همشهری‌آنلاین - پروانه بندپی: پوسیدگی دندان، یکی از معضلات جدی در کشور ما است. چندی پیش رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی اعلام کرد: هر ایرانی حداقل ۶ دندان پوسیده دارد و افراد ۳۰ تا ۴۰ ساله که در اوج سن فعالیت اجتماعی هستند، ۱۲ تا ۱۳ دندانِ ازدست‌رفته دارند. در گروه سنی بالای ۶۵ سال نیز بیش از ۵۵ درصد افراد اصلا دندان ندارند! این در حالی است که به گفته پزشکان، دندان اگر به خوبی نگهداری شود، تا پایان عمر فرد ممکن است از دست نرود.
پزشکان حوزه دهان و دندان می‌گویند غیر از گران‌قیمت بودن خدمات دندانپزشکی در کشور، آموزش‌ندیدگی و ناآگاهی مردم در نحوه مراقبت از دندان‌ها نیز عامل پوسیدگی دندان و درنهایت از دست رفتن آن می‌شود. به همین دلیل، آموزش و پیشگیری، کلید مراقبت از دندان‌ها محسوب می‌شود. به گفته متخصصان، ۸۰ درصد بیماری‌های دهان و دندان با آموزش قابل پیشگیری است. این در حالی است که بسیاری از شهروندان نحوه مراقبت از دندان را نمی‌دانند و خیلی از آنها حتی تا سنین سالمندی بلد نیستند که چگونه باید مسواک بزنند یا استفاده از نخ دندان را یک امر لاکچری و اضافی می‌دانند.
شاخص پوسیدگی دندان ایرانی‌ها چند است؟/ کشورهای اسکاندیناوی جلوتر از همه دنیا
دکتر علی تاجرنیا، رئیس هیات مدیره جامعه دندانپزشکی ایران به همشهری‌آنلاین می‌گوید: آمار دقیقی از میزان دندان‌های پوسیده هر ایرانی وجود ندارد اما باید گفت تعداد دندان‌های پوسیده ایرانی‌ها به نسبت توقعی که از آن می‌رود، زیاد است و نیاز است که هم در مقوله پیشگیری و هم در بخش درمان طرحی نو داشته باشیم.
دکتر تاجرنیا می‌گوید: با توجه به این که طی چند سال گذشته، پژوهش جدیدی در حوزه میزان پوسیدگی دندان‌های ایرانی‌ها صورت نگرفته، جدیدترین آمار رسمی موجود مربوط به سال ۱۳۹۵ است و شاخص پوسیدگی دندان ایرانی‌ها که به آن DMF گفته می‌شود و شامل میزان دندان‌های پوسیده، ترمیم‌شده و ازدست‌رفته است، عدد ۱.۸۴ است که این عدد در متوسط جهانی است و این یعنی ایران در شرایط حد وسط قرار دارد. درواقع در حوزه دندانپزشکی اوضاع بد و خرابی نداریم.
این استاد دانشگاه می‌گوید: ما در شاخص سلامت دهان و دندان جزو کشورهای میانه هستیم ولی مثلا کشورهای اسکاندیناوی به دلیل فعالیت‌های خیلی خوبی که در حوزه آموزش و پیشگیری داشته‌اند، از بقیه نقاط دنیا خیلی بالاتر و جلوترند. در مقایسه با کشورهای همسایه باید بگویم بستگی دارد. مثلا در مقایسه با کشورهایی که از لحاظ اقتصادی برخوردارترند، وضعیت یکسانی داریم و در مقایسه با همسایه‌های توسعه‌نیافته‌ی کنارمان وضعیت‌مان بهتر است. البته به این نکته هم باید توجه داشت که برخی نژادها در منطقه خاورمیانه به لحاظ نوع دندان‌ها و مقاومت دندان‌ها شرایط متفاوتی دارند. اما بیشتر کشورهای دنیا در زمینه سلامت دهان و دندان در شرایط میانه و حد وسطی قرار دارند. به جز کشورهای اسکاندیناوی که همان‌طور که گفتم، با فاصله زیاد، از بقیه کشورهای دنیا جلوترند.
