همشهری آنلاین- نسرین بختیاری : اندازه باغچه شاید به ۴۰ متر نرسد اما بوته طالبی و آناناس، درخت نارنج و پرتقال و ده‌ها گیاه دیگر داخل خاک ریشه داده‌اند و به بار نشسته‌اند. مجید نظرزاده با ابتکار و ایده خلاقانه و از طریق آزمون و خطا در باغچه کوچک خانه‌اش، توانسته رؤیاهایی بزرگ را شکل بدهد و حتی کارخانه تولید کود ارگانیک راه‌اندازی کند. چرا که علاوه بر وجود انواع گیاهان، نوعی از کرم‌های خاکی در باغچه وجود دارد که به جز تولید کود، باعث شده اعضای این خانواده هیچ زباله تری نداشته و مخزن زباله‌شان همیشه خالی از پسماند باشد. اما این اتفاق چگونه رخ داد و با چه طرحی به اجرا درآمد؟
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
در میانه‌های خیابان زنجان و بین آپارتمان‌های بلند مرتبه، ساختمانی نه چندان بزرگ با باغچه‌ای کوچک وجود دارد که در آن‌گونه‌های مختلف گیاهان و درختان کاشته شده و به بار نشسته‌اند. این باغچه را «مجید نظرزاده» درست کرده و خود به آن رسیدگی می‌کند. می‌گوید: «از جوانی به گل وگیاه علاقه‌مند بودم اما شیوه نگهداری از آن را نمی‌دانستم. فقط گاهی در حیاط خانه درختانی را می‌کاشتم. برخی مواقع هم ضایعات میوه‌ها را کنار درختان می‌ریختم تا رشدشان بیشتر شود اما نتیجه نمی‌داد تا اینکه پس از مدتی در فرصت فراغت با کاشت گل وگیاه آشنا شده و فهمیدم ریختن میوه‌ها ازت خاک را از بین می‌برد و دلیل رشد نکردن درختان باغچه هم وجود ساختمان‌های بلندمرتبه و نرسیدن نور مناسب است، بنابراین دنبال راهکار مناسب بودم تا اینکه در برنامه‌ای تلویزیونی دیدم که می‌توان همزمان با تولید مواد عالی از طریق زباله‌های خانگی، به رشد گیاهان کمک کرد. این بود که با آزمون و خطا در باغچه خانه مان، توانستم نه تنها درختان خانه را سرسبز کنم، بلکه حجم زباله را به حداقل برسانم و حتی کارخانه‌ای راه‌اندازی کنم.»
تبدیل پسماند به کود
اعضای خانواده نظرزاده، در روز حتی ۱۰ گرم زباله تر بیرون نمی‌گذارند. چراکه بیشترش در باغچه مورد استفاده قرار می‌گیرد. نظرزاده می‌گوید: «پس از ورشکستی مالی، ۶ سال پیش روزی یک آگهی در باره پرورش کرم خاکی برای فروش خواندم، من اطلاعاتی در این زمینه نداشتم، به همین دلیل با یکی از دوستانم مشورت کردم. او خود تولیدکننده ورمی کمپوست بود و من را هم به این کار تشویق کرد. اما مکان مناسب برای کار نداشتم، تا اینکه به فکر باغچه افتادم. اوایل با تعداد کمی کرم «ورمی» کار شروع شد. زباله‌های تر را درون باغچه می‌ریختم. کرم مولکول‌های درشت خاک را خرد کرده و باعث می‌شد که گیاهان بهتر از خاک تغذیه کنند. از طرف دیگر کربن عالی خاک بالا رفت. البته اوایل کرم خاکی برخی مواد غذایی دورریز مانند فلفل یا پیاز را نمی‌خورد یا توجهی به پوست مرکبات نمی‌کرد چون فلفل بوی تندی دارد و پوست مرکبات به شدت خاک را اسیدی می‌کند. اما با ابتکاری جدید توانستم تمامی پسماندها را مورد استفاده قرار دهم. مثلاً مرکبات را با پوست تخم‌مرغ مخلوط می‌کردم که نتیجه‌اش تولید آهک تخم‌مرغ و کاهش اسیدی شدن پوست پرتقال بود.»
باغچه پر و پیمان
گاهی با قرار گرفتن کمترین زباله‌ای در گوشه‌ای از خانه، بوی بدی ایجاد می‌شود اما در محدوده منزل مسکونی خانواده نظرزاده هیچ بویی را حس نمی‌کنید. نظرزاده می‌گوید: «اوایل موادی مثل استخوان و گوشت را به دلیل بوی بد آن در باغچه نمی‌ریختم اما الان اگر ماهی استفاده کنیم، به‌طور قطع سرش را برای تغذیه کرم‌ها می‌گذارم، چون بدنشان قوی‌تر می‌شود. البته بلافاصله زباله‌ها را دفن می‌کنم چون باعث غیرهوازی شدن خاک شده و ازت خاک را می‌گیرد.»
نمای باغچه این شهروند منطقه از پشت‌بام هم دیدنی است، چراکه انواع درختان سربلند کرده و در شرایطی که به دلیل گرمای هوا، برگ‌های بسیاری از درختان زرد شده، تمامی گیاهان سرسبز هستند. پدر خانواده می‌گوید: «با وجود کرم‌ها و استفاده از زباله‌های تر مصرف آب ما هم کمتر است. چون دیگر گیاهان نیاز کمتری به آب داشته و مواد آلی برایشان از طریق کرم‌ها تولید می‌شود.» کرم مصرفی در باغچه هم از نوع ایرانی است. این کرم با وجود تولیدمثل کم، می‌تواند تا دمای منفی پنج درجه را تحمل کند. نظرزاده می‌گوید: «از کرم ایرانی در کشورهای مختلف داروی ضد سرطان می‌سازند.»
