همشهری آنلاین -یکتا فراهانی: بیست و سوم مهرماه (پانزدهم اکتبر) روز جهانی بیماری سل است. بیماری سل، Tuberculosis به اختصار «تی بی« (TB) بیماری عفونی واگیر داری است که عامل آن باسیل سل است. این میکروب به صورت ذرات ریز وارد هوا و با سرفه، عطسه، صحبت کردن و خندیدن در هوا پخش می‌شود؛ به گونه‌ای که گاهی سرفه فرد مبتلا می‌تواند هزاران ذره عفونی وارد هوا کند.
سل؛ بیماری عفونی
بیماری سل از جمله مهم‌ترین بیماری‌های عفونی قرن حاضر است که می‌تواند کلیه ارگان‌های بدن را درگیر کند. ولی ریه‌ها بیشتر از سایر اعضای بدن در معرض این بیماری قرار دارند.
عامل بیماری سل و انتقال بیماری
عامل بیماری سل «باسیل سل»، میکروبی میله‌ای شکل و بسیار کوچک است که فقط با میکروسکوپ دیده می‌شود و در هوا شناور می‌ماند. با توجه به اینکه عامل این بیماری میکروب است، به راحتی به افراد سالم منتقل خواهد شد.
میکروب سل به صورت ذرات ریز معلق در هوا به دیگران منتقل می‌شود. این ذرات در صورتی که فردی مبتلا به سل ریوی باشد توسط سرفه، عطسه، صحبت و خنده او در هوا پخش می‌شوند.
فرد سالم هنگامی که در هوای آلوده به این ذرات میکروبی نفس می‌کشد، میکروب سل را وارد ریه خود می‌کند و این میکروب را در عرض ۴۸ ساعت به نقاط مختلف بدن می‌رساند.
البته بدن در مقابل آن دفاع می‌کند و اجازه گسترش و فعالیت به این میکروب را نمی‌دهد. اما انتقال میکروب سل از شخص بیمار به اطرافیان بستگی به سه عامل واگیر دار بودن این بیماری محیطی که تماس با فرد آلوده در آن اتفاق افتاده و همچنین مدت زمان تماس دارد.
تشخیص بیماری
گام نخست تشخیص بیماری سل در افراد مشکوک شامل سه نوبت آزمایش خلط است. با بررسی خلط زیر میکروسکوپ می‌توان میکروب سل را مشاهده کرد.
ضمن آنکه با عکس برداری از ریه‌های فرد هم می‌توان بیماری او را تشخیص داد.
نشانه‌های بیماری
ممکن است بعضی بیماران مبتلا به سل خارج ریوی، علامتی نداشته باشند. اما اغلب به مدت چند هفته تا چند ماه احساس خستگی، بی‌اشتهایی، کاهش وزن، ضعف عمومی، تعریق شبانه به‌خصوص یا تب‌های خفیف دارند که هنگام فعالیت کاری شدید یا استرس‌های هیجانی بیشتر هم می‌شوند.
سل می‌تواند به صورت یک بیماری تب دار حاد، به همراه لرز و علائم عمومی شبیه آنفلوآنزا هم ظاهر شود. در این حالت، معمولاً بیماران به پزشک مراجعه نمی‌کنند. در صورتی که این نشانه‌ها ممکن است طولانی و مزمن شوند.
به طور کلی بیمار مبتلا به بیماری سل می‌تواند نشانه‌های عمومی، ریوی یا مربوط به ارگان‌های دیگر بدن و همچنین ترکیبی از آن‌ها داشته باشد.
درمان
شروع به موقع درمان دارویی در کاهش انتقال بیماری بسیار مؤثر است. به گونه‌ای که می‌تواند سبب کاهش شدت بیماری شود.
افرادی که به مدت طولانی در تماس نزدیک با بیماران مسلول واگیر هستند بیشترین میزان خطر ابتلاء به سل را دارند.
ورود میکروب سل به ریه‌ها حتماً منجر به بروز بیماری سل نخواهد شد، چون سیستم ایمنی بدن در مقابل این میکروب دفاع و آن را غیرفعال می‌کند.
اما در بعضی موارد، این دیواره دفاعی به دلایل مختلف تخریب و میکروب‌های غیرفعال سل بیدار می‌شوند و شروع به تکثیر می‌کنند. بنابراین نشانه‌های بیماری ظاهر می‌شوند.
در حال حاضر این بیماری با داروهای موجود به طور کامل بهبود پیدا می‌کند. توجه داشته باشیم اکثر داروهای ضد سل خوراکی هستند وفرد بیمار نیازی به بستری شدن در بیمارستان ندارد.
اما حتماً باید تمام داروهای تجویز شده را تا پایان دوره درمان که معمولاً ۶ ماه است مصرف کند.
وضعیت بیماری سل در عصر حاضر
سل همچنان یک مشکل جهانی به حساب می‌آید. چون در حال حاضر میلیاردها نفر در دنیا آلوده به این میکروب هستند و بدون آنکه احساس بیماری کنند میکروب سل را به صورت نهفته در بدن خود دارند.
عواملی که در بدن ایجاد ضعف می‌کنند باعث می‌شوند باسیل سل از حالت نهفته خارج و موجب بیماری فعال سل در این افراد شود. درحال حاضر، سالانه میلیون‌ها نفر در دنیا به بیماری سل مبتلا می‌شوند و یک و نیم تا دو میلیون نفر نیز بر اثر این بیماری جان خود را از دست می‌دهند؛ در حالی که این بیماری قابل پیشگیری و درمان است
عواملی مانند فقر، مهاجرت، نداشتن پوشش بهداشتی مناسب در کشورهای دچار بحران و انتشار بیماری ایدز در جوامع، موجب توسعه بیماری سل در جهان شده است
ترجمه از سایت مجله: JAMA Internal Medicine – Improving Health and Health Care