همشهری آنلاین- فرشاد شیرزادی: تهیه کننده «صورت زخمی» متقاعد نمی شد که نقش یک گانگستر را در این کار سینمایی به مرد کوتاه قامتی چون «آل پاچینو» بدهد. اما وقتی «برایان دی پالما»، کارگردان فیلم، به تهیه کننده گفت «تا وقتی صدای خش دار آل پاچینو را که کاملاً به خلافکارها می خورد، نشنیده ای، درباره او قضاوت نکن!» تهیه کننده مجاب شد که نقش اول فیلم را به او بدهد. مهرانه مهین ترابی، بازیگر پیشکسوت سینما و تلویزیون که بازی او را از سریال های خاطره انگیری چون «خانه سبز» و «همسران» تا «دلدادگان»، در جعبه جادویی به یاد داریم، می گوید: «حتی بازیگر معروفی مانند «نیکل کیدمن» هم کار صداپیشگی می کند.» منوچهر والی زاده، دوبلور خوش صدای سینما و تلویزیون هم که بیش از ۶۰ سال است کار دوبلوری را ادامه می دهد، معتقد است، دوبلوری پس از داشتن یک صدای متوسط و نسبتاً جذاب نیاز به تمرین و اصلاح دارد. او البته برخلاف مهین ترابی معتقد است که اصل سینما و انیمیشن حول محور «صدا» می چرخد. ثریا قاسمی، بازیگر قدیمی سینما و تلویزیون که این اواخر هم بازی او را در «حکم رشد» در قاب تلویزیون دیدیم، می گوید که برای پذیرفتن صداپیشگی تردید نمی کند اما پیش از هر چیز قصه انیمیشن را می خواند.
انیمیشن موفقی مانند «پسر دلفینی» با صدای بازیگرانی چون گوهر خیراندیش و نادر سلیمانی، کاری شسته رفته و درخشان از آن در آمد. از این خلال به اهمیت صدا و صداپیشگی انیمیشن در گفت و گو با این سه تن پرداختیم. لاجرم سویه هایی از موضوع، برای روشن شدن بحث به کارهای سینمایی هم کشیده شد.
گفت و گوی همشهری آنلاین با مهرانه مهین ترابی، منوچهر والی زاده و ثریا قاسمی را در ادامه بخوانید:
مهرانه مهین ترابی- بازیگر سینما و تلویزیون
مهرانه مهین ترابی، بازیگر سینما و تلویزیون در گفت و گو با همشهری آنلاین عنوان کرد: «من متخصص انیمیشن نیستم اما از خلال تجربه های خودم می توانم قدری درباره صداپیشگی در فیلم ها، سریال ها و انیمیشن ها برایتان توضیح دهم تا موضوع برایتان روشن شود. به هر حال صداپیشگی در انیمیشن بدون برو برگرد و بی رودربایستی، از درجه اهمیت فوق العاده ای برخوردار است. البته پیش از هر نکته ای باید در نظر داشت که ساخت یک انیمیشن درخشان پیش از هر چیز، حاصل کار یک گروه حرفه ای است.»
این بازیگر گفت: «در بازیگری و انیمیشن، همان قدر که بازیگری، میمیک چهره و زبان بدن مهم است، صدا هم اهمیت دارد.»
صدای بعضی ها فالش است!
مهین ترابی افزود: «البته میان برخی بازیگران هم می بینیم که برخی، صدایشان کاملاً به اصطلاح فرانسوی ها فالش است. یعنی در یک کلام میمیک و ظاهر و چهره بازیگر نمره قبولی می گیرد و بازی اش هم تا حدودی قابل قبول است اما صدایش که درمی آید، مخاطبان از فیلم، سریال و انیمیشن زده می شوند و نمی تواند با آن صدا ارتباط برقرار کند یا به زبان دیگر به دل تماشاگر نمی نشیند و به او مزه نمی دهد.»
