همشهری آنلاین - لاله غزالی: یکی از تبعات ناگزیر آلودگی هوا تعطیلی گاه و بیگاه مدارس است چراکه کودکان جزو گروه‌های در معرض خطر در شرایط ناسالم هوا محسوب می‌شوند. در خانه ماندن کودکان نیز خود پیامدهایی دارد که مهم‌ترین آن تاثیر نامطلوبش بر سلامت روان آنهاست. یکی از عوارضِ در خانه ماندن کودکان، سر رفتن حوصله و کلافه شدن آنها و تخلیه نشدن انرژی سرشارشان است که دردسرهایی را برای والدین هم ایجاد می‌کند.
دکتر شقایق درویشی روان‌شناس عضو انجمن روان‌شناسی آمریکا در گفتگو با همشهری آنلاین راهکارها و بازی‌هایی را با جزئیات آنها به والدین پیشنهاد داده است که به آنها کمک کند سلامت روان کودکان خود، به‌ویژه دانش‌آموزان، را تامین کنند.
تخلیه انرژی کودکان در خانه
درویشی درخصوص تخلیه انرژی کودکان در شرایطی که مجبورند در خانه بمانند، اظهار کرد: این کار باید طبق اصول تربیتی انجام شود. اگر می‌گوییم انرژی کودک باید تخلیه شود، منظور این نیست که اجازه دارد رفتارهای پرخاشگرانه و نامتعارف از خود نشان دهد، بلکه منظور این است که فرصت‌های مناسبی در اختیار کودک قرار بگیرد تا در آن به اندازه کافی فعالیت داشته باشد. بنابراین، ساعاتی از روز را به بازی‌های حرکتی با فرزندان صرف کنید. این بازی‌ها نقش بسزایی در رشد فرزندان دارند.
وی افزود: جدا از تفاوت‌های شخصیتی کودکان، شرایط و موقعیت‌های محیطی نیز بر تعامل ما با فرزندانمان تاثیرگذارند. در شرایطی همچون شیوع بیماری کرونا و آلودگی هوا، کودکان مجبورند در خانه بمانند، به همین دلیل بسیاری از تفریحاتی که در خارج از خانه داشتند از زندگی‌شان حذف می‌شود. در نتیجه ما با میزان زیادی انرژی جمع‌شده در کودکان مواجهیم که ناچاریم با بازی‌ها و فعالیت‌های درون خانه آن را تخلیه کنیم.
بازی‌هایی که می‌توان در خانه با کودکان انجام داد
عضو انجمن روان‌شناسی آمریکا چند مورد از بازی‌هایی را که می‌توان در خانه انجام داد و باعث تخلیه انرژی بچه‌ها، می‌شود، برشمرد:
ـ بازی‌های ایستگاهی
برای کودک خود بازی‌هایی طراحی کنید که او را درگیر تحرک و چالش‌های جسمانی کند. برای مثال، از او بخواهید از ابتدا تا انتهای راهرو را با یک پا لِی‌لِی برود و تمام مسیر را در حالی که روی پنجه پا قدم می‌گذارد، بازگردد. نوپایان و کودکان خردسال‌تر دوست دارند در بازی‌های ایستگاهی حرکات شما را تقلید و به دنبال شما مراحل بازی را طی کنند.
ترجیح بچه‌های بزرگ‌تر پیروی کردن از دستورالعمل بازی است. آنها دوست دارند مسیرهای مختلف بازی را برای‌شان توضیح دهید که برای اجرای آن حافظه‌شان هم به چالش کشیده شود. برای مثال، می‌توانید مسیری طراحی کنید که دستورالعمل آن این‌گونه توصیف شود: «بیا ببینیم همه این چیزهایی که بهت می‌گم یادت می‌مونه یا نه. خب، اول باید دو بار با هر دو دستت بزنی روی میز. بعد از سبد لباسشویی بری بالا و بعدش مسیر راهرو رو بیای پایین. وقتی رسیدی پشت در اتاق‌خواب، سه بار در بزنی. بعد از پله‌ها بیای بالا تا برسی به نیمکت». از کودکتان هم بخواهید که او نیز برای شما چنین مسیرهای خلاقانه‌ای طراحی کند.
ـ بازی در جستجوی گنج
فهرستی از اشیایی که کودکتان باید آنها را در خانه پیدا کند در نظر داشته باشید و نام آنها را در یک برگه بنویسید یا تصویرشان را نقاشی کنید. مثلا دو کتاب قرمز، چهار صندلی، دو میز، یک لنگه کفش مشکی، یک جفت دمپایی سفید. به کودکتان کمک کنید هر کدام از این موارد را که پیدا کرد، روی اسم نوشته‌شده در فهرست خط بکشد. برای کودکان بزرگ‌تر می‌توانید یک بازی شبیه به بازی در جستجوی گنج طراحی کنید و با جایگزین کردن ویژگی‌های اشیا به جای نام آنها، چاشنی چالش را به بازی‌شان اضافه کنید. فهرست پیشنهادی می‌تواند به این ترتیب باشد: دو شی مثلث، چهار شی دایره‌ای ، سه شی که رنگ بنفش دارند و... .
