به گزارش همشهری آنلاین، مراسم افتتاح مرکز رصد فرهنگی و اجتماعی آموزش عالی ایران با حضور پیمان صالحی معاون پژوهشی وزارت علوم، تحققیات و فناوری، عبدالحسین کلانتری معاون فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، حجت الاسلام والمسلمین رضا غلامی رئیس موسسه، حسین میرزایی مدیر سابق موسسه و رضا ماحوزی عضو هیات علمی موسسه به مناسبت هفته پژوهش روز یکشنبه ۴ دی ماه در این مرکز برگزار شد.
در ابتدای این مراسم حجت الاسلام والمسلمین دکتر رضا غلامی، رئیس موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با تشریح نکاتی درباره فرهنگ پژوهش بیان کرد: تقریباً پژوهشگر برجسته و تحول آفرینی را در دنیا نمی توان سراغ گرفت که برای رسیدن به اهداف بزرگش، متحمل زحمات طاقت فرسا نشده باشد. مسیر علم و نوآوری های علمی، مسیر همواری نیست و پیچ و خم ها و گردنه‌های فراوانی دارد و شرط عبور از این مسیر و مغلوب شرایط زمانه نشدن، صبر و بردباری است.
وی با تاکید بر اینکه واقع بینی شرط پژوهشگری است، گفت: گاهی بعضی پژوهشگران برجسته‌ای که خودشان در باب واقع‌بینی کتاب‌ها نوشته‌اند، در زندگی خودشان و در مواجهه با حوادث اجتماعی، واقع بینی را کنار می‌گذارند و مانند یک فرد کم سواد درباره مسائل داوری می‌کنند. درست این است که بگوییم، پژوهشگر برتر، پژوهشگری است که در همه حال، چه زندگی علمی خود و چه زندگی شخصی خود، که این دو از هم جدا نیست، فردی واقع بین است.
- مردی از جنس تاریخ که با گفتن سنش مشکل داشت!
- کشمکش روس‌ها و اوکراینی‌ها بر سر گنجینه‌های تاریخی ایران | عکسی از موزه ماریوپل پس از گلوله باران
غلامی افزود: پژوهشگر به هیچ عنوان صداقت را برای رسیدن به اهدافش قربانی نکند. مساوی سقوط دانشمند است و ما این حقیقت را به وفور در تاریخ عصر خودمان تجربه کرده‌ایم.
وی بیان کرد: مهم ترین ویژگی یک پژوهشگر واقعی، آزاداندیشی اوست. پژوهشگر اسیر خرافات و موهومات نیست، تحت سیطره تابوها و اسطوره‌ها نیست، پژوهشگر اسیر عادات و رسوم نامعقول نیست، پژوهشگر تحت سلطه ارباب قدرت نیست، پژوهشگر به چیزی جز حقیقت و مسیر عقلانی برای تقرب به حقیقت، متعهد نیست. پژوهشگر همواره اهل آموختن و علم آموزی است. هیچ وقت خود را در آخر خط نمی داند. اهل تقلید نیست،اما اهل نقد است.
کار بزرگ ملی صورت گرفت
غلامی با اشاره به افتتاح مرکز رصد فرهنگی و اجتماعی آموزش عالی بیان کرد: ایجاد این مرکز، یک کار بزرگ و ملی محسوب می‌شود که می‌تواند فرصت رشد و ترقی مطالعات فرهنگی و اجتماعی در ساحت آموزش عالی و دانشگاه‌ها و همچنین ارتقاء کیفی این مطالعات را در کشور فراهم کند.
مرجعی برای اطلاعات پژوهشی
یک عضو هیات علمی موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی هم در این مراسم تصریح کرد: سایت رصد فرهنگی و اجتماعی آموزش عالی ایران قرار است بیش از آنکه مرجع اطلاع رسانی باشد، به مرجعی برای اطلاعات پژوهشی تبدیل شود.
