در این همایش 500 میهمان از 27 کشور با ارائه 60 مقاله حضور دارند، اما بیش از همه تاجیکستان در برگزاری‌اش با ایران سهیم شده است تا جایی که رئیس‌جمهور این کشور، اگرچه خود به ایران نیامده، اما وزیر فرهنگش، شاهرخ اسراری را به همایش فرستاده است تا پیام او را قرائت کند.
در این پیام آمده است: «در جهان، فرهنگ و تمدن هر ملت را به واسطه ادبیات و فرهنگ آن می‌شناسند و قدر می‌دانند. بشریت از قدیم شاهد شکوفایی تمدن‌ها و فرهنگ‌های مختلف بوده است.
در این میان، فرهنگ فارسی‌زبانان دارای مقام والایی است که برای ما مایه افتخار بوده است و باید آن را حفظ کنیم.»
رئیس‌جمهوری تاجیکستان شعر فارسی و تاجیکی را یک‌کاسه کرده و می‌نویسد: «شعر فارسی و تاجیکی از رودکی آغاز شده است و طرز بیان آنچنان فارسیانه و تاجیکیانه است که امروز، ما به همان زبان رودکی صحبت می‌کنیم. میراث ادبی رودکی، امروز برای کشور ما مهم و ضروری است.
رودکی شعر تاجیکی فارسی را بنیان نهاد و با آثار طلایی‌اش در گنجینه ادب فارسی، آن را حفظ و جاودانه کرد. رودکی رمز جاودانه ملت تمدن‌ساز ماست.»
اما رئیس‌جمهوری که خود به تالار وحدت آمده بود، سخنان جالب‌تری داشت. محمود احمدی‌نژاد کم و بیش برخلاف همتای تاجیک خود، رودکی را متعلق به همه دانست و گفت: «ملت‌ها و اقوام گوناگون دستاوردهای گوناگونی دارند و هر کس دستاورد خود را عرضه و به آن افتخار می‌کند.
گرچه رودکی از ماست و ما افتخار می‌کنیم که در منطقه‌ای زندگی می‌کنیم که رودکی در آن منطقه رشد و نمو داشته است؛ ولی معتقدیم که رودکی متعلق به تمام بشریت
است.»
احمدی‌نژاد سپس موضوع را گسترده کرد و در مورد مسائل دنیای امروز و انرژی هسته‌ای افزود: «دیگران دستاوردهای خود را معرفی می‌کنند و براساس این دستاوردها و با اتکا به آن، سیاست‌های خود را جلو می‌برند؛ عده‌ای بمب اتم‌شان را به رخ دنیا می‌کشند و با اتکا به آن می‌خواهند سیاست خود را دنبال کنند.
آنها بمب اتم را روی میز می‌گذارند و ما رودکی را. ما معتقدیم نوع نگاه رودکی و ادبیات و کلام او بر کلام متکی بر منطق بمب اتم غلبه می‌کند، چون این منطق انسانیت است و انسانیت بر همه بدی‌ها و کجی‌ها غلبه می‌کند. آنها موشک روی میز می‌گذارند و ما مولانا و حافظ می‌گذاریم.»
رئیس‌جمهوری گفت: « پیام ملت‌های فرهنگی برای جهان، پیام انسانی، برادری و کمال‌جویی است. معنای آن این است که ما از این جنگ‌ها، کشتارها و زورگویی‌ها بیزار هستیم و می‌گوییم آن چیزی که به انسان ارزش می‌دهد، انسانیت انسان است و آن چیزی که انسان و اصل‌ها را به هم پیوند می‌دهد، انسانیت انسان‌ها و گرایش به کمالات است.
ما امروز افتخار می‌کنیم که زیر پرچمی زندگی می‌کنیم که پرچم انسانی، اخلاق انسانی، دوستی و محبت است و البته ناگفته نماند که اگر در برابر زورگویی‌ها می‌ایستیم و با مشت محکم، پاسخ بداخلاقی‌ها را می‌دهیم، اینها هم برای صیانت از حریم انسانیت است.»
در مراسم روز گذشته، وزیر فرهنگ تاجیکستان نسخه‌ای از دیوان رودکی چاپ تاجیکستان را به احمدی‌نژاد تقدیم کرد و احمدی‌نژاد نیز نسخه‌ای از دیوان رودکی به خط روشن را به او داد. این دیوان دیروز در همین مراسم رونمایی شده بود.
به جز تاجیکستان، نمایندگانی از کشورهای افغانستان، روسیه، هند، اردن، فرانسه، چین، لبنان، هلند، سوئد، ایتالیا، عراق، مراکش، مصر و... نیز با میهمانان و مقاله‌های‌شان به ایران آمده‌اند.
درخواست مشایی از احمدی‌نژاد
دیروز در مراسم آغاز همایش رودکی، اسفندیار رحیم‌مشایی نیز سخنرانی کرد. رحیم‌مشایی در بخشی از سخنان خود خطاب به رئیس‌جمهور گفت: انتظار می‌رود با شناخت شما از این زبان، دولت جمهوری اسلامی ایران را موظف کنید با نگاهی جدید، فصل نوینی را در زبان فارسی ایجاد کند.