مراکز دندانپزشکیِ دولتی به درد مردم نمی‌خورد/ توافقنامه‌های خوبی داشتیم که اجرانشده تعطیل شدند
رئیس هیات مدیره جامعه دندانپزشکی ایران در پاسخ به این سوال که چرا سلامت دهان و دندان در کشور جدی گرفته نمی‌شود، می‌گوید: ما در مقاطع مختلف، توافق‌های خوبی در حوزه پیشگیری، آموزش و ارتقای سلامت دهان و دندان داشتیم ولی متاسفانه هر بار در اجرا با مشکلات متعددی مواجه شدیم. یکی از مهم‌ترین این توافق‌ها تفاهم‌نامه‌ای بود برای ارتقای سلامت دندان و دهان دانش‌آموزان که بین دکتر سید حسن قاضی‌زاده هاشمی، وزیر بهداشت وقت و وزیر آموزش و پرورش منعقد شد که با آن که توافق خوبی بود، در اجرا به مشکل خورد و تعطیل شد.
دکتر تاجرنیا می‌گوید: مشکلات حوزه دندان در ایران یک سرش به کوتاهی مسئولان برمی‌گردد و یک سرش هم به ناآگاهی و آموزش‌ندیدگی مردم مربوط است که باعث می‌شود به مراکز درمانی مراجعه نکنند یا مراجعه را جدی نگیرند.
این استاد دانشگاه ادامه می‌دهد: بیش از ۲۰۰۰ مرکز جامع خدمات سلامت زیر نظر وزارت بهداشت در کشور فعالند که در این مراکز، خدمات دندانپزشکی هم ارائه می‌شود و چون با بیمه‌های پایه قرارداد دارند، مبلغی که بیمار باید پرداخت کند، بسیار ناچیز است. البته ناگفته نماند که خدماتی که در این دندانپزشکی‌ها ارائه می‌شود، صرفا خدمات پایه (مثل کشیدن دندان) است و خیلی به درد مردم نمی‌خورد. درضمن تعداد دندانپزشکان در این مراکز بسیار کم است و کار مردم راه نمی‌افتد. در یکی از استان‌های جنوبی کشور، برای هر دندانپزشک طرحی، درمان حداکثر ۱.۵ نفر در نظر گرفته شده که عدد بسیار پایینی است و طبیعی است که بازدهی مناسبی ندارد. در این شرایط طبیعی است که مردم به چنین مراکزی مراجعه نکنند. مراکز غیردولتی هم که گران‌قیمت هستند و خیلی از مردم از عهده پرداخت هزینه‌های آن برنمی‌آیند. به همین دلیل کلا دور سلامت دندان خود را خط می‌کشند.
دندانپزشکانی که مطب خود را تعطیل کردند/ خیلی‌ها تا دندان‌درد نگیرند، دندانپزشکی نمی‌روند
رئیس هیات مدیره جامعه دندانپزشکی ایران در پاسخ به این سوال که آیا گران بودن خدمات دندانپزشکی، خود دندانپزشکان را دچار مشکل نمی‌کند، توضیح می‌دهد: خیلی از کلینیک‌های دندانپزشکی عملا هیچ سودآوری ندارند. میزان درخواست‌ها از دانشگاه‌های علوم پزشکی برای راه‌اندازی کلینیک‌های مختلف از جمله کلینیک‌های دندانپزشکی به شدت کاهش پیدا کرده است. دندانپزشکانی هم که فعالند، سعی می‌کنند با راهکارهای مختلف خود را سرپا نگه دارند.
به گفته این استاد دانشگاه، خیلی از دندانپزشکان، مطب‌های خود را تعطیل کرده و به سراغ کلینیک‌ها رفته‌اند. چون مراجعین به کلینیک‌ها از یک حداقل‌های پوشش بیمه‌ای برخوردارند. به همین جهت است که خیلی از مردم یا نمی‌توانند خدمات دندانپزشکی را دریافت کنند و دچار بی‌دندانی می‌شوند، یا تعداد کمی برای دندان خود مراجعه می‌کنند. فقط بنا بر ضروریات. مثلا طرف درد شدید دندان دارد و مجبور است که به دندانپزشکی مراجعه کند.
