به گزارش همشهری آنلاین، جان گلن اولین فضانورد آمریکایی که در نزدیک محیط بی‌وزنی مدار زمین، غذا نوش جان کرد، در این باره می‌گوید: «کار بسیار ساده‌ای است و برای خوردن چندان به زحمت نمی‌افتی اما تنوع غذایی بسیار محدود و کم است».
غذای فضانوردان در آن زمان، مکعبی شکل و لقمه‌ای بود که به صورت پودر یا نیمه مایع در داخل تیوب‌های آلومینیومی تهیه می‌شد. اما بیشتر فضانوردان در اینکه خوراکی‌های فضایی در هنگام خوردن خرد می‌شوند و زمانی که از تیوپ آلومینیومی خارج می‌شوند، مزه به خصوصی می‌گیرند و اصلا خوشمزه نیستند با هم اتفاق نظر داشتند.
به دلیل سیل شکایات فضانوردان به ناسا در ماموریت‌های بعدی در کیفیت غذایی پیشرفت‌هایی حاصل شد و اولین چیزی که از میان برداشته شد همان لوله آلومینیومی بود. سپس تصمیم بر آن شد تا سطح کیفیت بسته‌بندی مواد غذایی هم بالا برده شود و بدین ترتیب مکعب‌های لقمه‌ای با صفحه‌ای ژلاتینی پوشانده شدند تا کمتر خرد شوند و غذاهای منجمد هم درون پوشش‌های پلاستیکی کمتری گذاشته شد تا مصرف آنها راحت‌تر باشد.
همزمان با پیشرفت در بسته‌بندی مواد غذایی، سطح کمی و کیفی غذاها هم ارتقا پیدا کرد و در منوی غذایی فضانوردان خوراکی‌های خوشمزه و اشتهاآوری همچون کوکتل میگو، مرغ و سبزیجات، پودینگ شکلات با شکر زرد، عصاره ذرت و سس سیب افزوده شد.
پیشرفت در آشپزخانه
با پرتاب آپولو به فضا پیشرفت قابل توجهی در آشپزخانه این فضا پیما رخ داده بود. فضانوردان برای نخستین بار می‌توانستند در فضای دور از زمین آب گرم داشته باشند تا با آن بتوانند غذاهای خشک و منجمدشان را راحت‌تر آماده کنند و این کار در مزه خوراکی‌ها تاثیر فراوانی داشت. همچنین استفاده از کاسه و قاشق هم برای اولین بار در آپولو صورت گرفت. بدین ترتیب که بعضی از خوراکی‌ها در محفظه کوچک پلاستیکی قرارداشت که با باز کردن آن فضانوردان با استفاده از قاشقی که در آن وجود داشت می‌توانستند محتویات درون آن را نوش جان کنند.
با پرتاب «اسکای لب» به آسمان، سالن غذاخوری و صندلی هم برای فضانوردان در نظر گرفته شده‌است. در این فضاپیمای پیشرفته فضانوردان می‌توانستند درحالی‌که غذا می‌خورند به کارهای دیگرشان هم برسند. زیرپایی‌های زیر میز که حکم پدال را داشت موجب می‌شد تا پای فضانوردان به زیر صندلی گیر کند و آنها دوریک میز قرار گیرند و راحت‌تر غذا بخورند. در فهرست غذایی «اسکای لب» نام ۷۲ غذای خوشمزه و اشتهابرانگیز وجود داشت و علاوه بر قاشق، چنگال و چاقو یک قیچی هم روی میز غذاخوری قرار داشت تا فضانوردان راحت‌تر بسته‌بندی‌های مواد غذایی‌شان را باز کنند.
