همشهری آنلاین ـ لاله غزالی: کمبود بعضی اقلام دارویی موضوعی است که در چند ماه اخیر گریبان کشورمان را گرفته و حتی پای وزیر بهداشت را به مجلس برای ادای توضیح کشانده است. در این میان، کمبود داروهای خارجی بیش از تولید داخل به چشم می‌آید و باعث سرگردانی مردم در داروخانه‌ها شده است. درخصوص مشکلات حوزه دارو، به‌ویژه داروهای وارداتی، با دکتر مجتبی بوربور نایب‌رئیس اتحادیه واردکنندگان دارو گفتگو کرده‌ایم.
مسئولان وزارت بهداشت در حال حاضر مدام می‌گویند که کمبود دارو نداریم و واردات به طور مرتب و تولید داخل هم سه‌شیفته انجام می‌شود، اما مشاهدات میدانی نشان می‌دهد که در بعضی اقلام دارو، به‌ویژه داروهای خارجی، کمبود داریم. شما به عنوان کسی که مستقیما در حوزه واردات دارو فعالیت دارید، وضعیت را چگونه می‌بینید؟
ببینید، هم گفته‌های وزارت بهداشت درست است و هم اینکه کمبود داریم. نکته اول اینکه یک قسمت از کمبودها در حوزه دارو به منع واردات مربوط است، یعنی بیمار به دنبال نمونه خارجی یک دارو می‌گردد در حالی که در راستای حمایت از تولید داخل، این دارو وارد نمی‌شود.
بیشتر بخوانید:
نکته دوم این است که می‌خواهند واردات را انجام دهند و برنامه‌ریزی آن را هم انجام می‌دهند، اما متاثر از یک‌سری فاکتورها ـ اعم از اقتصادی، تامین ارز، نیاز بازار و... ـ این کار انجام نمی‌شود. رویکرد وزارت بهداشت اخیرا این بوده که اگر نیاز وجود دارد، واردات را انجام دهد، منتهی تا این رویکرد به کالایی تبدیل شود که در دسترس مردم باشد، یک مقدار زمان می‌برد.
یعنی هر دارویی که در داخل تولید می‌شود، مشمول قانون منع واردات است؟
هر دارویی که در داخل تولید شود و کفایت کند، با منع واردات مواجه می‌شود. فقط در این میان، وزارت بهداشت ـ فکر می‌کنم ـ یک تا ۳ درصد سهم بازار را به برندهای خاص اختصاص می‌دهد که همیشه در بازار باشد، ولی در کل، چون در داخل تولید می‌شود، واردات آن را نباید در نظر گرفت.
ولی قبلا این‌جور نبود، یعنی هم تولیدات داخل و هم مشابه خارجی آنها را در بازار داشتیم. آیا الان قوانین سختگیرانه‌تر شده است؟
بله، یک مقدار سختگیرانه‌تر شده، اما این منتج از شرایط کشور است. زمانی خود من معاون برنامه‌ریزی سازمان غذا و دارو بودم و مشکل ارزی نداشتیم، تحریم نبودیم، محدودیت منابع ریالی نداشتیم و دارو راحت‌تر تامین می‌شد.
من بعضی سیاست‌های وزارت بهداشت را در زمینه تامین دارو در قالب واردات و تولید داخل قبول ندارم. به نظر من، خیلی دارد سختگیرانه به موضوع نگاه می‌کند. دارو در سبد خانوار اهمیت بسیاری در حفظ سلامتی دارد اما در کل اقتصاد ما صنعت دارو صنعت بسیار بزرگ یا ارزبر نیست.
وزارت بهداشت در سال‌های گذشته یک تا یک و نیم میلیارد دلار به واردات دارو اختصاص می‌داد. الان هم آن را اختصاص بدهد مشکلی پیش نمی‌آید چون در کل بودجه کشور عددش بزرگ نیست در حالی که [کم کردن آن] اثرش فراگیر است. بنابراین، من این انتقاد را دارم که در تامین دارو از طریق واردات دست به عصا حرکت می‌کند، منتهی وقتی به آن گفته‌اند اول تولید بعد واردات، چه کار کند؟! من انتقاداتی به سیاست‌های وزارت بهداشت دارم، اما اگر الان جای آنها بودم بعضی از همین تصمیمات آنها را می‌گرفتم.
وزارت بهداشت الان چه داروهایی را به شما اعلام نیاز کرده که در برنامه واردات دارید؟
گروه دارویی مشخصی نیست. وزارت بهداشت نگاه می‌کند و مثلا می‌بیند که داروی بیمارستانی آلبومین، داروی آی‌وی‌آی‌جی، داروهای سرطان، داروهای تنفسی و... نیاز است و آن را از طریق واردات شرکت‌های ثبتی یا شرکت‌های فوریتی تامین می‌کند. همین امروز (۱۸ دی) کمبود آمپول دگزامتازون را اعلام کرد که متعجب شدم. خیلی شجاعت می‌خواهد کمبود چنین دارویی که سال‌هاست خودمان آن را تولید می‌کنیم، اعلام شود. ممکن است ۵، ۶ تولیدکننده ما به هر دلیلی نتوانسته‌اند نیاز بازار را تامین کنند اما به هر حال ما کمبود آن را پای وزارت بهداشت می‌گذاریم.
