به گزارش همشهری آنلاین در این دیدار دکتر مصطفی کمال پورتراب، فرهاد فخرالدینی، داود گنجه‌ای (از اعضای شورای عالی خانه موسیقی) دکتر محمد سریر، تقی ضرابی، داریوش پیرنیاکان، حمیدرضا نوربخش و فرشاد توکلی (اعضای هیئت مدیره) و سید ابوالحسن مختاباد (بازرس خانه) و حمید رضا عاطفی (بازرس کانون نویسندگان و پژوهشگران و سردبیر سایت خانه موسیقی) حضور داشتند.
گزارش مختصر شجریان
در ابتدای نشست محمدرضا شجریان که از دو سال قبل به همراه برخی از شاگردانش به گزینش علاقه‌مندان حضور در این کارگاه آواز پرداخته بود گفت: در مرحله‌نهایی گزینش هنرجویان، حدود 50 نفر ازهنرجویان انتخاب شدند که در دو کلاس تعلیم می‌بینند؛ هنرجویان امروز در مقطع سنی پایین‌تر که بیشتر آنها بین 18تا 30ساله هستند حضور دارند و یکشنبه آینده نوبت هنرجویان 30 سال به بالا است.[روایت شجریان از انتخاب 15 نفر نهایی کارگاه آواز]
وی در ادامه با ابراز رضایت و امیدواری نسبت به توانایی و آینده این هنرجویان گفت: حدود 15 سال پیش استاد گنجه‌ای که مسئولیت ریاست مرکز حفظ و اشاعه موسیقی را برعهده داشت از من خواست تا یک دوره کلاس عالی آواز برای هنرجویان برگزار کنم و من هم موافقت کردم و ایشان پس از مدتی 140 تا 150 آلبوم برای من فرستاد تا گوش کنم و از بین آنها تعدادی را برای آموزش دوره عالی انتخاب کنم؛ بعد از اینکه همه آنها را به دقت شنیدم ابتدا متاسف شدم از وضعیت آوازخوان‌ها که حتی یک تن از این افرادی که صدایشان را فرستاده بودند، از قابلیت‌های خوب صدایی برخوردار نبودند و جالب این که هنوز من این آلبوم‌ها را دارم و از بینشان نبردم.
به همین دلیل به آقای گنجه‌ای گفتم که این افراد هیچکدامشان توانایی و ظرفیت دروس دوره عالی را ندارند و توضیح دادم فردی که در دوره عالی شرکت می‌کند باید مسلط به ردیف باشد و تنها برای آموختن برخی ظرایف موسیقی آوازی و در نهایت اندکی هم صدا سازی به این کلاس بیاید.
شجریان با اشاره به اینکه همواره دغدغه پرورش خواننده یا خوانندگانی را داشته که بتوانند سنت آواز خوانی را به بهترین وجه زنده نگاه دارند گفت: در سالیان اخیر با آسیب‌شناسی علل افت آواز و با هدف تربیت خوانندگانی از نسل نو این کارگاه آواز را برگزار کردم و خیلی خوشحالم که در طی مسیر استعدادهای درخشانی را یافتم که امید آینده آواز ایران هستند و من به آنها گفته‌ام هرچه آموخته‌اید به جای خود محفوظ، فعلا فقط و فقط تقلید کنید.
به گفته شجریان اگر خواننده‌ای بتواند آنچه شجریان خوانده است را 100 درصد تقلید کند، قطعا می‌تواند یک گام از شجریان جلوتر هم بردارد، اما اگر خواننده‌ای نتواند این تقلید را انجام دهد، به قطع و یقین در جا خواهد زد.
محمدرضا شحریان در پایان توضیحاتش گفت: اگر می‌گویم فعلا تقلید کنید به این معنا نیست که در آینده همه اینها مثل من می‌شوند؛ آواز هر خواننده مثل اثر انگشت است که مختص یک نفر است و لذا ممکن است در آینده کسی بیاید که از من بهتر آواز بخواند اما هیچکس نمی‌تواند دقیقا مثل من باشد. ضمن اینکه من برخی ویژگی‌های فردی را به عنوان نکته مثبت پذیرفتم و اصرارداشته‌ام که هنرجو آن را تغییر ندهد.
پس از سخنان شجریان نزدیک به ده تن از هنرجویان در دستگاه سه گاه آواز خواندند که عمده آنها از آمادگی مطلوب و رنگ و جنس صدای خوبی برخوردار بودند.
فخرالدینی: در انتقال حس خود صادق باشید
سپس و در پایان کلاس و بعد از اجرای آوازها، ابتدا فرهاد فخرالدینی شروع به سخن گفتن کرد.
وی گفت: من خوشحالم که در این جمع هستم و امروز آوازهایی را شنیده‌ام که مرا به آینده موسیقی آوازی امیدوار کرد. امروز مشاهده کردم، استاندارهای آموزش موسیقی در این کارگاه در نهایت ظرافت علمی و عملی رعایت شده است و این اسباب خوشحالی من شده است.
