به گزارش همشهری‌آنلاین در این نشست که ساعت 15 روز پنج شنبه 21آذر در خانه هنرمندان برگزار شد، رامین جزایری، محمود فرهمند، بیژن عارفی سه سازساز شناخته شده حضور داشتند.
رامین جزایری درباره سخنان استادمحمد رضا شجریان درباره سازهایی که خود ابداع کرده‌اند گفت: من ضمن احترامی که برای استاد شجریان قائلم ، معتقدم ایشان برای انتشار ایده خود مقداری تعجیل و شتاب به خرج دادند چون ایشان گفته‌اند که طرح را خودشان زده‌انداما اجرای آن را به یک نجار سپردند که با توجه به ظرافت‌هایی که در ساخت ساز وجود دارد باید این پرسش را مطرح کرد که از کجا معلوم ایده خوب آقای شجریان به صورت کامل توسط نجار در مرحله ساخت ساز پیاده شده باشد.[صراحی سازی که شجریان طراحی کرد و ساخت]
وی که ریاست کانون سازسازان خانه موسیقی در سه دوره اخیر را بر عهده داشت، با اشاره به این که هر ساله به این کانون 10 تا 15 ساز جدید و به گفته سازندگانشان ابداعی ارائه می‌شود، اما عمده این کارها با استاندارهای سازی و یا صوتی مطابقت ندارد، افزود: علاوه بر این ابداعات برخی از سازها که با سیم‌اندازی در اندازه‌های مختلف به کانون ارجاع می شود هم جزو مواردی است که به گمان سازنده توانسته ابداعی در آن صورت دهد،اما در عمل و وقتی از تمامی جوانب آن ساز مورد بررسی قرار می‌گیرد، مشخص می‌شود که ایرادات فراوانی دارد.
محمود فرهمند هم درباره دیدگاه‌های استاد شجریان به خصوص در زمینه ساز یحیی گفت: تکامل یک ساز نیاز به زمان فراوانی دارد و برخی از سازها، همانند تار یحیی تقریبا به لحاظ زیبایی شناسی و عمق صداو طنین آن به کمال رسیده‌اند.
وی با اشاره به این نکته که چندی قبل کاتالوگی از سیر تکاملی ساز ویلن را دیده است، گفت: در این کاتالوگ نشان داده شده است که ساز ویلن از سیصد سال پیش به این سو چه تحولاتی را در ظاهر و باطن کار به خود دیده تا در نهایت به شکل کنونی‌اش در آمده است.
وصال عربزاده نوازنده سه تار و کارشناس مجری این برنامه با اشاره به سخنان شجریان درباره پوست ساز تار گفت: آقای شجریان نگفتند که تار یحیی فقط پوست است بلکه گفتند شما وقتی سازی را که از هر نظر کامل شده و تمام کارهایش انجام شده، تنها پوست می‌ماند که این سخن وی با انتقاد فرهمند روبرو شد که گفت: تا آنجایی که ما شنیدیم استاد شجریان درباره تار یحیی گفته‌اند که فقط پوست این ساز ارزش دارد که همین مسئله از نظر ما ایرادات فنی و محتوایی فراوانی دارد و تا کنون هم استاد در این زمینه رفع ابهام نکردند.
بیژن عارفی نوازنده و سازنده ساز سنتور که سازهای ساخت وی با تایید بزرگانی چون نور علی خان برومند و فرامرز پایور روبرو بوده است، در پاسخ به پرسشی درباره ایرادات استاد شجریان به پل گذاری در سنتور گفت: آقای شجریان درباره سازسازی و به خصوص ساز سنتور آدم مطلعی است و شاید پنجاه بار نزد من آمدند و نکاتی را می‌گفتند و برخی مسائل را درباره پل‌گذاری مطرح می‌کردند که برای خود من هم جالب توجه بود.
وی افزود: ایراد آقای شجریان به پل گذاری پیش از این در ساز سنتور مطرح بود و به گمان من ما باید از استاد شجریان و کاری که کردند استقبال کنیم و به کمک هم ایرادات کار ایشان را برطرف سازیم و اصولا من ورود ایشان به این حیطه را با ارزش و در نهایت به نفع موسیقی و سازسازی می‌دانم.