مشخصا به کدام سیاست‌های وزارت بهداشت انتقاد دارید و فکر می‌کنید مشکل‌سازند؟
نکته‌ای هست که من همیشه آن را به وزارت بهداشت به عنوان انتقاد می‌گویم که بازار داروی ما تقریبا ۴ میلیارد دلار است. الان حدود ۸۰۰ میلیون دلار آن تولید داخل ندارد و باید وارد کنیم. کل داروی تولیدی ما هم حدود ۳ میلیارد دلار بازار است. اختلاف اینکه شما اجازه واردات داروی مشابه تولید داخل را بدهید یا ندهید، ۲۰۰ میلیون دلار است. من می‌گویم سر ۲۰۰ میلیون دلار این‌قدر برای خودمان چالش درست نکنیم و آن را وارد کنیم. چرا باید کارمان را این‌قدر سخت کنیم؟!
من موقعی که وزارت بهداشت بودم همین کار را می‌کردم. در تمام این سال‌ها این رقم بین ۱۵۰ تا ۳۰۰ میلیون دلار بوده. خب این مبلغ را بدهید چون اثر خاصی در اقتصاد ندارد و رضایت، سلامت و امنیت روانی مصرف‌کننده را تامین می‌کند.
نکته دیگر، طولانی و سخت شدن پروسه واردات است؛ هم در داروهای ساخته‌شده و هم مواد اولیه تولید دارو. حالا دلیل آن چیست؟ انتقال ارز سخت شده، مشکل نقدینگی داریم، تورم داریم و... . وقتی همه اینها را در نظر می‌گیریم، می‌بینیم که مجبوریم دیدمان را یک مقدار بازتر کنیم. یعنی زودتر از نیازمان و تمام شدن ذخیره‌مان کالا تامین کنیم چون پروسه تامین آن طول می‌کشد. به عبارتی، وزارت بهداشت باید تسریع در تامین اقلام دارو و مواد اولیه دارویی را بیشتر کند.
حذف ارز ترجیحی چقدر در واردات و مشکلات پیش‌آمده در حوزه دارو تاثیر داشته است؟
طبیعتا اثر داشته است. به خاطر اینکه سال‌ها، با وجود ارز ترجیحی، تامین‌کننده‌های دارو خیالشان راحت بود که قیمت ارز ثابت است و کالاهایی که وارد می‌کردند، چندان از نرخ ارز تاثیر نمی‌پذیرفت. الان [واردکننده‌ها برای تامین ارز] باید وارد بازار نیما شوند که در همین ۲، ۳ ماه اخیر ۲۰ درصد افزایش قیمت داشته و این عدد بزرگی است.
واردکننده‌ای که کالایی را ـ چه ساخته‌شده چه ماده اولیه ـ مثلا با قیمت یک دلار وارد می‌کرد، ۴۲۰۰ تومن بابت آن پول می‌داد، اما الان باید ۳۰ هزار تومان بدهد، یعنی باید پول بیشتری برای آن بگذارد و برای جبران کمبود نقدینگی هم عمدتا به سیستم بانکی رجوع می‌کند. بانک هم که در دوره آقای صالح‌آبادی قفل زده بود به تسهیلات. پس واردکننده نمی‌تواند برای واردات پول جور کند. نوسان قیمت در بازار ارز نیمایی قبلا در حوزه دارو دیده نمی‌شد، چون ارز ترجیحی وجود داشت.
نکته دیگر اینکه وزارت بهداشت بین ۱۰ تا ۱۵ درصد به کالاها مارژین (حاشیه سود) می‌دهد اما هرچه کالا گران‌تر باشد، حاشیه سود هم کمتر می‌شود. وقتی واردات کالا به جای ارز مرجع با ارز نیمایی صورت می‌گیرد، قیمت آن گران می‌شود و در نتیجه مارژین آن پایین می‌آید. به عبارتی، با ارز نیمایی هزینه‌های خرید و وارد کردن کالا ۵، ۶ برابر شده و مارژینش هم پایین آمده، بنابراین واردکننده با مشکل مواجه شده است. این اتفاق در ۲، ۳ ماه اخیر رخ داده، اما وزارت بهداشت شروع کرده به اصلاح پله‌های حاشیه سودی که برای شرکت‌ها لحاظ می‌کند.