دکتر رضا ماحوزی معاون پژوهشی و عضو هیات علمی موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی بیان کرد: این موسسه مکان پژوهش برای پژوهشگران حوزه آموزش عالی علم و فناوری است؛ سازمان و نهادی که هم به ارتقاء وجودی، علمی و هویتی خود می اندیشد و هم به ارتقاء آموزش عالی ایران. آرزوی ما ارتقای این مکان به پاتوق مطالعاتی و پژوهشی علم پژوهان، دانشگاه پژوهان و علاقمندان حوزه آموزش عالی، علم و فناوری است. به همین منظور علاوه بر نیروی انسانی مجرب و کوشش در حوزه علم آموزی، نیازمند مقدمات و پیش نیازهای به روز و اقدامات فناورانه و سیستم اداری خلاق و متناسب با این برنامه هستیم. مرکز رصد فرهنگی و اجتماعی آموزش عالی ایران یکی از این مقدمات و پیش نیازهاست و از امروز آغاز به کار می کند.
ماحوزی افزود: مرکز آمار آموزش عالی ایران با قدمتی ۵۰ ساله به همت همکاران در موسسه پژوهش و برنامه ریزی سالانه، اطلاعات ارزشمند و ذی قیمت متقاضیان ورود به دانشگاه، دانشجویان، استادان و فارغ التحصیلان آموزش عالی را گردآوری می کند و در قالب سالنامه های آماری آموزش عالی منتشر می نماید. این مرکز بر اساس شاخص هایی همچون اساتید، دانشگاه، شیوه آموزش، رشته، جنسیت، مرتبه، نوع وابستگی، قومیت و نمره شکل گرفته است.
وی تصریح کرد: آنچه در این میان مغفول مانده و محققان و سیاست‌گذاران حوزه آموزش عالی را به سمت پیمایش‌های بزرگ و کوچک سوق داده است، شناسایی ذهنیت، عملکرد و کنش همین کنشگرانی است که آمار کمی از آنها در اختیار است اما زیست دانشگاهی آنها بر ما پنهان است یا لااقل آشکار نیست.
ماحوزی تصریح کرد: سامانه رصد فرهنگی و اجتماعی آموزش عالی ایران و سایت رصد فرهنگی و اجتماعی که طراحی و ساخت آن از سه سال قبل آغاز شد در تلاش است چنین پیش نیازهایی را بر پایه پژوهش‌ها و پیمایش‌های انجام شده و خروجی آن را پایه ای برای پژوهش‌های بیشتر و سیاست گذاری‌های لازم در عرصه آموزش عالی فراهم آورد.
وی گفت: این سامانه و سایت رصد فرهنگی داده های پیمایشی مرتبط با جامعه هدف آموزش عالی را تجمیع کرده و در قالبی منحصر به فرد برای استفاده در پژوهش ها و مطالعات آموزش عالی ایران در اختیار محققان این حوزه قرار می دهد.
وضعیت مناسبی در رصد شاخص های فرهنگی نداریم
معاون فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم نیز در این برنامه اظهار کرد: باید گفت که ما در حوزه رصد و پایش وضعیت مناسبی نداریم و یا خیلی دقیق تر و بی پروا تر اصلا وضعیت مناسبی را در شاخص های فرهنگی و اجتماعی در حوزه رصد و پایش و در حوزه دانشگاه نداریم. در صورتی که هر تصمیم‌گیری و هر تصمیم سازی در حوزه فرهنگی و اجتماعی باید متکی به شواهد و داده های متقن و قابل اتکا باشند. باید جامعه مخاطب را شناخت و بر همین اساس سیاستگذاری و برنامه‌ریزی کرد درغیراینصورت تمام نیروها و ظرفیت‌ها و سرمایه ها به هدر خواهد رفت.
عبدالحسین کلانتری گفت: گفت: اساساً برای شناخت وضع موجود چاره‌ای جز استفاده از مکانیزم های رصد و پایش به خصوص در حوزه فرهنگی و اجتماعی نداریم اما متاسفانه این موضوع در جامعه ما بالاخص در حوزه فرهنگی و اجتماعی به تعویق افتاده است؛ آن هم در دوره جدیدی که شتاب و سرعت تحولات بسیار زیاد شده است و با تحول ذائقه و سلایق مخاطب روبرو هستیم که باید بر اساس آن برنامه ریزی کنیم.
