همشهری آنلاین، شقایق عرفی‌نژاد: از هملت شکسپیر تا کارهای «یاسمینا» رضا نمایشنامه های زیادی تاکنون تبدیل به فیلم شده‌اند و آثار بسیار مطرحی هستند. در این جا درباره تعدادی از اقتباس‌های موفق از نمایشنامه‌ها می‌خوانید.
هملت
داستان پریشانی‌های شاهزاده دانمارکی تا به حال دستمایه فیلم‌های زیادی شده است. با مرگ پدر و ازدواج مادر با عمو که قاتل پدر است، فکر هملت چنان پاره‌پاره می‌شود که به انتقام می‌اندیشد. اما تردید رهایش نمی‌کند. یکی از معروف‌ترین فیلم های اقتباسی از نمایشنامه «هملت» البته هملتی است که «گریگوری کوزینتسف» روس ساخته است. این فیلم بر اساس ترجمه روسی «بوریس پاسترناک» از آن در سال ۱۹۶۴ و به شکل سیاه‌وسفید در اتحاد جماهیر شوروی ساخته شده است و جوایزی همچون جایزه ویژه هیئت داوران جشنواره فیلم ونیز را هم به دست آورده است. اقتباس دیگر دیگر فیلمی ساخته «کنت برانا»، کارگردان و بازیگر سرشناس انگلیسی است که خود برانا در این فیلم نقش هملت را بازی کرده است.
مکبث
از مکبث هم اقتباس‌های فراوانی از سال ۱۹۰۰ تا امروز انجام شده است. مکبثی که در سال ۱۹۰۰ ساخته شده، یک فیلم صامت به کارگردانی «جیمز استوارت بلینکتون» است که فیلمی هم با اقتباس از رومئو و ژولیت ساخته است. بعد از آن هم اقتباس‌های زیادی از این تراژدی خوفناک شکسپیر انجام شد. از جمله سریر خون «آکیرا کوروساوا» که در سال ۱۹۵۷ ساخته شده است. او این اقتباس را با حال و هوای ژاپنی ترکیب کرده و حاصل کار فیلمی است که هر تماشاگری را میخ‌کوب می‌کند.
یکی دیگر از اقتباس‌های مهم و شناخته‌شده از مکبث شکسپیر اقتباس «اورسن ولز» از آن است. این فیلم سال ۱۹۴۶ نمایش داده شد و به جز خود اورسن ولز، جانت نولان، دن اوهرلیهی، رادی مک داول و ادگار باربر در آن بازی می‌کنند.
مکبث «رومن پولانسکی» هم اقتباس بسیار خوبی از این نمایشنامه است که در سال ۱۹۷۱ ساخته شده است. جان فینچ (مکبث) فرانچسکا آنیس (لیدی مکبث) مارتین شا (بانکو) ترنس بیلر (مک‌داف) جان استراید(راس) و نیکلاس سلبی (شاه دانکن) از بازیگران این فیلم هستند.
در سال ۲۰۱۵ هم فیلمی به کارگردانی «جاستین کرزل» از این نمایشنامه ساخته شد که محصول مشترک انگلستان و فرانسه است. فیلم‌برداری در طی ۷ هفته و از ۶ فوریه ۲۰۱۴ در انگلستان و اسکاتلند انجام شد و بخش‌هایی از فیلم هم در بامبرگ ضبط شد. مکبث اولین بار در ۲۳ مه ۲۰۱۵ در جشنواره کن که برای رقابت در نخل طلا انتخاب شده بود، به نمایش درآمد و با تشویق ده دقیقه‌ای مخاطبان روبه رو شد.
اما سال گذشته هم مکبثی با بازی بی نظیر «دنزل واشنگتن» در نقش مکبث ساخته شد. این فیلم ساخته جوئل کوئن و در واقع اولین فیلم مستقل او بدون برادرش است و برای اولین بار است که یک رنگین پوست در نقش مکبث دیده می‌شود.
رومئو و ژولیت
رومئو و ژولیت از آن نمایشنامه‌هایی است که اقتباس‌های بسیاری از آن وجود دارد. اولین آن مربوط به سال ۱۹۰۰ است. این فیلم صامت تنها یک دقیقه و ۵۹ ثانیه و کارگردان آن یک فرانسوی به نام کلمنت موریس است.
بعد از آن در سال ۱۹۰۸ یک اقتباس آمریکایی باز هم صامت از آن به کارگردانی «جیمز استوارت بلنکتون» ساخته شده است. از بازیگران آن می‌توان به فلورنس لورنس، جان جی. آدولفی، و چارلز کنت اشاره کرد. بلنکتون البته همانطور که اشاره شد، اقتباسی هم از مکبث شکسپیر دارد که در همین سال ساخته شده است.