در این فضا پیما یخچال و فریزر هم گنجانده شده بود که در فضاپیماهای پیشین وجود نداشت. غذایی که فضانوردان می‌خوردند همان موادی است که در مغازه‌ها هم یافت می‌شود اما آنها مانند افرادی که در زمین دور میز نهارخوری می‌نشینند و دلی از عزا در می‌آورند، چیزی را نوش جان نمی‌کنند بلکه میزان غذای مصرفی آنها با فرمول‌های خاصی اندازه‌گیری می‌شود تا تمامی ویتامین‌ها و مواد معدنی لازم برای بدن تامین شود که این میزان در خانم‌ها و آقایان متفاوت است. در فضاپیمای شاتل فهرست غذایی آن‌قدر متنوع است که به هیچ عنوان با غذاهای اولیه فضانوردان قابل مقایسه نیست.
هر روز یک غذا
آنها برای هر روز هفته یک نوع غذا دارند و علاوه بر این اگر غذای هفته را دوست نداشتند می‌توانند غذای مورد علاقه دیگری میل کنند. این منوی غذایی استاندارد که زیر نظر متخصصان تغذیه تهیه شده پس از هفت روز دوباره تکرار می‌شود و جالب اینجاست که غذای هر فضانورد با توجه به ذائقه و میل او در بسته‌بندی‌های مخصوصی با رنگ مشخصی تهیه شده و برای هر نفر تقریبا سه کیلوگرم غذا در نظر گرفته شده که یک کیلوگرم آن را بسته‌بندی تشکیل می‌دهد.
در فضاپیمای شاتل خوراکی‌ها در جاذبه صفر نگهداری می‌شوند و برای نگهدای بیشتر آنها احتیاجی به یخچال نیست و کاملا آماده خوردن هستند فقط در بعضی از موارد می‌بایست به آنها آب گرم اضافه کرد. تنها میوه و سبزیجات تازه در محفظه‌ای مخصوص نگهداری می‌شوند تا تازه بمانند و هویج و کرفس هم باید در دو روز اول ماموریت مصرف شوند؛ در غیراین صورت فاسد می‌شوند. امروزه بیش از ۱۵ دسته غذایی و شش دسته نوشیدنی در منو غذایی فضانوردان گنجانده شده که هر یک خود شامل انواع غذاها و نوشیدنی‌های متنوع دیگر است.
در مجموع، غذاها در چهار گروه بزرگ جای می‌گیرند؛ گروه اول شامل غذا و نوشیدنی‌هایی می‌شود که آب موجود در آنها را تبخیر می‌کنند و در هنگام استفاده در فضا آب مورد نیاز برای مصرف به آنها افزوده می‌شود. نکته جالب اینجاست که پیل‌های تهیه سوخت شاتل برای تولید الکتریسیته اکسیژن و هیدروژن را باهم ترکیب می‌کنند.
در این بین رطوبتی به وجود می‌آید که از همین رطوبت، آب مورد نیاز برای این نوع از خوراکی‌ها تهیه می‌شود. دسته بعدی غذاهایی هستند که با گرم کردن، باکتری‌ها و آنزیم‌های مضر آنها از بین می‌روند. این نوع از مواد غذایی معمولا در پوشش‌های آلومینیومی، قوطی‌هایی با دو نوع فلز، فنجان‌های پلاستیکی یا کیسه‌های قابل بازیافت تهیه می‌شوند.
بیشتر میوه‌ها و ماهی‌ها در این گروه قرار دارند. غذاهای نیمه نرم دسته سوم گروه غذایی است که آب آنها کاملا تبخیر نشده و مقداری از آب موجود در مواد غذایی حفظ می شود و هنگام مصرف نیاز به افزودن هیچ موادی به غذا نیست. برای تهیه این دسته از مواد غذایی نمک یا شکر را به خوراکی مورد نظر اضافه می‌کنند که البته به آب موجود در بسته، مواد شیمیایی افزوده شده تا میکروب‌ها در این محیط رشد نکنند. برخی از میوه‌های خشک و گوشت در این گروه جای می‌گیرند.