کلانتری با اشاره به اینکه فناوری ها به عنوان پیشران تحولات فرهنگی و اجتماعی تاثیرات عظیمی را گذاشته اند، افزود: نمونه این موضوع در وقایع و حوادث اخیر خود را جلوه گر کرده و نشان می‌دهد که حتی سیستم برنامه ریزی و سیاستگذاری آموزش عالی هم بعضاً از این تحولات عقب مانده و نسبتی با آنها ندارد. این مساله نشان می‌دهد که ما مکانیزم های لازم برای رصد و پایش را نداریم و اگر بخواهد در بر همین پاشنه بگردد با تبعات این چنینی کماکان مواجه خواهیم داشت.
وی گفت: متاسفانه همه خود را در مسائل فرهنگی و اجتماعی صاحب نظر می‌دانند و این مشکلی برای کل کشور و در حوزه آموزش عالی محسوب می شود. همه افراد به این حوزه ورود می‌کنند، تصمیم می گیرند و سیاست گذاری می کنند، در حالی که پیچیده‌ترین حوزه دانشی در تقسیم بندی‌های کلاسیک و جدید، حوزه علوم اجتماعی است با تمام تنوعاتی که دارد اما تصمیم‌گیری در این حوزه بسیار پرهزینه است و تبعات بسیار زیادی دارد که باید آن را مدیریت کرد.
معاون فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم با بیان اینکه قسمتی از مدیریت در این حوزه در سطح کلان و قسمتی در سطح رصد و پایش می تواند صورت بگیرد، گفت: وقتی ما عادت به صحبت کردن بر اساس ادله و شواهد و قرائن و داده‌ها کنیم، طبیعتا افراد دیگری که به صورت غیر تخصصی وارد این حوزه می شوند هم خود را مکلف خواهند کرد دیر یا زود در این حوزه ورود پیدا کنند.
وی با اظهار تاسف از اینکه رصد و پایش آنچنان که باید در حوزه فرهنگ اتفاق نیفتاده است، گفت: امیدوارم با تاکیداتی که رهبر معظم انقلاب دارند اتفاقات جدی در این حوزه بیفتد و فضای فراختری فراهم شود که محققان دقیق تر وارد حوزه تخصصی مربوطه شوند و عرصه برای کنشگری آنها بازتر باشد.
کلانتری با تاکید بر لزوم تخصیص بودجه مناسب برای عرصه های فرهنگی و اجتماعی گفت: امیدوارم با تخصیص بودجه مناسب این سامانه رصدی پایدار بماند.
زبان فارسی به عنوان زبان علمی اولویت دار شود
معاون پژوهشی وزارت علوم، تحقیات و فناوری هم در مراسم افتتاح رصد فرهنگی و اجتماعی آموزش عالی ایران گفت: باید تلاش کنیم تا زبان فارسی به عنوان یک زبان علمی اولویت دار در سطح جهان شناخته شود تا دستور رهبر معظم انقلاب مبنی بر اینکه باید برای گسترش زبان فارسی در سطح بین المللی و جهان به عنوان یک زبان علمی کوشا باشیم را اجرا کنیم.
پیمان صالحی که به صورت وبینار در این نشست حضور داشت گفت: رهبر معظم انقلاب بارها تاکید کردند که باید برای گسترش زبان فارسی در سطح بین المللی و جهان به عنوان یک زبان علمی کوشا باشیم و قطعاً یکی از ماموریت های اصلی وزارت علوم و تحقیقات و فناوری اجرای فرامین مقام معظم رهبری است.