فخرالدینی سپس گفت: مطابق دلتان بخوانید و در آینده صدایی ماندگار خواهد شد که از دل بربیاید.
آهنگساز آثار ماندگاری چون سربداران و امام علی (ع) و ابن سینا ضمن طرح این پرسش که اگر دو نفر یک آوازی را بخوانند و هر دو درست بخوانند اما چرا از صدایی خوشمان می‌آید و از آن دیگری نه؟ گفت: چون آن صدا از دل برآمده است و هنر به رغم این که با تکنیک و فن هم آمیخته است، امر دلی و عشقی است و باید سوز عشق در نهاد جان یک نفر وجود داشته باشد تا هنرش تاثیر بگذارد.
فخر الدینی که نخستین بار ارکستر ملی را با آْواز شجریان بنا گذاشت با اشاره به اینکه موسیقی ایران ظرایف فراوانی دارد و تنها موسیقی هند است که در این زمینه می‌تواند با موسیقی ایرانی هماوردی کند از هنرجویان خواست قدر این ظرایف را بدانند و سعی کنند بیشترین بهره را از این کلاس ببرند.
وی از هنرجویان، چه نوازنده باشند و چه خواننده ،خواست در انتقال حس خود به شنوندگان و یا همنواز وهمخوان صادق باشند.
وی در توضیح این نکته خود ادامه داد: مهم نیست که یک هنرمند در بخش‌های دیگر زندگی‌اش چه می‌کند، همه ما دارای نقطه ضعفیم، اما این نکته را باید پیش چشممان داشته باشیم که وقتی سازی را به دست می‌گیریم و می نوازیم و یا آوازی را می‌خوانیم با تمام وجود و احساسمان آن را بخوانیم و این گونه است که آْن هنر می‌تواند در مخاطب تاثیر بگذارد.
پیرنیاکان و روایت 15 سال همسفری با شجریان
در ادامه، داریوش پیرنیاکان، نوازنده تار و سه تار و ردیف‌دان و دبیر و سخنگوی خانه موسیقی به بیان نکته‌هایی درباره استاد شجریان پرداخت و گفت که بیش از یک دهه همسفری با شجریان در داخل و خارج به وی آموخته است که همیشه شجریان به فکر دیگران بوده است تا خود و شاید همین ویژگی بوده است که سبب شده این همه هنرش فراگیر شود و عالم و عامی با آن ارتباط برقرار کنند.
پیرنیاکان درپایان سخنانش گفت: من نمی‌خواستم در حضور ایشان تعریف کنم اما هدفم از اشاره به حسن اخلاق استاد این بود تا شما هنرجویان بدانید که شجریان شدن فقط به خوب آوازخواندن نیست؛ خیلی ها خوب آواز می‌خواندند ولی نتوانستند جایگاه شجریان را به دست آورند؛ بنابر این شرط اصلی و مهم ارتقا و اعتلای هنرمندان انسانیت و احترام به دیگران و عشق ورزیدن به ارزش های انسانی است و بعد اجرای ساز یا خواندن آواز.
گنجه‌ای و اعلام رقم پرداخت شجریان به خانه موسیقی
سپس داود گنجه‌ای عضو شورای عالی و قائم مقام خانه موسیقی نیز در سخنانی از حسن سلوک و همدلی شجریان تقدیر کرد و گفت که چندی قبل که بیژن کامکار در بیمارستان بستری بود، آقای شجریان به شکل ناگهانی به دیدار وی رفت و این کار تاثیری بسیار خوب در روحیه بیژن داشت.[بیژن کامکار و جراحی قلب در بیمارستان پارس]
وی همچنین از کمک 40 میلیون تومانی شجریان به خانه موسیقی خبر داد و گفت در حالی که دست اندرکاران و مسئولین هنوز از اجابت وعده‌های خود تن می‌زنند، امثال شجریان بدون هیچ منتی برای اعتلای تنها نهاد صنفی خانه موسیقی تلاش می‌کنند.
سریر: آمادگی خانه موسیقی برای برگزاری کنسرت هنرجویان کارگاه آواز
در پایان محمد سریر، آهنگساز و ریئس و مدیر عامل خانه‌موسیقی سطح بسیار بالای آواز این هنرجویان را مایه امیدواری برای بخش موسیقی سنتی و آواز دانست و گفت: باید برای بستر سازی ارائه هنر این هنرجویان به منظور تشویق دیگر جوانان و اعلام اینکه خیل عظیمی از جوانان این مرز و بوم طالب و خواستار موسیقی اصیل ایرانی و آواز ایرانی هستند امکاناتی تهیه شود تا همه شاهد اجرای آواز این عزیزان باشیم.
رییس هیئت مدیره خانه در پایان گفت : خانه موسیقی آمادگی دارد تا در هر ماه دو برنامه در خانه هنرمندان برای اجرای برنامه و کنسرت خوانندگان کارگاه آواز استاد شجریان برگزار کند.
در حاشیه:
- درسی را که هنر آموزان آواز پس می‌دادند از آلبوم آسمان عشق استاد بود که با تار داریوش پیرنیاکان در میانه‌های دهه هفتاد به بازار موسیقی عرضه شد.