بازیگر سریال «دلدادگان» ساخته منوچهر هادی ادامه داد: «صدای دلنشین و قدرت بیانِ درست، یکی از مولفه های بازیگری است و در اجرای انیمیشن هم بسیار موثر است.»
وی در راستای این موضوع که بسیاری از بازیگران کارهای کودک و انیمیشن مانند «هوتن شکیبا» و «رسول مستجابیان» که نام و چهره شناخته شده ای در سینما و تلویزیون محسوب می شوند، صداپیشگی هم می کنند، توضیح داد: «هوتن شکیبا ظاهراً و تا جایی که من اطلاع دارم، صداپیشگی جزو نخستین کارهایشان محسوب می شده. شکیبا تا پیش از اینکه بازیگر شود صداپیشه بود و یکی از علایق اصلی او همین حرفه است اما برای بازیگران دیگر هم به طریقی صداپیشگی در درجه اهمیت خاصی قرار دارد. به هر حال زمانی را صرف می کنند تا اثری از خودشان به جا بگذارند و دستمزدشان را بگیرند.»
نیکل مری کیدمن ملقب به «نیکل کیدمن»
«نیکل کیدمن» و «آل پاچینو» هم صداپیشگی می کنند
وی گفت: «در انیمیشن هایی که در ایالات متحد امریکا و هالیوود تولید می شود، مثلاً «نیکل کیدمن» هم برای انیمیشن صدا پیشگی می کند. بسیاری از بازیگران زن و مرد که چهره شناخته شده ای در سینمای جهان به شمار می روند هم صداپیشگی می کنند. از منظر دیگری هم می توان به این موضوع نگریست که شاید چون برای تماشاگران صدای شناخته شده ای دارند، امتیازی برای آن کار، تهیه کننده و کارگردان محسوب می شود تا مثلاً مخاطب بخواهد با یک صدای غریبه انس بگیرد. در جهان سرمایه داری امروز هم صد البته همه تهیه کنندگان در رقابتی تنگاتنگ می خواهند کارهایشان بیشتر از دیگران به فروش برسد و بهتر دیده شود. به همین سبب به طور مثال استفاده از صدای بازیگر معروفی مانند «آل پاچینو» را برای خود امتیازی به حساب می آورند. ظاهراً این موضوع تا به امروز پاسخگوی نیاز مخاطبان انبوه بوده چون کماکان همین قصه تکرار می شود و ادامه دارد. گاه مصاحبه بازیگران معروف جهان را که می خوانم، می گویند مشغول صداپیشگی در فلان کارتون اند و آنها را هم به مثابه دیگر فعالیت های هنری شان، در کارنامه کاری حرفه ای خود به جا می آورند.»
آل پاچینو در «صورت زخمی»
مهین ترابی در پاسخ به این پرسش که اگر پیشنهاد صداپیشگی در انیمیشن به او داده شود، در چه شرایطی آن را می پذیرد، تأکید کرد: «حقیقتش را بخواهید در طول فعالیت حرفه ایم هیچ گاه به موضوع صداپیشگی فکر نکرده ام. شاید باورتان نشود اما هیچ وقت به یاد نمی آورم که علاقه ای به کار دوبله داشته باشم.»
دو بار جای خودم حرف زدم!
بازیگر سریال خاطره انگیز «خانه سبز» در پاسخ به چرایی این موضوع گفت: «دوبله در عمر حرفه ای هم برایم جذابیت نداشت. البته دو بار جای خودم در فیلم صحبت کردم. یعنی فیلمی گرفتیم که صدا روی صحنه نبود و در استودیو به جای خودم صحبت کردم. تجربه صداپیشگی ام به همین دو مورد خلاصه می شود. به گمانم یک جورهای هیچ گاه در فضای چنین کاری به شکل حرفه ای قرار نگرفته ام.»
