همشهری آنلاین –یکتا فراهانی: معمولا پس از بحران‌های پیچیده و به‌ویژه در شرایط سخت جوامع در حال جنگ، بیماری‌های واگیر، عامل عمده مرگ و میر به شمار می‌روند.
در واقع به دلیل نبود سرویس‌های ارائه خدمات بهداشتی درمانی و برنامه های کنترل بیماری‌ها، کاهش امکان دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی درمانی، سوء تغذیه، آسیب در نظام اجتماعی و دسترسی نداشتن به ملزومات زندگی و ناهماهنگی بین دستگاه‌های مختلف ارائه دهنده خدمات، اهمیت کنترل بیماری‌های واگیر بیشتر نمایان می‌شوند.
کشور ایران نیز به دلیل برخورداری از موقعیت جغرافیایی خاص، طی چهار دهه گذشته، پذیرای جمعیت زیادی از مهاجران و پناهندگان کشورافغانستان و همچنین پاکستان و عراق بوده است.
با توجه به اینکه برخلاف دیگر کشورهای میزبان جمعیت پناهنده در کشور ایران مهاجران خارجی به صورت ادغام یافته با جمعیت ایرانی در مناطق شهری و روستایی زندگی می کنند، وضعیت بهداشتی و درمانی و نیازهای بهداشتی این جمعیت از بدو ورود در کشور همواره از جمله نگرانی‌های دست اندرکاران سلامت کشور بوده و همیشه برای ارتقای شاخص‌های بهداشتی در این جمعیت برنامه ریزی‌هایی انجام می‌شود.
توجه به وضعیت سلامت اتباع غیر ایرانی
دکتر فهیمه محمودی، کارشناس مسوول پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های واگیردار مرکز بهداشت شمال تهران در مورد چگونگی رسیدگی به وضعیت سلامت اتباع غیر ایرانی می گوید: «برای ایجاد سلامتی پایدار، ارائه خدمات بهداشتی درمانی به اتباع غیرایرانی (اعم از مجاز یا غیرمجاز) با هموطنان ایرانی برابر است و کلیه خدمات بهداشتی درمانی اولیه ارائه شده به این جمعیت نیز کاملا رایگان است.»
علاوه بر مراکز و پایگاه‌های نظام شبکه سلامت کشور، سه نوع واحد بهداشتی دیگر زیر نظر دانشگاه‌های علوم پزشکی برای خدمت رسانی بهداشتی به جمعیت مهاجر، فعالیت می‌کنند.
این واحدها شامل بهداشت‌سرا یا پایگاه بهداشتی مهمانشهر (مکان اسکان جمعیت پناهدگان)، پایگاه‌های بهداشتی خارج اردوگاهی اختصاصی برای کلنی‌های پناهندگان و اردوگاه‌های طرد مرزی برای پناهندگان غیرمجاز است که به صورت موقت نگهداری می‌شوند.
به گفته دکتر محمودی با توجه به سیل عظیم مهاجران افغان به مرزهای کشور بعد از تحرکات دولت جدید طالبان در افغانستان، گزارشات دریافتی حاکی از آن است که اغلب این جمعیت با شرایط نامطلوب بهداشتی و معمولا از مرزهای غیررسمی و نامتعارف وارد کشور شده‌اند و بنا به دلایلی مانند نامشخص بودن محل سکونت یا تغییر مداوم محل اسکان، مراقبت بیماری‌های واگیردار در این جمعیت مغفول مانده است.
بیماری فلج اطفال
بیماری فلج اطفال یکی از بیماری‌های ناتوان کننده به خصوص در دوران کودکی است که می تواند منجر به معلولیت مادام العمر شود. سرخک نیز بیماری ویروسی بسیار کشنده‌ای است که یکی از مسری‌ترین بیماری های عفونی نیز به شمار می‌رود که اغلب بیش از ۹۰درصد افراد حساس در تماس نزدیک با بیمار، آلوده می‌شوند. بنابراین بهترین و موثرترین راه برای مبارزه با ویروس فلج اطفال و سرخک، واکسیناسیون است.
واکسیناسیون تکمیلی و بیماریابی سل در جمعیت پناهندگان و مهاجران خارجی
محمودی می‌گوید با توجه به اینکه بزرگ‌ترین همه گیری بیماری سرخک در افغانستان در ۱۰ سال اخیر و افزایش موارد فلج اطفال در پاکستان رخ داده است و از سوی دیگر نیز از ابتدای سال جاری، موارد قابل توجهی از بیماری سرخک در کودکان اتباع غیر ایرانی در کشور شناسایی شده؛ این موضوع می تواند سلامت کودکان و جامعه را به مخاطره بیندازد.