دکتر تاجرنیا می‌گوید: اینها مشکلاتی است که در کشور وجود دارد اما چون نگرش به مقوله سلامت دهان و دندان در ایران مثل سایر بیماری‌ها نیست - نه از طرف مردم و نه از طرف دولت -، عملا شرایط دارد به گونه‌ای پیش می‌رود که با این که تعداد دندانپزشکان و مراکز دندانپزشکی در کشور زیاد است و با این که فرهنگ مردم هم در این حوزه بالاتر رفته، میزان دندان‌های پوسیده و کشیده‌شده و ازدست‌رفته در کشور تغییری نکرده و کاهش نیافته است.
حذف خدمات دندانپزشکی از سبد طبقه متوسط
رئیس هیات مدیره جامعه دندانپزشکی ایران درباره راهکار و برون‌رفت از وضعیت فعلی در حوزه سلامت دهان و دندان می‌گوید: به نظرم آنچه که لازم است انجام شود، تصویب یک سند ملی در حوزه سلامت دهان و دندان در عالی‌ترین حوزه سیاستگذاری و تصمیم‌گیری کشور است. یعنی تصمیم‌گیری در سطح شورای عالی سلامت که ریاست آن به عهده رییس‌جمهور است و دبیری آن را وزارت بهداشت بر عهده دارد. اگر این اقدام انجام شود، اتفاق خوبی در زمینه سلامت دهان و دندان رخ خواهد داد. البته حوزه سلامت دهان فقط به مجموعه دندانپزشکی و مجموعه وزارت بهداشت مربوط نمی‌شود. ما نیازمند تغییر الگوی تغذیه هستیم، نیازمند گسترش آموزش‌ها هستیم، مجموعه‌هایی مثل صداوسیما و آموزش و پورورش که نقش بسیار مهمی در آموزش دارند، باید درگیر این موضوع شوند. وزارت بهداشت باید برای زوجین، مادران باردار و ... دوره آموزش سلامت دهان و دندان هم بگذارد. کارهایی از این دست که لازم است در کنار هم و همزمان انجام گیرند تا به نتیجه برسیم.
دکتر تاجرنیا تاکید می‌کند: آموزش، کلید پیشگیری از مشکلات دهان و دندان است تا ما حداقل نیاز را به درمان داشته باشیم. چون درمان‌های دندانپزشکی در اکثر کشورهای دنیا درمان‌های گران‌قیمتی هستند و نه صنعت بیمه و نه دولت‌ها نمی‌توانند آن را به صورت کامل و درست پوشش دهند. بنابراین بیشتر کشورها تمرکز خود را بر پیشگیری گذاشته‌اند تا میزان پوسیدگی دندان‌ها شهروندان را در آینده کمتر کنند. درواقع تنها راه ارتقای سلامت دهان و دندان، پیشگیری است. نه هیچ چیز دیگر. درمان دیر و هزینه‌بر است اما پیشگیری بهترین کار است و هزینه خاصی هم ندارد.
این استاد دانشگاه می‌گوید: خدمت تمام‌شده‌ی دندانپزشکی در کشور ما گران است و برای دریافت این خدمات، یا مردم باید توانایی مالی مناسبی داشته باشند یا دولت باید کمک کند. الان اقتصاد مردم با چالش‌های جدی مواجه شده و عملا درمان‌های دندانپزشکی از سبد خدمات طبقه متوسط حذف شده است. مگر کسانی که بیمه تکمیلی مناسبی دارند یا افرادی که در نهادهای دولتی شاغلند و دولت، آنها را مورد حمایت قرار می‌دهد. این اصلی‌ترین مساله است. وگرنه چیزی که الان به عنوان تعرفه‌های مصوب وزارت بهداشت وجود دارد، با توجه به این که تعرفه‌ها واقعی نیست، عملا اجرایی نیست.
پوسیدگی دندان چه تاثیری بر سلامت دیگر اعضای بدن دارد؟
رئیس هیات مدیره جامعه دندانپزشکی ایران در پاسخ به این سوال که پوسیدگی دندان چه تاثیری بر سلامت دیگر اعضای بدن دارد، می‌گوید: پوسیدگی دندان، بزرگ‌ترین و وسیع‌ترین بیماریِ غیرواگیر بین بیماری‌ها در کل دنیا است. عفونت‌های دندانی و لثه می‌تواند یک سری عوارض سیستمیک داشته باشد. چراکه پوسیدگی دندان فقط یک عارضه یا درد نیست. بلکه راهی برای بروز انواع بیماری‌ها است.