چرا صدای شاعرانه سپانلو مناسب «رخساره» نبود؟
وی ضمن اشاره به کارهای سینمایی ای که صداگذاری می شود، ادامه داد: «در اشاره این که به سینمایی «رخساره» با بازی محمدعلی سپانلو در مقابل میترا حجار اشاره کردید و گفتید با اینکه زنده یاد سپانلو صدای شاعرانه و خوبی داشت اما جمشید مشایخی به جای او صحبت کرد، باید گفت چنین تصمیم هایی را کارگردان می گیرد و تشخیص می دهد که چقدر درست است. دلایل چنین کاری بر خود کارگردان روشن است و حتماً جناب «قوی دل» خودش در این موضوع توجیه بوده.»
انیمیشن «پسر دلفینی»
صدا؛ جزئی از یک کل منسجم
بازیگر سریال «همسران» محصول دهه ۷۰ توضیح داد: «البته مجموعه یک اثر در یک کل منسجم باید کاری درخشان باشد که به بازگشت سرمایه و سودآوری کمک کند. اما در عین حال باید این موضوع را هم در نظر گرفت که معمولاً مخاطبان به بهانه شنیدن صدای یک صداپیشه، برای فیلم و انیمیشن بلیت تهیه نمی کنند و وارد سالن سینما نمی شوند. آنها بیشتر می خواهند سیر قصه ای را تماشا کنند که حال وهوایشان را قدری تغییر دهد یا ساعتی را به سرگرمی بگذرانند. البته که مهم است که در حین کار، از صداهای خوب و صداگذاری درخشان لذت ببرند اما در مجموع صداگذاری مکمل دیگر عناصر کار است و در کنار عناصر دیگر می درخشد. مجموعه این عوامل در کنار یکدیگر باعث می شوند که آن تماشاگر دیدن انیمیشن را به دیگری توصیه کند. در یک کلام نمی توان موفقیت انیمیشنی را صرفاً به صداگذاری خلاصه کرد.»
منوچهر والی زاده، دوبلور سینما و تلویزیون
با تمرین صدای خودتان را پیدا می کنید/ صدای انیمیشن «تیپیک» است
منوچهر والی زاده، دوبلور پیشکسوت سینما و تلویزیون نیز گفت: «صداپیشگی در روزگار ما به لحاظ کلی نگری، کاری است که بسیاری از بازیگران مطرح انجام می دهند و از عهده اش برمی آیند. اما کسی که این کار را بلد باشد و به قولی تا مغز استخوان حرفه ای کار است، به درخشش کار می افزاید. به گمانم تمرین کردن در صداپیشگی رکن اصلی یافتن صدای خود است. این کار هنری هم به نوعی زیرمجموعه حیطه دوبلوری قرار می گیرد. اما در عین حال نباید فراموش کرد که بازیگر در کار سینمایی معمولی سخن می گوید اما در مثلاً انیمیشنی مانند «سمپاش» ساخته فرنوش عابدی یا «پسر دلفینی» ساخته محمد خیراندیش باید اصطلاحاً «تیپیک» حرف بزند. کسی که خرده علاقه ای به این حوزه داشته باشد و از صدای مناسبی هم برخوردار باشد، به نظرم با اندک تمرینی از عهده کار به سادگی برخواهد آمد.»
وی در پاسخ به ضعف صداپیشگی در انیمیشن و فیلم سینمایی عنوان کرد: «اصلاً لزومی ندارد لقمه را دور سرمان بچرخانیم. امروز با توجه به فراهم بودن امکانات، انواع و اقسام دوبلوری ها در کلاس ها و کارگاه های مختلف تدریس می شود. با طی کردن سلسله ای کلاس می توان همه چیز را راه انداخت و ایرادهای جزئی را هم برطرف کرد. به نظرم دوبلوری در وهله اول ممارست است و لاغیر.»