بیشتر بخوانید:
- اینفوگرافیک | جدیدترین آمار واردات دارو به ایران | افزایش واردات بعضی داروها تا ۵ برابر
- اینفوگرافیک | کمیاب‌ترین و پرمصرف‌ترین داروها در کشور کدامند؟
نکته دیگر اینکه ما طرح دارویار را داریم که طرح خوبی است. دولت هوشمندانه می‌گوید اگر من ارز را نیمایی کرده‌ام، مصرف‌کننده نباید آسیب ببیند، ولی به جای اینکه بیشتر بیمه‌ها به این مساله کمک کنند، وزارت بهداشت متولی شده که حساب کند فلان‌قدر را بیمه بدهد، این‌قدر را طرح دارویار و این‌قدر هم مصرف‌کننده. حالا در هر مرحله‌ای که کالا قیمت‌گذاری می‌شود، وزارت بهداشت برای حمایت از مصرف‌کننده مجبور است این حساب کتاب را بکند، به همین دلیل پروسه کار طولانی می‌شود و در نتیجه هم تامین‌کننده و هم مصرف‌کننده دچار نارضایتی می‌شود.
همه اینها اتفاق افتاده و ما الان به دوره گذار رسیده‌ایم که وزارت بهداشت دارد تخصیص اعتبار طرح دارویار را انجام می‌دهد، اجازه واردات را می‌خواهد بدهد و...، ولی خب، واقعیت این است که در سطح مصرف یک مقدار نارضایتی وجود دارد.
با بررسی‌ای که حتما خودتان از بازار دارو داشته‌اید، الان مشابه خارجی کدام داروها بیشتر متقاضی دارند؟
داروهایی که قبلا برندهای خارجی آن در بازار وجود داشته الان هم متقاضی دارد. تقاضا به‌خصوص برای ۴ گروه داروهای قلبی، تنفسی، سرطانی و دیابت بیشتر است.
برنامه‌تان برای واردات این داروها تا پایان سال چیست؟
وزارت بهداشت معمولا ۶ ماه یک بار برنامه‌های واردات و تولید خود را با شرکت‌ها در میان می‌گذارد و تقریبا یکی ۲ ماه پیش این وزارتخانه داروهایی را که پیش‌بینی کرده بود نیاز است، به شرکت‌ها اعلام کرد. یک‌سری از داروها که تامینشان فوریت داشت، وزارت بهداشت برای آنها قید فوریت گذاشت و شرکت‌ها هم با دادن اولویت بالا به آنها دارند روی تامینشان کار می‌کنند.
من به عنوان یک فعال صنفی دارم می‌بینم که سیاست‌گذارها دارند برای تامین دارو تلاش می‌کنند ولی همه چیز به وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو محدود نیست. شاید باور نکنید، اما چند وقت پیش من در آلمان با کمبود داروهای ساده‌ای مثل ایبوبروفن مواجه شدم. پس فکر نکنید که کمبود دارو فقط مختص ایران است. امسال ژنریک‌سازهای آلمان از دولتشان ۸۰ درصد افزایش قیمت را درخواست کرده‌اند، حالا به دلیل جنگ اوکراین و بحران انرژی و... . خداوکیلی کمبود دارو در دنیا امر متداولی است و این‌طور نیست که مصرف‌کننده همیشه بتواند در زمان مناسب و با شرایط و قیمت مناسب داروی مورد نیازش را تامین کند.
ما الان ۳، ۴ هزار قلم دارو وارد می‌کنیم و کافی است یک گوشه کار بلنگد. مثلا نسخه‌ای با ۵ قلم دارو داشته باشی و یکی از آنها موجود نباشد. خب کمبود را احساس می‌کنی چون دارویت کامل نشده است.
من از وزارت بهداشت هم حمایت می‌کنم و هم انتقاد و می‌گویم یک جاهایی به نفع مصرف‌کننده سخت نگیرید، کمی جنگ اعصاب مردم را کمتر کن و یک جاهایی هم می‌گویم که این بدبخت چوب جادو ندارد، وقتی واردکننده‌هایش به ارز و تولیدکننده‌هایش برای نوسازی به پول احتیاج دارند.
آخرین سوالمان چیزی است که اخیرا مردم زیاد با ما مطرح می‌کنند و آن تامین نمونه خارجی ـ مشخصا ـ اسپری‌های تنفسی و داروهای سرطان است که چه زمانی صورت می‌گیرد و مشکل حل می‌شود.
به شما می‌گویم که بسیاری از این داروها همین الان تامین شده و به انبار شرکت‌ها رسیده‌اند و پروسه قیمت‌گذاری آنها در حال انجام است. وزارت بهداشت بیشتر از ۲ ماه پیش برای تامین آنها پیش‌بینی‌های لازم را انجام داده بود. من فکر می‌کنم کمبود اسپری‌های تنفسی تا اواخر بهمن‌ماه برطرف می‌شود.