بنابراین وزارت بهداشت و درمان با هدف افزایش پوشش واکسیناسیون علیه بیماری‌های سرخک و فلج اطفال، کنترل و بهبود شاخص‌های دیگر، واکسن‌های دوران کودکی و همچنین بیماری کرونا، ارائه ویتامین A خوراکی، شناسایی و درمان بیماری سل، با مشارکت فنی اداره کل اتباع و مهاجران وزارت کشور، معاونت سلامت و تندرستی وزارت آموزش و پرورش، سازمان جهانی بهداشت، کمیساریای عالی پناهندگان و یونیسف؛ برنامه ای رابا عنوان «برنامه عملیات واکسیناسیون تکمیلی و بیماریابی سل در جمعیت پناهندگان و مهاجران خارجی» از اول دی ماه سال جاری آغاز خواهد کرد.
اطلاع رسانی و آشنایی اتباع غیرایرانی با چگونگی ارائه خدمات بهداشتی
به گفته این کارشناس، آشنا کردن اتباع غیرایرانی با واحدهای ارائه دهنده خدمات بهداشتی برای تداوم دریافت خدمات درازمدت، از اهداف مهم این عملیات است. خدمات در مراکز و پایگاه‌های ثابت ارائه می‌شود؛ به جز مناطق دور از دسترس که خدمات رسانی به آنها نیز توسط واحدهای سیار انجام می‌شود.
واکسیناسیون تکمیلی سرخک و فلج اطفال
دکتر محمودی می گوید جمعیت هدف برنامه برای واکسیناسیون تکمیلی سرخک و فلج اطفال و ارائه ویتامین A برای سلامت و تقویت ایمنی، گروه سنی ۹ ماه تا ۱۵ سال را در بر می گیرد و برای بیماریابی سل در افراد ۱۲ سال و بالاتر نیز نمونه گیری خلط از افراد علامت دار انجام و به آزمایشگاه ارسال خواهد شد.
باید توجه داشت این عملیات واکسیناسیون تکمیلی بوده و به این معناست که فارغ از اینکه کودکی سابقه واکسیناسیون داشته یا نداشته باشد واکسن را دریافت خواهد کرد و حتی واکسیناسیون‌های کامل قبلی نیز مانع از دریافت این خدمات نخواهد شد.
همچنین در این عملیات، افرادی که واکسیناسیون آنها ناقص است یا اطلاعی از واکسیناسیون قبلی فرزند خود ندارند، طبق دستورالعمل راهنمای کشوری، ایمن‌سازی به صورت تأخیری همه کودکان ایرانی و غیرایرانی به شکل یکسان و رایگان کلیه واکسن‌های رایج در کشور را مطابق برنامه واکسیناسیون در ایران دریافت خواهند کرد.
شناسایی گروه‌های هدف
کارشناس مسوول پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های واگیر مرکز بهداشت شمال تهران می‌گوید برای اجرای بهتر این عملیات ترجیح بر آن است که مراجعه حضوری به مراکز خدمات جامع سلامت، پایگاه‌های سلامت و خانه‌های بهداشت انجام شود.
گروه‌های هدف برنامه نیز توسط معلمان و مدیران مدارس شناسایی می‌شوند و ضمن آموزش‌های لازم در خصوص اهمیت واکسیناسیون، دانش آموزان از طریق یک فرد رابط به پایگاه‌های سلامت و خانه‌های بهداشت معرفی خواهند شد.
شناسایی در محلات و اطلاع رسانی از طریق مساجد، رابطان و سفیران سلامت نیز انجام خواهد شد. به علاوه در مناطقی که دسترسی این گروه به مراکز خدمات جامع سلامت، پایگاه‌های سلامت و خانه‌های بهداشت سخت باشد، واکسیناسیون با رعایت اصول بهداشتی از طریق مراجعه تیم‌های سیار در همان محل‌ها انجام خواهد شد.
توجه به عوارض احتمالی واکسن‌ها
محمودی در خصوص نگرانی احتمالی از عوارض واکسن می گوید هرچند هیچ واکسنی عاری از عوارض جانبی نیست؛ اما خوشبختانه عوارض این واکسن‌ها در اغلب موارد خفیف است و تقریبا بعد ازدوروزنیز برطرف می شود. ولی از کودک در برابر بیماری‌های خطرناکی مانند سرخک، فلج اطفال، سیاه سرفه، دیفتری، کزاز و ... محافظت خواهدکرد.
بنابراین مهاجران و پناهندگان با ارائه کارت واکسیناسیون کودک خود می‌توانند از اول دی ماه ۱۴۰۱ به مراکز بهداشتی درمانی مراجعه و با انجام واکسیناسیون تکمیلی فرزندشان، کمک بیشتری به حفظ سلامت او کنند.