به گزارش همشهری آنلاین، نزدیک به سه سال سایه کرونا بر همه روابط‌های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و... در کشور اثر منفی گذاشته بود، اما قرنطینه طولانی مدت باث شده بود تا بسیاری از مردم برای سرگرم شدن به کتاب و کتابخوانی رو بیاورند که همین امر موجب شد تا بازار کتاب در ایران مانند سایر بازارها آسیب نبیند.
بازار کتاب در سال‌هایی که گذشت با مشکلات و بحران‌های عدیده‌ای روبه رو شده است که کمبود کاغذ و در پی آن گران شدن این کالای اصلی و ضروری صنعت چاپ و دیگر ملزومات تولید از جمله آنها هستند. در این مدت ناشران برای مدیریت وضعیت پیش آمده، راهی جز کنترل قیمت‌ها و کاهش تیراژ کتاب‌ها نداشتند به طوری که اغلب کتاب‌های حوزه عمومی بیشن ۳۳۰ تا ۵۰۰ شمارگان منتشر می شود که این رقم نسبت به آمارهای سال‌های قبل تر به هیچ وجه همخوانی ندارد.
- اینفوگرافیک| آمار چاپ کتاب در آذر ۱۴۰۱
- «گذشت» درونمایه اصلی رمان «انتقام» است
- ببینید | آتش زدن ۵۰۰۰ کتاب ارزشمند | پای طالبان در میان است؟
با همه این توصیفات نگاهی به آمار تعداد عناوین کتاب‌های منتشره نشان می‌دهد که اگرچه شمارگان بسیاری از آثار پایین آمده اما در سوی دیگر تعداد عناوین منتشره به شدت افزایش یافته که این مساله خود گواه تکثر مخاطبان است.
در پاییزی که گذشت آمارهایی در رابطه تولید و فروش کتاب از سوی نهادهای ذی‌ربط ارائه شده که میزان عملکردها را در این حوزه نشان می‌دهد. به عنوان مثال در آمار مذکور رشد 40 درصدی فروش ریالی کتاب ارائه شده که در این رابطه باید توجه داشت، این رشد بیشتر وابسته به افزایش قیمت کتاب است نه اینکه کتاب بیشتری فروخته شد. در واقع افزایش رشد ریالی فروش به معنای فروش بیشتر کتاب نیست.
به هر حال متولیان امر در تلاشند ضمن حمایت از ناشران و رعایت حقوق مصرف کنندگان گام‌های برای اعتلای فرهنگ کتابخوانی و خرید کتاب بردارند. در همین رابطه در دیماه جاری نشستی برای هم‌اندیشی تشکل های نشر در کشور برگزار شده که طی آن آمارهای سالانه حوزه صنعت نشر تبیین شد.
مدیرعامل موسسه خانه کتاب و ادبیات در نشست هم‌اندیشی تشکل‌های نشر با مقایسه آمار تولید کتاب طی ۹ ماه سال جاری با مدت زمان مشابه سال گذشته، انتشار ۷۵ هزار و ۳۳۶ عنوان کتاب را نشانه رشد این صنعت ارزیابی کرد.
علی رمضانی در این نشست گفت: در ۹ماه امسال ناشران کشور ۷۵ هزار و ۳۳۶ عنوان کتاب تولید کردند که درصد تغییر نسبت به مدت مشابه سال گذشته صفر است. سال ۱۴۰۰ به دلیل تاثیر شیوع ویروس کرونا تولید زیاد بود؛ بنابراین تکرار میزان تولید کتاب، نشان‌دهنده رشد است. ارزش ریالی تولید کتاب طی ۹ ماه نخست، ۶۰۰۰ میلیارد تومان است که در مقایسه با سال گذشته ۴۰ درصد افزایش داشته است.
وی ادامه داد: میانگین وزن کتاب نیز امسال، ۳۲ هزار تُن بوده که در مقایسه با سال گذشته ۳۲ درصد افزایش پیدا کرده است. درصد تغییر موضوعات به این شکل بوده که بیشترین موضوعات پرداخت شده در حوزه علوم طبیعی، ریاضیات، زبان، کلیات هنر و علوم اجتماعی است و درصد رشد منفی هم در حوزه کتاب‌های کمک درسی است که منفی ۲۷ درصد در تعداد عناوین افت داشتیم.