وی افزود: تولید علم ایران سال ۱۹۹۶ با ۸۵۶ مقاله رتبه پنجاه و چهار را در جهان داشت و در سال ۲۰۲۱ میلادی با قریب ۷۸ هزار مقاله به رتبه ۱۵ رسیده است که این بدلیل حمایت های بی دریغ رهبری و سرمایه گذاری خوبی است که در این حوزه انجام گرفت وباعث شد که جایگاه بسیار خوبی در جهان پیدا کنیم.
وی گفت: این رشد در حالی اتفاق افتاده است که تمام کشورهای در حال رشد و پیشرفته دنیا، سرمایه گذاری های عجیبی در پژوهش و فناوری انجام داه اند و آنها هم مرتباً خود را ارتقا داده اند و ما در یک مسابقه بین المللی توانستیم چنین دستاوردهایی را داشته باشیم.
وی در ادامه به تعداد نشریات مورد تایید وزارت علوم اشاره کرد و گفت: تا پایان سال ۱۴۰۰، هزار و ۴۲۶ نشریه منتشر شده است که بیشترین تعداد نشریه مورد تایید وزارت علوم در حوزه علوم انسانی است و طبق آماری که در سال ۱۴۰۰ داریم ۷۸۸ مربوط به حوزه علوم انسانی، اجتماعی و اسلامی، ۲۲۷ نشریه فنی مهندسی و ۱۸۵ نشریه کشاورزی و منابع طبیعی و ۱۶۰ نشریه در حوزه علوم پایه بوده است.
صالحی یادآور شد: در نشریات داخلی که به زبان فارسی به چاپ می‌رسند حدود ۸۰۰ مجله در حوزه علوم انسانی وجود دارند، در شرایطی که رهبر معظم انقلاب دستور فرمودند زبان فارسی را به عنوان زبان علمی در سطح جهان گسترش دهیم.
معاون پژوهشی وزارت علوم، تحقیات و فناوری گفت: در سال ۲۰۲۱ میزان مقالاتی که در ایران به چاپ رسیده ۷۸ هزار مقاله بوده است بنابراین اگر بتوانیم مجوز مجلات فارسی را در نمایه‌های بین المللی در اسکوپوس بگیریم عملا نه تنها زبان فارسی را به نوعی در نشریات بین المللی وارد کرده‌ایم و گسترش داده ایم بلکه کمک کردیم مقالات و ایده ها و نظریه های ما در سطح جهان بیشتر دیده و خوانده شود.
وی گفت: در یک سال گذشته اقدامات متنوعی را در این زمینه انجام داده و کارگاه های زیادی را برگزار کردیم و کتابچه‌های راهنما منتشر کرده ایم. حتی بارها برای مدیران مسئول و دبیران مجلات و روسای دانشگاه‌ها را در این زمینه توجیه کردیم. شیوه‌نامه‌های تشویقی برای مدیران مسئول و سردبیران گذاشتیم و در کنار آن جوایز نقدی در نظر گرفتیم.
مکث
رونمایی از کتاب و قدردانی از افراد
در این مراسم از ۶ عنوان کتاب جدید از انتشارات مؤسسه با عناوین «رابطه علم و جامعه»، «تحول فرهنگی در دانشگاه»، «زندگی عریان در زندگی دیجیتال»، «احیاگر حکمت؛ نگاهی به زمانه، زندگی و آثار فارابی»، «تحلیل سیاست برای رهبران آموزشی» و همچنین کتاب ۴ جلدی «اندیشه و سیاست در ایران باستان» رونمایی شد.
علاوه بر کتاب‌های مذکور از فصلنامه «ارغوان نامه» و مجله علمی و پژوهشی «مطالعات دانشگاه» رونمایی به عمل آمد و از مجله علمی و پژوهشی «مطالعات میان رشته ای در علوم انسانی» که موفق به اخذ درجه «الف» شده بود تقدیر به عمل آمد.
در ادامه این مراسم از دکتر رضا ماحوزی، دکتر سعیده سعیدی، دکتر عباس کاظمی و محمد حسینی مقدم از پژوهشگران برتر مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی در سال ۱۴۰۰ نیز قدردانی به عمل آمد.