در سال ۱۹۱۶ هم یک فیلم صامت به کارگردانی «جی. گوردون ادواردز» از این نمایشنامه ساخته شد که البته هیچ نسخه‌ای از آن باقی نمانده است. از بازیگران آن می‌توان به ثیدا بارا (در نقش ژولیت) اشاره کرد. این فیلم در استودیوی کمپانی فاکس در فورت لی، نیوجرسی تصویربرداری شد.
اقتباس بعدی در سال ۱۹۳۶ توسط «جرج کیوکر» ساخته شد که «لسلی هاوارد» بازیگر و کارگردان بریتانیایی در نقش رومئو در آن بازی می‌کرد.
یک اقتباس اسپانیایی در سال ۱۹۴۰ و یک فیلم آرژانتینی در سال ۱۹۵۳ هم از این نمایشنامه ساخته شده است. در شوروی هم یک «رومئو و ژولیت» به کارگردانی «لئونید لاوروفسکی» و «لف آرنشتام» در سال ۱۹۵۵ منتشر شد.
اما مهم‌ترین اقتباس از عاشقانه رومئو و ژولیت ساخته «فرانکو زفیرلی» است که در سال ۱۹۶۸ ساخته شده است، با بازی «لئونارد وایتینگ» هنرپیشه انگلیسی در نقش رومئو و «ارام» هنرپیشه آرژانتینی در نقش ژولیت. این فیلم به مدیریت ابوالحسن تهامی‌نژاد دوبله شد.
وست سایت استوری یا داستان وست ساید، موزیکال رمانتیک «رابرت وایز» و «جروم رابینز» محصول ۱۹۶۱ آمریکا هم در واقع برداشتی از رومئو و ژولیت است. داستان دو گروه جوان در وست ساید که هرگز با هم سازگاری ندارند و زمانی که دختری از این گروه و پسری از گروه دیگر به هم دل می‌بازند، چاره جز مرگ نیست. داستان وست ساید در ۱۰ رشته جایزه اسکار گرفته است.
فیلمنامه این فیلم بر پایه نمایشنامه داستان وست ساید، برگرفته از رمئو و ژولیت است که اپرانامه آن از آرتور لورنت و موسیقی از لنارد برنستاین بود و در سال ۱۹۵۷ در برادوی به صحنه رفت و مورد استقبال عمومی قرار گرفت و بارها و بارها در این سال‌ها اجرا شده است و همانطور که گفته شد در سال ۱۹۶۱ نیز نسخه سینمایی آن اکران شد. ناتالی وود، ریچارد بیمر، جرج چاکریس و ریتا مورنو از بازیگران این فیلم به یادماندنی هستند.
جدیدترین اقتباس از رومئو و ژولیت فیلمی به همین اسم محصول سال ۱۹۹۶ به کارگردانی «باز لورمن» است که لئوناردو دی‌کاپریو، کلیر دینز، برایان دنهی، جان لگویزمائو و پیت پاستویت در آن بازی کرده‌اند.
گری گلن راس ۱۹۹۲
«گلن گری گلن راس» بر اساس نمایشنامه‌ای به همین نام نوشته «دیوید ممت» ساخته شده است. نمایشنامه‌ای که ممت به خاطرش جایزه پولیتزر هم گرفته بود. فیلمنامه این اثر را هم خود ممت نوشت و یک شخصیت دیگر هم به آن اضافه کرد. فیلم درباره بازار مشاوران املاک و افرادی است که در چنین محیطی در دوران رکود اقتصادی آمریکا کار می‌کنند. در این فیلم، بازیگران سرشناسی از جمله «آل پاچینو»، «جک لمون»، «اد هریس» و «کوین اسپیسی» حضور داشتند. بازی های خوب و فیلمنامه تاثیرگذار این فیلم را به یکی از بهترین اقتباس‌های سینمایی تبدیل کرده است.
مرگ فروشنده
«مرگ فروشنده» یکی از شناخته‌شده‌ترین و مطرح‌ترین نمایشنامه‌های آمریکایی است که «آرتور میلر» در ۱۹۴۹ آن را نوشت. نمایشنامه‌درباره وضعیت نابسامان فروشندهی دوره‌گردی است که دیگر زمانه‌اش به سر آمده است. پیرمردی که بعد از سال‌ها کار بی‌وقفه، به توخالی بودن زندگی‌اش پی می‌برد و می‌خواهد به این وضعیت سروسامان بدهد. در سال ۱۹۵۱ لاسلو بندک کارگردان آمریکایی اقتباسی سینمایی از این نمایشنامه میلر را منتشر کرد که فردریک مارچ، میلدرد دانوک، کوین مک کارتی و کامرون میچل بازیگران آن بودند.