در بخش دیگری از این نشست، سیدمحمدحسین ظریفیان، مدیرکل دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی هم گفت: در ماهای گذشته چند برنامه را در بحث توسعه کتابخوانی پیگیری کردیم؛ نخست بحث «سامانه جامع ناشران» در هفته گذشته از سوی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی رونمایی شد. مدت‌ها بود که این نیاز احساس می‌شد که حوزه صدور و تمدید و همه تشریفات ناظر بر پروانه نشر و موارد مرتبط از شیوه دستی خارج شود و در اتوماسیون به شکل الکترونیکی در سراسر ایران انجام شود. این موضوع کار را آسان‌تر و سریع‌تر کرده و حوزه صدور و تمدید پروانه، شتاب گرفته است.
وی افزود: در «سامانه جامع ناشران» هم صدور مجوز کتاب و دنبال می‌شود و صدور تمدید پروانه نشر و در کنار آن بند «ج» ماده ۹۲ تسهیلاتی که ناظر بر حامل‌های انرژی و تعرفه‌های پستی است به زودی به این سامانه اضافه خواهد شد. این ظرفیت حاوی خدمات خوب و ارزشمندی برای جامعه ناشران است.
ظریفیان ادامه داد: نکته دیگر، بحث حمایت‌های ناظر بر خرید کتاب است. مدتی سامانه با کُندی مواجه شده بود اما اکنون با تغییر رویه‌ای که انجام شده، براساس سیاست عدالت فرهنگی وزارتخانه از همه اعلام وصولی‌ها انتخاب انجام می‌گیرد. پیش از این ناشران حضوری مراجعه می‌کردند، کتاب‌های برخی استان‌ها در کمیته‌های خرید، بررسی و خرید می‌شد اما با سیاستی که ذکر شد ملاک، اعلام وصول است. هر کتابی که منتشر و اعلام وصول شود مورد حمایت واقع می‌شود؛ البته اگر در هیات خرید مورد انتخاب واقع شود. هیات‌های خرید هم گسترده‌تر، متنوع‌تر و تخصصی‌تر شده‌اند و از ۴ هیأت به ۱۲ هیأت افزایش پیدا کرده‌اند.
پاییز خوب چشمه
رضا بهرامی در این رابطه وضعیت فروش کتاب در پاییز ۱۴۰۱ در مقایسه با سه‌ماه مشابه دو سال گذشته را مطلوب ارزیابی کرد و گفت: کتاب‌فروشی چشمه کریمخان در روزهای بارانی تهران، مثل همیشه است.
مدیر کتاب‌فروشی چشمه کریمخان درباره فروش کتاب در آخرین ماه پاییز بیان کرد: کتاب‌فروشی چشمه کریمخان در روزهای بارانی تهران، خوب و مثل همیشه بود؛ هرچند با توجه به تداوم بارندگی امکان کاهش مشتری هم هست.
رضا بهرامی به موضوعات پرفروش کتاب‌فروشی اشاره کرد و افزود: کتاب‌های حوزه علوم انسانی همواره از پُرفروش‌های فروشگاه‌های چشمه، ازجمله شعبه کریمخان است. بررسی‌ها نشان می‌دهد، توجه به این دست کتاب‌ها ازجمله با موضوع وضعیت‌های تاریخی جهش قابل توجهی داشته و به‌نظر می‌رسد بسیاری از مخاطبان، می‌خواهند از منظر جامعه‌شناسی، روان‌شناسی و تاریخ‌نویس‌ها توانایی تحلیل خود را افزایش دهند.
بهرامی درباره مقایسه وضعیت فروش کتاب دو پاییز کرونایی با پاییز ۱۴۰۱ بیان کرد: به‌نظر می‌رسد پیش‌بینی وضعیت فروش کتابفروشیها میسر نیست اما در مجموع، فروش از دوره کرونا بهتر است. در این بررسی باید به مساله تورم توجه داشته باشیم که علاوه‌بر فروش کالاهای فرهنگی بر کسب وکارهای دیگر نیز اثرگذار است. موضوع دیگر اینکه فروش کتاب در اوقات فراغت و زمانی که هدف، پاسخ دادن به پرسش است، تقویت می‌شود.