والی زاده توضیح داد: «امروز به قدری امکانات در درسترس است که حتی نمی خواهد راه دور برویم. برخی حتی در خانه های خودشان فیلم را دوبله می کنند.»
وی افزود: «نخستین و ساده ترین تمرین این است که در خانه فیلمی را پلی کنید و بدون صدا ببینید و خودتان به جای بازیگر اصلی صحبت کنید. به این شکل می توانید ببینید چقدر در این حوزه استعداد دارید. به نظرم در کنار قریحه، تکنیک در گام نخست موثر است. تکنیک هم معمولاً با تمرین اصلاح می شود.»
انیمیشن «سمپاش»
همه عناصر در خدمت صداست
والی زاده البته بر خلاف مهرانه مهین ترابی که صدا را مکمل دیگر عناصر می داند، تأکید کرد: «در انیمیشن همه چیز در خدمت صداست و اگر صدا نباشد گویی آه در بساط ندارید. قوت و قدرت اصلی یک انیمیشن درخشان به صداپیشگی و صداگذاری اش است. اگر قرار باشد صدایی وجود نداشته باشد گویی به عصر سینمای صامت بازگشته ایم. برای دریافتن موضوع کافی است دو کار صامت و صدادار را با هم مقایسه کنید. گوهر اصلی یک انیمیشن درخشان از هر حیث صدای بازیگران کارتونی است.»
- فساد دیگران را دوست نداریم اما فساد خودمان را دوست داریم | چطور می توان در فیلم و سریال درباره فساد افشاگری کرد؟ | بی‌نشان با زخم کاری قابل قیاس نیست
- تصاویر نخستین فیلمی که پس از یک ماه اکران می شود | بازی لولایی با عروسک‌هایی از جنس «مهمونی»
این دوبلور قدیمی عنوان کرد: «در کارنامه فعالیت های حرفه ای ام گاهی اوقات پیشنهادهای کارتونی را هم پذیرفته ایم. اما اگر در حال حاضر پیشنهادی به من داده شود باید جوانب دیگر را هم در نظر بگیرم. ببینم فیلمنامه چیست. به شما و تماشاگران باید بگویم که با توجه به انبوه تجربه سالیانم در عرصه دوبلوری باید کار را در یک کلام بپسندم و اگر از ابتدا توی ذوقم بخورد آن کار را انجام نمی دهم. باید مجموع عوامل باب میلم باشد. در غیر این صورت مجموعه کار را نمی پذیرم. امروز که با شما صحبت می کنم دست کم ۶۳ سال است که در این کارم. بالاخره خرد خرد یادگرفته ام و پیش رفته ام و قدرت و تشخیص و توانایی لازم را یافته ام که کار درخشان را از یک کار دم دستی تمیز دهم. تأکید دارم که دوبلوری و صداپیشگی برای همه کسانی که صدای رسا و دلنشینی دارند، شدنی است اما نیاز به تمرین دارد. مجموع صداپیشگی را ممارست می دانم و بس.»
ثریا قاسمی، بازیگر پیشکسوت سینما و تلویزیون
ثریا قاسمی: من هم صداپیشگی را می پذیرم به شرط اینکه...
ثریا قاسمی، بازیگر پیشکسوت سینما و تلویزیون هم به اجمال گفت: «اگر پیشنهاد صداپیشگی انیمیشن به من داده شود، شاید من هم آن را بپذیرم اما باید صدر و ذیل کار را بررسی کنم و ببینم. من معمولاً پیش از هر چیز متن را می خوانم و اگر برایم جذاب بود آن صداپیشگی را می پذیرم. باید بدانم که انیمیشن چیست و به لحاظ محتوایی به چه موضوعی می پردازد. این کاری است که از طریق آن سال ها امرار معاش کرده ام و اگر بخواهم مثلاً کاری را در صورت دارا بودن شاخصه ها و ملاک های درست و دقیق رد کنم، چشم بر روی کار حرفه ای چندین و چند ساله ام بسته ام.»