تولید انبوه
پس از کسب نتایج مثبت در باغچه خانه، نظرزاده به فکر ارتقای ایده‌اش می‌افتد، چراکه بر خلاف بسیاری از تولیدکنندگان ورمی کمپوست توانسته از تمامی پسماندهای‌تر برای ایجاد کود آلی استفاده کند. کودی که پس از استفاده ۶ تا ۷ روز برای گیاهان باعث رشد سریع آن می‌شود. درحالی‌که در کرم‌های عادی تنها برخی از پسماندها مورد استفاده قرار می‌گیرد. به همین دلیل این شهروند هم‌محله‌ای در کارخانه‌ای که در حال تعطیلی بود، ایده‌اش را اجرایی کرده و حالا کارخانه او به‌عنوان یکی از معروف‌ترین مراکز تولیدکننده کود ارگانیک شناخته می‌شود.
نظرزاده می‌گوید: «از یک تن برگ درخت در شرایط مناسب یک‌کیلوگرم هوموس به دست می‌آید که اگر یک‌لایه خاک روی آن قرار گیرد و رطوبت خاک کافی باشد، بعد از ۱۰۰ سال تبدیل به اسید یومیک می‌شود. اگرهم استفاده نشود، زیر زمین می‌رود و تبدیل به نفت می‌شود. ما این مراحل را با ریختن برگ روی بدن کرم به ۳ ماه می‌رسانیم. چون هوموس زیادی در طبیعت دارد اما در برخی از مناطق کشور یک دهم هوموس دارند که باید ۲۰درصد باشد.»
اهمیت آموزش
در خانواده ۳ نفره نظرزاده حالا قرار ندادن زباله تر در بیرون خانه به یک عادت تبدیل شده است. حتی اهالی طبقات دیگر هم در حال یادگیری این شیوه هستند و به اعضای خانواده هم‌محله‌ای ما کمک می‌کنند. چرا که با تأثیرات مثبت آن آشنا شده‌اند. این آگاهی تا جایی بوده که دختر خانواده با وجود سن وسال کم، در برخی از مسابقه‌ها شرکت کرده وتوانسته جوایزی را هم دریافت کند.
نظرزاده می‌گوید: «تنها زباله ما، در بخش پسماند خشک است که آنها را هم دخترم روزهای سه‌شنبه به مأموران بازیافت تحویل می‌دهد، چون در جامعه فعلی امکان ندارد که زباله تر یا خشک تولید نشود، اما چگونگی استفاده از آن اهمیت دارد. به‌عنوان مثال در برخی کشورها به جای سوزاندن زباله، اسیدی روی آن می‌ریزند که بعد از گذشت ۲۴ ساعت تقطیر شده و نوعی زغال سنگ به وجود می‌آید. اما در شهر تهران با ترکیب زباله‌های تر و خشک، امکان استفاده از این پسماندها به صفر می‌رسد. بنابراین باید شهروندان را آموزش داد. به گفته نظرزاده نوع آموزش هم مهم است چراکه قراردادن چند بنر و بیلبورد در معابر نتیجه‌بخش نیست و باید کارشناسان در مدارس وارد شده و شیوه‌های صحیح را آموزش دهند.»
تولید کود در خانه
بر اساس آمار در تهران هر نفر روزانه ۷۵۰ گرم زباله تولید می‌کند که از این میزان ۷۰درصد تر و مابقی را زباله‌های خشک تشکیل می‌دهد. شهروندان می‌توانند با اجرای شیوه‌های آسان و راحت حجم زباله‌ها را کاهش دهند. نظرزاده در پاسخ به این سؤال که آیا شهروندان عادی هم می‌توانند کار دفع زباله را در باغچه خانه خود انجام دهند می‌گوید: «قطعاً شهروندان هم می‌توانند این کار را انجام دهند و شهرداری باید از آنها حمایت کند. چراکه اگر زباله تر حذف شود، ۹۰درصد بیماری‌ها کاهش می‌یابد. کربن آلی خاک از بین نرفته و دیگر بوی زباله اهلی محل را آزار نمی‌دهد.»
او درباره چگونگی تولید وپرورش ورمی کمپوست هم می‌گوید: «کافی است شهروندان تعداد کمی کرم «ورمی» تهیه کنند. این کرم با کاوش در خاک و تغذیه عناصر و آمیختن آن با آنزیم‌های موجود در بدن خود، خاک را تازه می‌کنند. به دلیل جابه‌جایی مداوم و ایجاد سوراخ‌های زیاد هم راه نفوذاکسیژن به خاک را باز می‌کنند. بنابراین با تهیه کرم و رساندن غذا در قالب زباله‌های تر می‌توان حتی نگران گذاشتن پسماندها در بیرون از منزل نبود وپس از یک ماه کرم‌ها خود تولید مثل کرده و بیشتر می‌شوند.»
__________________________________________________________
* منتشر شده در همشهری محله منطقه ۲ به تاریخ ۱۳۹۳/۰۶/۱۹