مدیر کتاب‌فروشی چشمه کریمخان درباره تداوم طرح «پیک کتاب» به‌عنوان یکی از ایده‌های دوره کرونا برای پاسخگویی به مشتری‌های کتاب‌فروشی چشمه کریمخان گفت: همه امکانات قبل ازجمله فروش تلفنی برای مشتریان ادامه دارد و مجموع طرح‌های قبلی برای فروش را حفظ کرده‌ایم. البته بخشی از خلاقیت فروش کتاب کتابفروشیها در فضای مجازی شکل گرفته بود؛ بنابراین بیشتر به اقدامات کلاسیک برگشتیم؛ مثل پخش تراکت و در مجموع برنامه‌های پیش از اینترنت.
مردم کتاب نمی‌خرند
علی جعفریه مدیر نشر ثالث در گفت و گو با خبرنگار همشهری آنلاین اظهار کرد: شرایط بازار کتاب اصلا خوب نیست. ممکن است بخشی از آثار منتشره این موسسه به چندین چاپ برسد، اما باید توجه داشته باشیم که تیراژ هر نوبت بسیار پایین است مثلا ۵۰۰ یا ۳۰۰ عدد قابل قبولی برای نشر و فروش کتاب نیست. یعنی اگر یک کتاب به ۱۰ نوبت چاپ برسد به این معنی است که ۵۰۰۰ نسخه کتب فروش رفته و این ۵۰۰۰ شمارگان عددی است که تایکی دو دهه پیش فقط برای یک نوبت چاپ در نظر گرفته می‌شد.
وی افزود: ممکن در یک مقطع فروش بالا باشد، اما ائمی نیست، در کل مردم کتاب نمی‌خرند. در سال‌های اولیه انقلاب شمارگان هر نوبت چاپ به ۱۰۰ هزار نسخه می‌رسید که آمار کنونی در قبال آن تقریبا هیچ است.
مدیر نشر ثالث درباره فروش کتاب در پاییز افزود: من به شخصه اطلاعی از فروش کتاب ندارم. کار ما انتشارات است و آمار را باید از کتابفروشیها کسب کرد. به هر حال انتشارات ما تعداد مخاطب مشخصی دارد و این مخاطبان به صورت دائمی کتاب می‌خرند. آنها هستند که این صنعت را روی پا نگه داشته اند.
جعفریه گفت: تولید در هر عرصه هزینه‌هایی دارد. براساس هزینه تولید قیمت‌گذاری‌ها روی کالای مصرفی تعیین می‌شود، حال توجه داشته باشید اگر یک ناشر بخواهد همان رویه رایج بین تولیدکنندگان را در خصوص کتاب در نظر بگیرد، بی‌شک قیمت تمام شده کتاب باید بسیار بیشتر از قیمتی باشد باشد که اکنون روی جلد یا درون کتاب درج می شود. به همین دلیل می‌گویم قیمت کتاب در قیاس با سایر کالا ها زیاد نیست.
مخاطب سازی کردیم و وابسته به فصول نیستیم
مدیر روابط عمومی نشر نیماژ هم درباره میزان فروش کتاب در برخی موقعیت‌های زمانی و مکانی گفت: ما مخاطبان خاص خود را داریم و براساس نیاز مخاطبان کتاب منتشر می‌کنیم. برای اینکه نشر خودمان را به این شرایط برسانیم بسیار کار و برنامه‌ریزی هدف‌مند کرده‌ایم. اکنون مرجع رمان‌های خارجی و فارسی و شعر هستیم. در ترجمه به شرایط خوبی دست‌یافته‌ایم. به تعبیری ما مخاطب ساخته‌ایم، حالا به نیازهای مخاطبان پاسخ می‌دهیم.
سهند آدم عارف ادامه داد: در ایام کرونا همه تلاش ما بر این بود که نیاز مخاطبان را درک کنیم و دست به انتشار کتاب‌هایی بزنیم که نیاز روز جامعه است. از مترجمان و مولفان خلاقی بهره بردیم که تسلط کافی بر امور داشته‌اند.
پرفروش‌های صوتی و الکترونیکی
کتابراه هم که به عنوان مرجع معرفی، بررسی و دانلود کتاب‌های صوتی و کتاب الکترونیک شناخته شده است و امکان دانلود صدها کتاب صوتی و کتاب الکترونیک رایگان و خرید هزاران کتاب و کتاب صوتی را فراهم کرده در باره کتاب‌های پرفروش این درگاه در پاییز ۱۰۴۰۱ فهرستی ارائه داده که برخی از آنها در ادامه معرفی می‌شود.