-سید ابوالحسن مختاباد از استاد خواست که اگر امکان دارد کلاس را به همان شیوه‌ای اداره کند که همیشه اداره می‌کرده است، که استاد پاسخ داد من همیشه سعی کرده‌ام تذکرات معلمی شاگردی را در حضور غیر بیان نکنم و به همین دلیل آن ایراداتی که در این جلسه شنیده‌ام، در نشست بعدی به خوانندگان تذکر می‌دهم تا شان آنها هم حفظ شود.
-وقتی یکی از هنر آموزان آوازی خوب و شنیدنی در مخالف سه گاه اجرا کرد، مختاباد از استاد شجریان پرسید: فکر می‌کنید صدای وی به صدای کدام خواننده شبیه است که استاد گفتند این جوان صدایی مستقل دارد و صدایش شبیه صدای کسی دیگر نیست. گنجه‌ای از مختاباد پرسید که نظر خودت چیست که وی گفت من هم همنظر با استادم و معتقدم صدای وی شبیه خودش است. پیرنیاکان و نوربخش اما نظر دیگری داشتند و معتقد بودند وی صدایی شبیه مرحوم تاج دارد.
- سینا سرلک که از جمله شاگردان نسبتا با سابقه استاد شجریان بود، به توصیه استاد با تمبک به خواندن تصنیفی در سه گاه پرداخت (تو دوری از برم، دل در برم نیست) وی پیش از خواندن تصنیف از استاد تقاضا کرد برای گرم کردن حنجره‌اش مثنوی سه گاهی بخواند. صدای سرلک به رغم خستگی حنجره پخته و کارکرده بود و تمبک را هم استادانه می‌نواخت.
-یکی از هنر آموزان ساعت شش صبح از اصفهان آمده بود و حنجره‌اش خسته و ناآماده بود. استاد دراین باره گفت که تارهای صوتی وقتی خسته می‌شوند صدا می‌گیرد و نفس در تحریرها بسیار بیش از اندازه‌ای که صدا خسته نیست بیرون می‌رود و به همین دلیل خواننده اذیت می‌شود. استاد پورتراب هم در میانه‌های این سخنان گفت که بهتر است بخور مرطوبی در فضا نصب شود تا حنجره افراد از خشکی به در آید.
- نبود نوازنده‌ای برای همراهی خوانندگان از جمله نکاتی بود که با تذکر چند تن از جمله آقای گنجه‌ای روبرو شد. وی گفت که حضور نوازنده می‌تواند به ژوست خوانی افراد کمک کند.
-در پایان مراسم داود گنجه‌ای گفت: آقای مختاباد خواسته‌اند که‌آقای جهاندار به عنوان حسن ختام آوازی بخواند. جهاندار آوازی را در بیات ترک خواند روی شعر معروف (از در درآمدی ومن از خود به در شدم) که پیش از این استادش شجریان در آلبوم معروف دستان پرویز مشکاتیان در چهارگاه خواند.
- گنجه‌ای 20 سال قبل در آلبوم معروف «صبح مشتاقان» همنوازی کمانچه آواز جهاندار را بر عهده داشت و در این جلسه گفت که وقتی داشت کمانچه می‌زد، مشکاتیان و پیرنیاکان پشت میز تدوین استودیوی صدا بودند، نگاهی به من و یک باره سرشان را به هم نزدیک کردند و چیزی به هم گفتند. وقتی کارم تمام شد، پرسیدم چی توی گوش هم پچ می‌کردید که گفتند: قرار بود شما بخشی از جواب آواز را بزنید و بقیه را کسی دیگر که وقتی دیدیم خیلی با حس و حال و ژوست می‌زنی به این جمع بندی رسیدیم که همه آواز را با ساز شما بگیریم.
- داود گنجه‌ای در میانه‌های سخنانش به خاطره‌ای از نخستین حضور شجریان در کلاس استاد برومند اشاره کرد و گفت: در یکی از روزهایی که نزد استاد برومند بودیم، ابتدا مرحوم رضوی سروستانی آوازی خواند و سپس‌آقای شجریان آواز خواند. وقتی آقای شجریان رفت، مرحوم برومند رو به من کرد و گفت: این صدا چیز دیگری بود، یک وقت نکند برود دیگر نیاید، حتما بروید و راضیش کنید که آواز را جدی بگیرد و ادامه دهد.
- به رغم اعلام آمادگی خانه موسیقی برای برگزاری دو کنسرت برای هنرجویان آواز ، یکی از اعضای خانه موسیقی گفت: به نظر می رسد در این زمینه کانون خوانندگان موسیقی ایرانی باید تحرک بیشتری از خود نشان دهد و این بخش را با توجه به ظرفیت‌هایی که در نزد سایر استادان آواز و شاگردانشان وجود دارد فعال کند. اما متاسفانه کانون آواز از جمله غیر فعالترین کانون‌های خانه موسیقی است.
- در پایان مراسم تمامی افراد در بیرون سالن جمع شدند و عکسی به یادگار با هم گرفتند.