رامین جزایری و فرهمند در پایان تاکید کردند که ما از طرف کانون سازسازان خانه موسیقی نامه‌ای به استاد شجریان نوشتیم و از ایشان دعوت کردیم که در نشستی تخصصی و غیر عمومی دیدگاه‌های خود در این زمینه را بیان کنند.
به گزارش همشهری‌آنلاین نشست «تحول سازسازی در سه دهه اخیر» با سخنان وصال عربزاده، نوازنده سه تار وکارشناس مجری برنامه آغاز شد.
وی با اشاره به تعریف تحول و تغییر که اولی به معنی اضافه شدن چیزی و دومی به معنی تغییر در ماهیت موضوع است از محمود فرهمند ، سازنده و نوازنده تار پرسید که آیا در سه دهه اخیر تحول در سازسازی صورت گرفته یا تغییر که فرهمند گفت: در این سه دهه تغییری حاصل نشده است و آنچه صورت گرفته تحول بوده که تعداد سازها و سازسازان بسیار زیاد شده است.
وی ادامه داد: افزایش تعداد علاقمندان به فعالیت در بخش ساز سازی و حضور گسترده در این بخش تحولی مهم در بخش سازسازی ایجاد کرد به طوری که در حال حاضر تعداد سازندگان ساز به گونه‌ای افزایش یافته که در برابر هر سه نوازنده، دو سازنده ساز فعالیت می‌کند.
فرهمند به فرآیند تحولات انجام شده در بخش ساز سازی از گذشته تا کنون اشاره کرد و گفت: در دوره قاجار به دلیل علاقه خاص به موسیقی، ساخت ساز نیز مورد توجه قرار گرفت به گونه‌ای که تغییر و تحولات ویژه در بخش سازسازی از این دوره آغاز شد. در این دوره با حضور نوازندگان بزرگی همچون میرزا حسین خان ، سازندگان بزرگ ساز نیز در مقابل آنها پا به عرصه موسیقی کشور گذاشتند که از جمله می‌توان به استاد فرج الله، سازنده بزرگ سازهای ایرانی اشاره کرد که توانست به جز تحول، تغییرات اساسی در ساخت ساز ایجاد کند.
وی ادامه داد: شنوایی نوازندگان و خوانندگان موسیقی یکی از نکات مهم در ساخت ساز و تغییرات و تحولات آن در کنار زیبایی ساز شد. چرا که این عامل مهم توانست به سازندگان ساز کمک کند تا بهترین سازهای ایرانی را برای فعالان این بخش بسازند.
این سازنده ساز در خصوص روند ساخت ساز در ایران، گفت: دوره تکاملی ساز که از قاجار شروع شده بود با فعالیت سازنده‌ای به نام یحیی وارد مرحله جدیدی شد. چرا که این سازنده ساز با شناخت زیبایی شناسی متفاوت از استاد فرج الله، تحول خاصی در نوع موسیقی و نوازندگان آن ایجاد کرد به طوری که سازهای ساخته شده استاد یحیی برای نوازندگان این دوره جا افتاده و به طور کلی شیوه نوازندگی تغییر کرد.
وی به اثرات ساخت سازهای استاد یحیی در نوع نوازندگی اشاره کرد و گفت: نوازندگان قدیمی نمی‌توانستند با سازهای جدید استاد یحیی فعالیت کنند زیرا آنها عادت داشتند با تار و سه تار و آلات موسیقی ساخته شده در قدیم بنوازند اما ویژگی و تغییرات انجام شده در ساخت ساز استاد یحیی، به گونه‌ای بود که شیوه نوازندگی را تغییر داد.
وی در خصوص مرکز سازسازی در «چاووش» گفت: فعالیت یک ساله در این مرکز در عرصه ساخت ساز باعث شد تا پایه و اساس سازندگی در ساخت سازهای ایرانی در این مرکز ریخته شود، زیرا نوع فعالیت این مرکز مبتنی بر کار عملی و تجربی بود.
این ساز ساز از سازنده ساز به عنوان صنعتگر موسیقی یاد کرد و گفت: کسانی که در ساخت ساز فعالیت می‌کنند تا زمانی که همانند یک صنعتگر راه و مسیر خود را به درستی نشاخته باشد، هنرمند نخواهند بود و نمی‌توانند یک صنعتگر موسیقی باشند، چرا که آنهایی که در ساخت ساز فعالیت می‌کنند به طور حتم باید به درجه‌ای برسند که بالاتر از نجار باشد تا به قولی یک صنعتگر موسیقی محسوب شوند.