ـ بازی قایم‌باشک با وسایل کودکان
یک اسباب‌بازی یا یکی از وسایل کودکتان ـ مثلا قاشق چوبی‌اش ـ را پنهان کنید و از او بخواهید آن را پیدا کند. زمانی که کودکتان به شی پنهان‌شده نزدیک شد، او را راهنمایی کند که آن وسیله را پیدا کند. برای مثال، بگویید: «خب، حالا بپیچ به چپ، دو تا قدم به سمت جلو بردار، حالا زیر پتو رو نگاه کن». این بازی را به نوبت با فرزندتان انجام دهید و اجازه دهید او نیز وسایلی را پنهان کند که شما آنها را پیدا کنید.
ـ بازی با توپ جورابی
یک یا دو عدد جوراب را به گونه‌ای گلوله کنید که شبیه یک توپ شود. یک جعبه مقوایی یا یک سطل ـ مثل سطل لباسشویی ـ را نیز برای بازی بیاورید. به نوبت توپ‌های جورابی را درون جعبه یا سبد بیندارید. احتمالا برای بچه‌های کوچک‌تر جذاب‌تر است که نزدیک به سبد بایستند و توپ را داخل آن بیندازند و بعد از خالی کردن سبد روی زمین، بازی را تکرار کنند. اما بچه‌های بزرگ‌تر دوست دارند بدانند از چه فاصله‌ای می‌توانند توپ را درون جعبه بیندازند یا حالت‌های متنوعی را که برای پرتاب توپ وجود دارد، امتحان کنند؛ مثلا پرتاب توپ با چشمان بسته یا پرتاب توپ در حالی که روی یک پا ایستاده‌اند.
ـ بازی روی بند یا بندبازی
روی زمین یک تکه بند بگذاری یا نوار باریکی از چسب کاغذی بچسبانید. از کودکتان بخواهید که وانمود کند در حال راه رفتن روی یک بند یا پل باریک است. پاهایش را به گونه‌ای بگذارد که یکی جلوی دیگری باشد، در حالی که دست‌ها نیز برای حفظ تعادل به دو طرف کشیده شده است. زمانی که کودکتان به انتهای پل رسید، دومین مسیر را با نخ یا چسبی دیگر به موازات مسیر اول بسازید. این مسیر رودخانه‌ای است که کودکتان باید تا انتهای آن شنا کند. این ماجراجویی می‌تواند با اضافه کردن قطعاتی برای پرش و همچین داستان‌سازی شما دو نفر در طول این مسیر ادامه پیدا کند.
در انجام کارهای خانه از کودکتان کمک بگیرید
درویشی با اشاره به اهمیت مشارکت کودکان در کارهای منزل گفت: کودکتان را در انجام کارهایی که به تحرک و فعالیت جسمانی نیاز دارند، مشارکت دهید. احساس مشارکت داشتن در کارهای خانه برای بچه‌ها لذت‌بخش است. برای مثال، می‌توانید از او بخواهید که سبد پر از لباس را برای شما تا مقابل لباسشویی هل بدهد یا با هم لباس‌های خشک‌شده را جمع و مرتب کنید. می‌توانید هنگام جمع‌آوری لباس‌ها آنها را دسته‌بندی کنید؛ مثلا دسته جوراب‌ها، شلوارها، پیراهن‌ها و... . برای اینکه جمع‌آوری لباس‌ها جنبه‌ی سرگرم کننده نیز داشته باشد، زمانی که می‌خواهید هر دسته لباس را سر جای خودش بگذارید، وانمود کنید یک نامه‌رسان یا پیک هستید که می‌خواهد نامه یا یک جعبه پیتزا را به صاحبش تحویل بدهد.
قصه‌خوانی را با فعالیت و تحرک همراه کنید
عضو انجمن روان‌شناسی آمریکا درخصوص قصه‌خوانی برای کودکان، در روزهایی که مجبور به ماندن در خانه شده‌اند، به والدین توصیه کرد: ساعت‌های قصه‌خوانی را به زمان‌هایی برای فعالیت و تحرک داشتن تبدیل کنید. بعد از اینکه کتاب را خواندید، یک دور قصه را با هم مرور کنید، اما این بار حین خواندن قصه، در قسمت‌هایی که شخصیت‌های داستان کاری انجام می‌دهند، توقف و سعی کنید حرکات آنها را تقلید کنید؛ مثلا از جای خود بلند شوید و وانمود کنید به باغ وحش می‌روید.
افزایش رشد مغزی و خلاقیت کودکان
درویشی در پایان گفت: هرکدام از فعالیت‌هایی را که برشمردم، می‌توانید به گونه‌ای تغییر دهید و اجرا کنید تا به علاقه‌مندی‌های فرزندتان نزدیک‌تر شود. برای مثال، بازی‌های ایستگاهی می‌توانند بخشی از ماجراجویی شما و فرزندتان در زیر دریا باشند یا پیدا کردن عروسک کودکتان می‌تواند به عملیات نجات آن عروسک تبدیل شود. اجازه دهید کودکتان بازی را رهبری کند و شما دستورالعمل‌هایش را دنبال کنید.
وی افزود: در آخر به این نکته تاکید کنیم که بازی سبب افزایش رشد مغزی و خلاقیت او می‌شود. به بازی، علاوه بر تخلیه هیجانات فرزندتان، به چشم یک ابزار برای تقویت مهارت‌های مختلف کودکان نگاه کنید و برای آن وقت بگذارید.