«فولکر شلوندورف»، کارگردان آلمانی هم اقتباس سینمایی معروفی از این نمایشنامه دارد که در آن، نقش اصلی فیلم یعنی «ویلی لومان» را «داستین هافمن» بازی می‌کند.
کشتار ۲۰۱۱
«رومن پولانسکی» به جز مکبث اقتباس دیگری هم از یک نمایشنامه دارد. «کشتار» اقتباسی از نمایشنامه «خدای کشتار» نوشته «یاسمینا رضا» است که در سال ۲۰۰۸ منتشر شد. ماجرای فیلم درباره والدین دو کودک است که در مدرسه با هم درگیر شده‌اند و آنها برای صحبت در باره با شرایط فرزندانشان دور هم جمع می‌شوند. اما درگیری کودکان به درگیری والدین می‌انجامد.
- پولانسکی تحت تعقیب همچنان فیلم جدید می‌سازد
- مردی روان‌پریش یا مستاجری در یک خانه تسخیرشده؟ | رمان وهم‌آلودی که پولانسکی از آن اقتباس کرد
چه کسی از ویرجینیا ولف می ترسد؟
«چه کسی از ویرجینیا ولف می ترسد؟» فیلمی اقتباسی از نمایشنامه «ادوارد آلبی» است. فیلم تا حد زیادی به نمایشنامه وفادار مانده و بازی «الیزابت تیلور» در آن درخشان است. فیلم داستان زوجی میانسال را روایت می کند که زن و شوهر جوانی را به خانه دعوت می کنند و این آغازی برای یک شب دیوانه‌وار و صحبت در باره مرگ پسرشان است.
اتوبوسی به نام هوس
اتوبوسی به نام هوس فیلمی از «الیا کازان» با بازی «ویوین لی» و «مارلون براندو» است که در سال ۱۹۵۱ ساخته شده است و اقتباسی از نمایشنامه‌ای به همین نام نوشته «تنسی ویلیامز» است.
با اکران فیلم، مارلون براندو که در زمان انتخاب، بازیگری تقریباً ناشناخته بود، به عنوان یک ستاره بزرگ سینمای هالیوود به شهرت رسید و اولین نامزدی را از چهار نامزد اسکار بهترین بازیگر مرد دریافت کرد. درآمد تقریبی این فیلم در گیشه‌های ایالات متحده و کانادا در سال ۱۹۵۱ حدود ۴٬۲۵۰٬۰۰۰ دلار بود که موفقیت بزرگی برای این فیلم بود.
فیلم در باره بلانش دبوآ (ویوین لی) است که مشکلات زیادی در زندگی داشته است. او پس از اخراج از مدرسه‌ای که در آن به تدریس مشغول بود، برای دیدار با خواهرش استلا پیش او و شوهر خواهرش استنلی کوالسکی می‌آید. استنلی که یک کارگر قمارباز است از بدو ورود بلانش سر ناسازگاری با وی دارد و از طریق یکی از دوستانش از گذشته بلانش باخبر می‌شود
مارلون براندو در نقش استنلی کووالسکی، ویوین لی در نقش بلانش دی بویس و کیم هانتر در نقش استلا کووالسکی بازیگران این فیلم هستند.
پدر، فلوریان زلر
یکی از جدیدترین اقتباس‌های سینمایی از نمایشنامه، فیلم پدر است. فلوریان زلر نمایشنامه پدر نوشته خودش را در سال ۲۰۲۰ تبدیل به فیلم کرد و یکی از خیره‌کننده‌ترین تصاویر از آلزایمر را نمایش داد. آنتونی هاپکینز بی‌نظیر، در این فیلم چنان درخشان است که به سختی می‌توان باور کرد بازیگری بتواند با این ظرافت حسیات یک شخصیت را نمایش دهد. غیر از او اولیویا کلمن، مارک گیتیس، ایموجن پوتس، روفس سوئل و اولیویا ویلیامز در این فیلم بازی می‌کنند. فیلم داستان پیرمردی را روایت می‌کند که با آلزایمر پیشرفته روبه روست و فیلم هم درست مثل پاره‌های از دست‌رفته مغز او تکه‌تکه است.