همشهری آنلاین-مهدی تهرانی: جنگ بیولوژیکی که به عنوان جنگ میکروب نیز شناخته می‌شود، استفاده از سموم بیولوژیکی یا عوامل عفونی مانند باکتری‌ها، ویروس‌ها، حشرات و قارچ‌ها برای کشتن، زخمی کردن یا ناتوانی انسان، حیوانات یا گیاهان به عنوان یک عمل جنگی است.
سلاح‌های بیولوژیکی (که اغلب به آنها "سلاح های زیستی"، "عامل های تهدید کننده زیستی" یا "عوامل بیولوژیکی" می گویند) موجودات زنده یا در حال تکثیر هستند.
جنگ بیولوژیکی تهاجمی بر اساس حقوق بین‌الملل بشردوستانه و چندین معاهدات بین‌المللی ممنوع است. به ویژه، کنوانسیون بین‌المللی منع جنگ‌افزارهای شیمیایی ۱۹۷۲ (BWC) توسعه، تولید، دستیابی، انتقال، انباشت و استفاده از سلاح‌های بیولوژیکی را ممنوع می‌کند. بنابراین استفاده از عوامل بیولوژیکی در درگیری‌های مسلحانه جنایت جنگی است. در مقابل، تحقیقات بیولوژیکی دفاعی برای اهداف پیشگیرانه، حفاظتی یا سایر اهداف صلح آمیز توسط BWC منع نشده است.
در سال ۱۹۷۲ کشورهای جهان، همایشی در ژنو با عنوان همایش کمیته خلع سلاح با هدف عدم تولید، فرآوری و گسترش سلاح‌های بیولوژیکی برگزار کردند که در نهایت منجر به تشکیل کنوانسیون سلاح‌های بیولوژیک شد. بعضی از کشورهای امضاکننده، از جمله اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی تحقیقات در این زمینه را ادامه دادند. تا سال ۲۰۱۱ تعداد ۱۶۵ کشور در سراسر جهان این کنوانسیون را امضا کردند و تعهد کردند که برنامه‌ای برای استفاده از سلاح‌های بیولوژیک نداشته باشند.
موارد متعددی از استفاده سلاح‌های بیولوژیک در سال‌های اخیر گزارش شده‌است. یکی از این موارد، " باران زرد "در سال ۱۹۷۹ در جنوب شرق آسیا بود که به علت آزاد شدن تصادفی عامل سیاه‌زخم در سوردولوسک روسیه رخ داد. این اتفاق باعث مرگ ۶۵ تا ۱۰۰ نفر شد. مورد بعدی استفاده از عامل ریسین به عنوان وسیله کشنده در لندن در سال ۱۹۸۷ بود.
یکی از مسائل مربوط به جنگ بیولوژیک(خصوصاً) و همین طور به میزان کمتر در جنگ شیمیایی، این واقعیت است که اغلب، مشکل می توان اثر حمله ها را محدود کرد. شاید بدتر از اینها آن باشد که پیشرفت های علمی سنوات اخیر، به رغم آثار مثبت فراوان، این امکان را فراهم کرده است تا دولت ها به عوامل بیولوژیک مهلک تری دست یابند که کنترل کردن آنها نسبت به عوامل سابق خیلی کمتر و به عبارت دیگر غیرقابل کنترل تر است.
از سوی دیگر درباره سلاح های بیولوژیک، باید گفت کنوانسیون ها و پروتکل های مربوط به ممنوعیت کاربرد سلاح های بیولوژیک به گونه ای عبارت پردازی شده است که خود، دلالت بر عرفی بودن چنین ممنوعیتی دارند.
به دلیل عدم کاربرد سلاح های میکروبی و شیمیایی در جنگ دوم جهانی و نیز اختراع سلاح های مخرب تر اتمی و استفاده از آن علیه شهرهای هیروشیما و ناکازاکی در سال، ۱۹۴۵ پس از جنگ، افکار عمومی، بیشتر متوجه این نوع سلاح ها شد؛ هر چند سلاح های بیولوژیک و شیمیایی هم کاملاً فراموش شدند.
