزینه‌های " نداشتن پارکینگ برخی از خانه‌ها" و " بافت قدیمی برخی از مناطق شهر" تا حدودی هم‌پوشانی دارند. گفتنی است بافت قدیمی برخی از مناطق شهر موجب پارکینگ نداشتن برخی از خانه‌های شهر شده است.
بررسی‌های آماری (chi- square) نشان می دهد که مهمترین دلیل کمبود فضای پارکینگ تهران از نظر بیشتر مردان کمبود پارکینگ‌های طبقاتی و از نظر بیشتر زنان جمعیت زیاد شهر تهران بوده است.
گفتنی است بر اساس نتایج نظرسنجی تلفنی از مردم تهران درباره رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی (آبان‌ماه 1387)، 8 درصد از پاسخگویان کمبود پارکینگ در شهر تهران را دلیلی برای کمتر رعایت کردن برخی از مقررات راهنمایی و رانندگی عنوان کردند.
جدول شماره 7 – توزیع پاسخگویان بر اساس نظر آنان درباره مهمترین دلایل کمبود فضای پارکینگ در تهران
| مهمترین دلایل کمبود فضای پارکینگ در تهران |
تعداد |
درصد |
| افزایش بی‌رویه اتومبیل در شهر |
430 |
44 |
| کمبود پارکینگ‌های طبقاتی و مجهز در سطح شهر |
225 |
23 |
| جمعیت زیاد شهر تهران پارکینگ نداشتن |
127 |
13 |
| برخی از خانه‌ها |
119 |
12 |
| بافت قدیمی برخی از مناطق شهر |
83 |
8 |
| جمع |
984 |
100 |
نمودار شماره 7 – پراکندگی پاسخگویان بر اساس نظر آنان درباره مهمترین دلایل کمبود فضای پارکینگ در تهران
پاسخگویان چند درصد از مشکلات ترافیکی تهران به دلیل کمبود پارکینگ می‌دانند؟
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 8، از میان 984 نفر پاسخگویی که در تهران جای پارک اتومبیل‌ها را به تعداد خودروها نمی‌دانند، 39 درصد کمبود پارکینگ را دلیل 26 تا 50 درصد از مشکلات ترافیکی تهران عنوان کرده‌اند.
گفتنی است طبق نظر کارشناسان، تنها 3 درصد از مشکلات ترافیکی تهران به دلیل کمبود فضای پارکینگ در این شهر است.
جدول شماره 8- توزیع پاسخگویان بر اساس نظر آنان درباره کمبود پارکینگ دلیل چند درصد از مشکلات ترافیکی تهران
| کمبود پارکینگ دلیل چند درصد از مشکلات ترافیکی تهران |
تعداد |
درصد |
| 26 تا 50 درصد |
388 |
39 |
| 51 تا 75 درصد |
307 |
31 |
| 76 تا 100 درصد |
173 |
18 |
| تا 25 درصد |
116 |
12 |
| جمع |
984 |
100 |
نمودار شماره 8- پراکندگی پاسخگویان بر اساس نظر آنان درباره کمبود پارکینگ دلیل چند درصد از مشکلات ترافیکی تهران
پاسخگویان حل مشکل پارکینگ را وظیفه کدام سازمان می‌دانند؟
براساس آمار مندرج در جدول شماره 9، از میان 984 نفر پاسخگویی که در تهران جای پارک اتومبیل‌ها را به تعداد خودروها نمی‌دانند، 78 درصد حل مشکل پارکینگ را وظیفه شهرداری تهران می‌دانند.
بررسی‌های آماری (chi- square) نشان می دهد که سازمانی که وظیفه حل مشکل پارکینگ در شهر تهران را دارد، از نظر بیشتر مردان شهرداری و از نظر بیشتر زنان سازمان‌های دولتی بوده است.
جدول شماره 9 – توزیع پاسخگویان بر اساس نظر آنان درباره سازمان موظف در حل مشکل پارکینگ در تهران
| حل مشکل پارکینگ وظیفه کدام سازمان است |
تعداد |
درصد |
| شهرداری تهران |
771 |
78 |
| سازمان‌های دولتی |
119 |
12 |
| سازمان راهنمایی و رانندگی تهران |
94 |
10 |
| جمع |
984 |
100 |
نمودار شماره 9– پراکندگی پاسخگویان بر اساس نظر آنان درباره سازمان موظف در حل مشکل پارکینگ در تهران
به نظر پاسخگویان مسئولان برای رفع مشکل پارکینگ در تهران چه کاری باید انجام دهند؟
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 10، از میان 984 نفر پاسخگویی که در تهران جای پارک اتومبیل‌ها را به تعداد خودروها نمی‌دانند، برای رفع مشکل پارکینگ در تهران 59 درصد معتقدند؛ مسئولان در سطح شهر پارکینگ‌های عمومی را افزایش دهند.
جدول شماره 10 – توزیع پاسخگویان بر اساس نظر آنان درباره ارائه راه‌کار به مسئولان برای رفع مشکل پارکینگ در تهران
| مسئولان برای رفع مشکل پارکینگ در تهران چه کاری باید انجام دهند |
تعداد |
درصد |
| افزایش پارکینگ‌های عمومی |
579 |
59 |
| کاهش تولید خودرو |
174 |
18 |
| جلوگیری از ساخت منازل بدون پارکینگ |
103 |
11 |
| جلوگیری از مهاجرت |
40 |
4 |
| جلوگیری از تردد خودروهای شخصی در سطح شهر(طرح ترافیک) |
33 |
3 |
| جمع‌آوری خودروهای فرسوده |
29 |
3 |
| هیچ کاری |
26 |
2 |
| جمع |
984 |
100 |
نمودار شماره 10- پراکندگی پاسخگویان بر اساس نظر آنان درباره ارائه راه‌کار به مسئولان برای رفع مشکل پارکینگ در تهران
به نظر پاسخگویان برای رفع مشکل پارکینگ در تهران مردم چه کمکی می‌توانند انجام دهند؟
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 11، از میان 984 نفر پاسخگویی که در تهران جای پارک اتومبیل‌ها را به تعداد خودروها نمی‌دانند، 50 درصد معتقدند مردم با عدم استفاده از خودروی شخصی، کمک زیادی در رفع مشکل پارکینگ در تهران انجام می‌دهند.
جدول شماره 11 – توزیع پاسخگویان بر اساس نظر آنان درباره کمک مردم برای رفع مشکل پارکینگ در شهر تهران
| مردم برای رفع مشکل پارکینگ چه کمکی می‌کنند |
تعداد |
درصد |
| عدم استفاده از خودروی شخصی |
496 |
50 |
| هیچ کاری |
256 |
26 |
| توجه به تابلو |
118 |
13 |
| رعایت قوانین ساخت و ساز |
75 |
8 |
| پارک صحیح خودرو |
39 |
4 |
| جمع |
984 |
100 |
جدول شماره 11 – توزیع پاسخگویان بر اساس نظر آنان درباره کمک مردم برای رفع مشکل پارکینگ در شهر تهران
1. مصاحبه رادیویی کارشناسان امور شهری، " مهندس خادم الاسلام" و " مهندس حمید گودرزی"، رادیو تهران، 18/4/1387