در ادامه این نشست، بیژن عارفی سازنده سنتور گفت: فعالیت در هر صنعتی نیاز به تجربه و کسب مهارت‌های خاص دارد، از این رو در صنعت ساخت ساز نیز این امر مستثنی نیست و باید سالها کار کرد و زحمت کشید تا سازندگان ساز بتوانند به این برسند که چه چوبی برای چه سازی مناسب است.
همچنین یک سازنده ساز با شنیدن صدای ساز به خوبی تشخیص می‌دهد که آیا در ساخت ساز نهایت تلاش و دقت انجام شده تا موزیسین بتواند بهترین کار و کیفیت هنر خود را عرضه کند.
وی گفت: متأسفانه تولید صدا در سازهای ما آن گونه که باید باشد، نیست. در واقع صدای ساز باید با نوع موسیقی همخوانی داشته باشد از این رو وقتی می‌توانیم همسو با این عرصه پیشرفت کنیم که سازندگان ساز به این مسأله مهم دقت کرده و به آن توجه کنند.
عارفی در خصوص ساز سنتور گفت:درباره سنتور باید درباره ابعاد صدا دهی آن به یک نتیجه برسیم که متاسفانه تاکنون این امر محقق نشده است. در واقع کسانی می‌توانند سنتور خوبی بسازند که آن را به خوبی شناخته و سال‌های زیادی درباره آن کار کرده باشند.
وی در ادامه با تاکید بر اینکه در موسیقی ایران باید بیش از 40 سال فعالیت کرد تا به نتیجه رسید، افزود: راه باید به نحوی انتخاب شود که جوانان نیز وارد این عرصه شوند، اما این نیز نیازمند شرایط مناسبی است.
بنابراین گزارش، رامین جزایری سازنده سازهای ایرانی که دیگر سخنران این جلسه بود، گفت: فعالیت موسیقی در ابتدای انقلاب به دلیل شرایط خاص به منازل کشیده شد، اما شرایط فراهم شده در آن دوره، توجه به موسیقی سنتی را افزایش داد و همین امر منجر به حضور علاقمندان موسیقی در این بخش شد. در واقع جهت‌دهی به سمت موسیقی سنتی بود و در نتیجه تقاضا برای سازهای مرتبط با آن نیز افزایش یافت.
بر این اساس مرکز موسیقی چاوش توانست با توجه به نیازی که جامعه موسیقی به ساخت ساز داشت، بیش از 40 نفر را در این مرکز آموزش دهد که این خود باعث رونق موسیقی سنتی و حضور علاقمندان این بخش شد.
وی تحول در بخش ساخت ساز را تشکیل کانون سازندگان خانه موسیقی عنوان کرد و گفت: تشکیل این کانون تحول مهم دیگری بود. این کانون محلی برای تجمع فعالان این بخش و تبادل نظر آنها در حوزه تخصصی کاریشان شد. در واقع تا قبل از تشکیل این کانون، بسیاری از فعالان و کسانی که در ساخت ساز فعالیت می‌کردند، از سخن گفتن درباره کار و فعالیت‌شان خودداری می‌کردند.
این سازنده ساز در خاتمه درباره استانداردسازی ساز ایرانی بیان داشت: سازها هر کدام معیار خاص خود را دارند از این رو یک نوازنده باید سالها بنوازد تا شناخت پیدا کند و برای جهت دهی درباره صدای ساز، نیازمند رابطه کاری با سازنده ساز است. در این صورت است که سازنده ساز با کمک نوازنده به صدای معیار و مورد نظر خواهند رسید.
در هنگام پرسش و پاسخ مهدی آذرسینا نیز دیدگاه‌های خود درباره سازسازی و ارتباط سازنده ساز و نوازنده را بیان کرد و افزود که بهتر است به فکر استاندارد سازی در ساختن ساز نباشیم چرا که هر نوازنده ساز ایرانی با توجه به درک خود ساز می‌زند.
به گزارش همشهری آنلاین از جمله انتقاداتی که چند تن از سازندگان ساز حاضر در نشست داشتند این بود که چرا مجری برنامه خود سازساز نیست و کانون سازسازان از میان این همه سازساز عضو یک تن غیر سازساز را به عنوان مجری انتخاب کرد.