در ۲ اوت ۱۹۹۱ گزارش شد که عراق در حال انجام تحقیقاتی در مورد باسیلوس آنتراسیس (عامل سیاه‌زخم)، سم بوتولینوم و کلستریدیوم پرفریجنس (عامل گانگرن گازی) است. بسیاری از این تأسیسات در طی جنگ اول خلیج فارس از بین رفت. در سال ۱۹۹۵ مشخص شد که عراق، تحقیقات بر روی سیاه‌زخم، سم بوتولینوم، کلوستریدیوم پرفرنژنس، آفلاتوکسین‌ها و رایسین را ادامه داده‌است و توانسته‌است از آنها در راکت‌ها، بمب‌های هوایی و تانک‌های اسپری‌کننده استفاده کند. در نهایت عراق صد بمب ۴۰۰ کیلویی را با سم بوتولینوم، ۵۰ بمب را با آنتراکس و ۱۶ بمب را با آفلاتوکسین پر کرده بود. علاوه بر آن ۱۳ موشک الحسین (اسکاد) با سم بوتولینوم، ۱۰ موشک با آنتراکس و ۲ موشک نیز با آفلاتوکسین آماده کرده بود. در کل عراق ۱۹۰۰۰ لیتر از سم تغلیظ شده بوتولینوم، ۸۵۰۰ لیتر آنتراکس تغلیظ شده و ۲۲۰۰ لیتر از آفلاتوکسین دارا بود. با این که این سلاح‌ها آماده بودند ولی در نهایت استفاده‌ای از آنها به عمل نیامد.
طی جنگ جهانی اول، عوامل آلمانی اسب‌ها و گاوها را قبل از حمل آنها به آمریکا و فرانسه به بیماری آلوده می‌کردند. پروتکل ژنو در سال ۱۹۲۵ استفاده از جنگ‌افزار شیمیایی و بیولوژیک را ممنوع اعلام کرد.
در سال ۱۹۳۷ نیروی زمینی امپراتوری ژاپن برنامه منظمی برای تولید جنگ‌افزارهای بیولوژیک شروع کرد که مرکز آن در ۴۰ مایلی جنوب هاربین در منچوری قرار داشت و به واحد ۷۳۱ معروف بود. تحقیقاتی که ژاپنی‌ها انجام می‌دادند بر روی سیاه‌زخم و طاعون بود. در سال ۱۹۴۵ و در ماه‌های آخر جنگ جهانی دوم، ژاپنی‌ها مقدار ۴۰۰ کیلوگرم از میکروب سیاه‌زخم ذخیره کرده بودند که در بمب‌هایی با طراحی ویژه استفاده می‌شد. قرار بود این سلاح‌ها در عملیات شکوفه‌های گیلاس در شب در ۲۲ سپتامبر ۱۹۴۵ علیه شهروندان آمریکایی در سن دیگو به کار برود که این حمله به علت تسلیم ژاپن در ۱۵ اوت ۱۹۴۵ متوقف شد.
آمریکا در سال ۱۹۴۳ برنامه تحقیقاتی خود را برای استفاده از عوامل بیولوژیک آغاز کرد. این برنامه به‌طور رسمی تا سال ۱۹۶۹ ادامه یافت. در آن سال ریچارد نیکسون رئیس‌جمهور وقت آمریکا به این برنامه پایان داد و مواد تهیه شده در ۱۹۷۱ و ۱۹۷۲ با حضور نمایندگان وزارت‌های مربوط (دفاع و کشاورزی) از بین رفت. در پنجم دسامبر ۲۰۱۱ "هیلاری کلینتون"، وزیر خارجه آمریکا در کنفرانس بازبینی معاهده تسلیحات بیولوژیکی در سوئیس گفت: آمریکا امیدوار است که حساسیت بیشتری در تلاش‌های بین المللی برای کنترل تسلیحات بیولوژیک بوجود آید!! اوباما نیز در ۲۲ سپتامبر همین سال در مجمع عمومی سازمان ملل متحد اشاره می‌کند که خطرات ناشی از استفاده و بکار بردن سلاح‌های بیولوژیک نیاز به توجه جهانی دارد و می‌گوید: ما باید در امر شناسایی، جلوگیری و جنگ عیله هر نوع خطر بیولوژیک مانند ویروس بیماری آنفولانزا یا یک حمله تروریستی و یا یک بیماری قابل درمان با هم همکاری کنیم!!