دکتر تاجرنیا می‌گوید: از دست دادن دندان‌ها با توجه به این که مشکلاتی در جویدن و بلع غذا ایجاد می‌کند، می‌تواند یک سری مشکلات گوارشی به وجود بیاورد. از سوی دیگر، زیبایی دندان موضوع بسیار مهمی است و اگر کسی دندان یا دندان‌هایی را از دست داده باشد، قطعا در تکلم و زیبایی دهان و دندان دچار مشکلات خاصی می‌شود.
از عفونت لثه تا بروز بیماری‌های قلبی و تنفسی و آسیب دیدن کبد و کلیه‌ها!
در این رابطه دکتر جمشید افتخاری، دندانپزشک نیز به همشهری‌آنلاین می‌گوید: پوسیدگی دندان از نظر خیلی از مردم، یک مشکل ساده است اما باید دانست که این موضوعِ به ظاهر ناچیز می‌تواند تأثیرات منفی بر سلامت دیگر اعضای بدن داشته باشد. پوسیدگی دندان ممکن است به عفونت دندان منجر شود. عفونت در دندان می‌تواند باعث تشکیل ترشحات عفونی و التهاب در محل پوسیدگی شود. این عفونت می‌تواند از ریشه دندان به سایر بافت‌ها و عمقاً به فک و سایر ساختارهای صورت گسترش یابد.
دکتر افتخاری ادامه می‌دهد: همچنین پوسیدگی دندان می‌تواند به التهاب لثه منجر شود. باکتری‌های موجود در دندان‌های پوسیده می‌توانند در اطراف لثه‌ها التهاب ایجاد کنند. این التهاب باعث خونریزی لثه، تورم، قرمزی و درنهایت آسیب دیدن بافت‌های حاکم بر استحکام و نگهداری دندان می‌شود.
به گفته این دندانپزشک، عفونت سیستمیک، یکی دیگر از عوارض پوسیدگی دندان است. عفونت دندان و لثه می‌تواند باعث ورود باکتری‌ها به جریان خون شود و عفونت سیستمیک را ایجاد کند. این مساله باعث افزایش خطر ابتلا به بیماری‌هایی مانند عفونت‌های قلبی و عفونت‌های مفصلی می‌شود و احتمال آسیب دیدن اعضای داخلی بدن مانند کلیه‌ها و کبد را هم افزایش می‌دهد.
دکتر افتخاری ادامه می‌دهد: عفونت دندان و لثه همچنین می‌تواند تأثیر مستقیم بر سیستم گوارش داشته باشد. باکتری‌ها و التهاب موجود در دندان‌های پوسیده می‌توانند از طریق بلعیدن و جذب به سیستم گوارشی وارد شوند. این می‌تواند منجر به علائمی مانند تهوع، استفراغ، درد معده و اختلال در عملکرد روده‌ها شود. همچنین تحقیقات نشان داده که عفونت دندان و لثه می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را افزایش دهد. باکتری‌های موجود در دهان می‌توانند به خون وارد شوند و التهابات درون رگ‌ها (آرتریت) را ایجاد کنند که به مرور می‌تواند منجر به تشکیل لخته‌های خونی و انسداد رگ‌ها شود.
این دندانپزشک با اشاره به این که پوسیدگی دندان می‌تواند مشکلات تنفسی نیز در فرد ایجاد کند، می‌گوید: در برخی موارد، عفونت دندان می‌تواند مشکلات تنفسی را تحت تأثیر قرار دهد. این امر ممکن است به دلیل گسترش عفونت به بافت‌های نرم در نزدیکی راه هوایی، ایجاد ترشحات عفونی در مجرای تنفسی یا تحریک ترشحات راه هوایی باعث شود.
دکتر افتخاری توصیه می‌کند که با مسواک زدن دو بار در روز، استفاده از نخ دندان، مراجعه منظم به دندانپزشک برای بررسی و اطمینان از سلامت دندان‌ها، رعایت یک رژیم غذایی سالم با محدودیت مصرف قند و آب شیرین، مصرف مواد غذایی سالم و افزایش مصرف آب، مراقب دندان‌ها باشیم تا از پوسیدگی آنها جلوگیری شود. ما باید یاد بگیریم که پیشگیری از پوسیدگی دندان، آسان‌تر و کم‌هزینه‌تر از درمان است.