غذاهای طبیعی مانند آجیل و شیرینی‌ها در گروه مواد طبیعی جای می‌گیرند که بدون هیچ افزودنی‌ای آماده مصرف هستند. غذاهای نیمه نرم و طبیعی در بسته بندی‌های شفافی قرار گرفته‌اند که به راحتی با استفاده از یک قیچی باز می‌شوند. گوشت گروه بعدی در طبقه‌بندی غذای فضانوردان است و همان‌طور که می‌دانید به سرعت فاسد می‌شود. به همین دلیل آن را به صورت پخته‌شده در پاکت‌های انعطاف‌پذیر، کیسه‌های آلومینیومی و استریلیزه قرار می‌دهند که البته یونیزه شده‌اند تا در دمای محیط فاسد نشوند.
انواع کنسروها از جمله سس‌های مایونز، خردل، کچاپ، سس ساندویچ و سس تند گروه دیگری است که فضا نوردان برای مزه‌دار کردن خوراکی‌هایشان به کهکشان می‌برند. شیشه‌های پلی اتیلن که حاوی مایع تندی که با روغن مخلوط شده و نمک که در آب حل شده هم در این گروه هستند که به نوعی نقش سس و مزه‌دار کردن غذا را برعهده دارند. ارزش منوی غذایی فضانوردان معمولا هشت تا نه ماه پیش از پرواز سنجیده می‌شود. در این مدت به فضانوردان این شانس داده می‌شود تا از غذا و نوشیدنی‌های متنوع بچشند. سپس به هر فضانورد لیستی از طرز تهیه غذاهای مختلف داده می‌شود تا اگر دوست داشتند هنگام سفر غذای مورد علاقه خود را تهیه کنند.
در این کاتالوگ غذایی آموزش آشپزی، غذاهای پیشینی که فضانوردان بیشتر دوست داشتند هم گنجانده شده است. فضانوردان پس از مطالعه این دفترچه تقریبا پنج ماه پیش از پرواز منوی غذایی خود را که زیر نظر متخصصان تغذیه با تحقیقات بسیاری تهیه شده، انتخاب می‌کنند تا در کهکشان احساس راحتی کنند و دلتنگی غذای خانه و دستپخت مادر و همسرشان را نکنند.
بفرمایید سر میز
برای صرف غذا در فضا، سینی مخصوصی برای فضانوردان طراحی شده که مواد غذایی متنوعی در قسمت‌های مخصوص آن قرار می‌گیرد تا به راحتی خورده شود. این سینی مخصوص قابلیت اتصال به دیوار یا لباس فضانوردها را هم دارد و به آنها قدرت انتخاب از بین غذاهای متنوع را می‌دهد؛ درست مثل اینکه فرد در خانه‌اش پشت میز نشسته است. طراحی این سینی که نقش بشقاب را هم برای او دارد این اجازه را می‌دهد تا فضانورد هر نوع غذایی را که می‌خواهد میل کند. یکی دیگر از مزیت‌های استفاده از سینی این است که موجب می‌شود غذاها در محیط بی‌وزن فضا شناور نباشند و سرجای خود قرار بگیرند.
نکته جالب هم اینجاست که اگر فضانورد ترجیح بدهد که بدون سینی غذا بخورد، تا قبل از تمام نکردن یک نوع غذا اجازه ندارد که غذای دیگری را باز کند و مجبور است که همان غذا را تا آخر نوش جان کند؛ حتی اگر از مزه‌اش خوشش نیاید ...
وقتی ماموریت طولانی‌تر می‌شود
زمانی که فضانوردان در کهکشان هستند اگر ماموریت اضطراری پیش بیاید، شرایط جوی برای فرود مساعد نباشد یا فضاپیما دچار مشکل شود، برای هر نفر تقریبا ۲۱۰۰ کیلو کالری غذا در جایی که به اصطلاح می‌توان به آن بوفه فضاپیما گفت ذخیره شده که البته این مقدار کالری میزان انرژی مصرفی برای دو روز هر شخص است. هر فضانورد اگر مایل باشد می‌تواند غذای بوفه را با منوی غذایی هر روز عوض کند و غذای روز در بوفه انبار می‌شود تا در شرایط ویژه مورد استفاده قرار گیرد.