برتری خفیف اثر جف اولسون، کتاب وابی سابی: هنر کامل نبودن در زندگی! اثر نوبوئو سوزوکی، مغز آشفته اثر الک مونی، تمرکز فرازمینی اثر ترون کیو دومونت، آرزوی تو دستور توست اثر کوین ترود، در دام ذهن مقلد اثر جنیفر شانون، تیزذهن بمانید
اثر سانجی گوپتا، محکم در آغوشم بگیراثر سو جانسون، کمکم کن، گرفتار شده‌ام اثر وان کارتر، مردانگی: راهنمای تسلط بر چالش‌های مربوط به میل جنسی، کار و رابطه با زنان اثردیوید دیدا، ۱۰۰۰ سوال + ۱۲۰ سوال آزمون‌های کارگزاری (حق‌العمل کاری) گمرک اثر علیرضا راشدی اشرفی، رمزگشایی زبان بدن اثر جو ناواروو فن چانه زنی در مذاکره، فروش اثر جمال قمری، روزت را پس بگیر اثر دنیل والتر، ایکیگای و کایزن: هنر تجربه یک زندگی رضایت‌بخش اثر ایچیرو ساتو، کتاب حافظه برتر اثر کوین ترودو، غریبه‌ای در خانه اثر شاری لاپنا، ماه تی تی اثر آزاده عزیزان آبکنار، فاشیسم و دموکراسی اثر جورج اورول و این صدای من است اثر اگنس اوژ از پرفروششش‌ترین کتاب‌هایی پاییزی کتابراه معرفی شده اند.
پرفروش‌های نشر ثالث
کتاب دوست باهوش من (چاپ چهارم)، کتاب پاپ و مرتد(چاپ پنجم)، کیمیاگر (چاپ هشتاد و دوم)، کتاب حرمسرای قذافی (چاپ چهاردهم)، کتاب آخرین انار دنیا (چاپ بیست و یکم)، کتاب جاناتان مرغ دریایی، کتاب خودآموز دیکتاتورها (چاپ یازدهم)، توتالیتاریسیم، (بیست و هفتم)، کتاب دیوید کاپرفیلد، کتاب جامعه مصرفی (چهاردهم)، کتاب هزار فرسنگ تا آزادی (چاپ یازدهم)، کتاب نظام اشیا(چاپ دهم) از پرفروش های نشر ثالث هستند.
پرفروش‌های نشر چشمه
با وجود اینکه حوزه علوم انسانی از پرفروش‌های پاییزی نشر چشمه ذکر شده‌اند اما اکنون مثل خون در رگ‌های من، سالتو، جزء از کل، هنر شفاف اندیشیدن و پاییز فصل آخر سال است در صدر پرفروش‌های این انتشارات قرار دارد.
دیجی کالا و کتاب‌های پرفروش
دیجی‌کالا در کنار ارائه خدمات به مشتریان خود اقدام به فروش کتاب می‌کند که در درگاه این فروشگاه اینترنتی آثار چون جاودانگان (نشر چشمه)، دفعه‌ی بعد، آتش(نشر چشمه)، چگونه یک کشور را اداره کنیم(نشر چشمه)، انسان زیباشناس(نشر چشمه)، جهان همچون اراده و تصور اثر آرتور شوپنهاور(نشر مرکز)، هنر پیر شدن اثر آرتور شوپنهاور (نشرمرکز) و کتاب چراغ ها را من خاموش می کنم اثر زویا(نشر مرکز) به عنوان پرفروش‌ها معرفی شده‌اند.
معرفی ۸ کتاب محبوب ۱۴۰۱
تکه‌هایی از یک کل منسجم، کتابخانه‌ی نیمه شب، معجزه‌ی شکرگزاری، جزء از کل، باشگاه پنج صبحی‌ها، عادت‌های اتمی، هرچه باداباد و بادام از جمله آثاری هستند که نام آنها در اغلب لیست‌های پرفروش کتاب سال و فصل پاییز قرار دارند که نشان می‌دهند مخاطبان بیشتری این آثار را به صورت‌ها مکتوب، صوتی و الکترونیکی تهیه کرده و خوانده‌اند.