هشمهری آنلاین- پریا خانی: مساجد از مراکز مهم انقلاب اسلامی و ارزش‌های دفاع مقدس به شمار می رفتند. نگاهی گذرا به دوران انقلاب اسلامی نشان می‌دهد که مردم وقایع انقلاب را از طریق مساجد دنبال می‌کردند. فعالان و شخصیت‌های سیاسی و مذهبی انقلاب، از طریق مساجد با مردم ارتباط داشتند.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
در دوران دفاع مقدس هم حوادث جبهه‌ها و پیامدهای سیاسی و اجتماعی عملیات رزمندگان، بیشتر از تریبون‌های مساجد برای مردم بیان می‌شد؛ حتی فرماندهان مؤثر دفاع مقدس پس از انجام عملیات‌های مهم، در مساجد حضور پیدا می‌کردند و درباره چگونگی عملیات‌ها و نتایج آنها به‌ویژه تأثیر این عملیات در تحولات منطقه‌ای و جهانی صحبت می‌کردند. مردم هم سخنان پرشور آنان را به‌عنوان سفیران دفاع مقدس گوش کرده و به دیگران می‌رساندند.
مسجد قبا؛نخستین پایگاه پشتیبانی از دفاع مقدس
کلنگ مسجد قبا سال ۱۳۵۰ در خیابان قبا زده شد. سپس مسجد در سال ۱۳۵۴ شروع به کار کرد. مسجد قبا از مساجدی است که در دوران قبل از انقلاب اسلامی پایگاه اصلی مبارزه علیه حکومت پهلوی به شمار می‌رفت و پس از انقلاب هم برای اعزام داوطلبان به جبهه‌ها فعال بود. . ماشاالله رحیمی، مدیر مسجد قبا در این‌باره می‌گوید: در دوران قبل از انقلاب اسلامی مسجد قبا به روشنگری درباره دین اسلام و افشاگری علیه حکومت می‌پرداخت. این مسجد از سخنرانان مطرح دانشگاهی، افراد تحصیلکرده، شاگردان امام و افراد ممنوع المنبر یا تبعید شده مانند آیت‌الله سعیدی، هادی مروی، شهید شیرازی و... دعوت می‌کرد که در مسجد درباره اسلام و حکومت برای مردم سخنرانی کنند. شهید مفتح نیز امام جماعت مسجد بود. نماز عید فطر هم در سال ۵۷ از طریق مسجد قبا در قیطریه برگزار شد که راهپیمایی علیه حکومت و پیروزی انقلاب اسلامی را در پی داشت. با چنین سابقه‌ای در دوران دفاع مقدس نیز مسجد قبا یکی از پایگاه‌های اصلی مبارزه بود.
به گفته رحیمی، نخستین تدارکات برای پشتیبانی از جنگ تحمیلی از مسجد قبا فرستاده شد: در دوران دفاع مقدس کارهای شاخصی در مسجد انجام می‌شد که عبارت بودند از تمرین دادن به نیروی‌های بسیج برای آمادگی در جنگ، تأمین نیروی پشتیبانی برای جبهه، راه‌اندازی کاروانی برای کمک با ۱۷۲ ماشین به سمت جبهه، تأمین کامیون‌های بزرگ مملو از پوشاک، لوازم بهداشتی، مواد خوراکی و...
رحیمی درباره شهدای مسجد قبا هم می‌گوید: این مسجد در دوران دفاع مقدس ۲۵ شهید داشت که از معروف‌ترین آنها می‌توان به شهید علی رفیق دوست، شهید محسن امین، شهید جمشید نوروزی از فرماندهان جنگ اشاره کرد.
مسجد جامع محمدی؛پشتیبانی فرهنگی و معنوی از جنگ
این مسجد در سال ۱۳۴۳ در محله اختیاریه تأسیس شد. این مسجد از بدو تأسیس پایگاه سیاسیون و افراد مذهبی بود. حجت‌الاسلام علیرضا برزگر امام جماعت مسجد در این‌باره می‌گوید: مسجد محمدیه قبل از انقلاب پاتوق فعالیت‌های سیاسی و مذهبی در محله بود. بسیاری از جوانان دانشجو و افراد سیاسی در این مسجد حضور داشتند. از جمله افراد سیاسی شاخص عبارت بودند از: آقای غلامعلی حدادعادل، آیت‌الله ناطق نوری و... به علاوه نیروهای بازاری و فعال سیاسی نیز به مسجد رفت و آمد داشتند و بسیاری از سخنرانی‌ها علیه حکومت در این مسجد انجام می‌شد.
او ادامه می‌دهد: من از سال ۶۳ امام جماعت مسجد را بر عهده گرفتم. قبل از آن نیز در فعالیت‌های سیاسی و مذهبی شرکت داشتم. در دوران دفاع مقدس مسجد یکی از پایگاه‌های اصلی بود. چون هر مکانی با مسیر فکری گردانندگان آن پیش می‌رود. در این دوران فعالیت‌های مسجد در دو بعد فرهنگی و خدماتی ارائه می‌شد. در بعد فرهنگی کتاب‌هایی برای سرگرمی و تفریحات سالم رزمندگان از طریق مسجد فرستاده می‌شد. حتی نامه‌های تشویقی و قدردانی از رزمندگان نیز از طرف مسجد تهیه می‌شد. در بعد خدماتی امکاناتی مانند خوار و بار و... از طرف مسجد برای رزمندگان فراهم می‌شد.
حجت‌الاسلام علیرضا برزگر ادامه می‌دهد: به خوبی به یاد می‌آورم در آن دوران یک آمبولانس با کمک اهالی محل خریداری و برای رزمندگان فرستاده شد. اسامی شهدای مسجد در دوران دفاع مقدس عبارت بودند از: آیت‌الله بنویدی، بهرام بهرام‌بیک، سید محسن تاجزاد، تهرانچی، خداداد چمن علی، حمید چیذری، سیدعلیرضا حسن تاش، مجید حاج غنی، امیر حلاجی، سیدکاظم حاجی آقا میری، حسن خوانساری، علی شاپوری بروجردی، علیرضا صبح دوست، علی عفیف مصمم، جعفر عین‌آبادی، حسین عرفاتی، مرتضی مفاخری، محمد مالکی، امیرحسین منتظری طالقانی، مهدی میرفرشی، سید احمد رضا محسنیان طباطبایی، محمد محسنیان، حمید میرزایی واحدی، و دو برادر خانی.
مسجد المتقین؛بیشترین شهدای جنگ تحمیلی
مسجد المتقین در محله «درب دوم» قرار دارد. ساکنان محلی اطراف مسجد اغلب با یکدیگر خویشاوند هستند و از شهرتویسرکان اطراف همدان به تهران آمده‌اند. برای همین با یکدیگر پیوستگی خاصی دارند. نام خانوادگی اغلب آنها کشانی است. مسجد را هم مردم محل در سال ۱۳۵۵ و با عزم جمعی ساختند. در دوران قبل از انقلاب اسلامی نخستین شهید انقلاب که در قم به شهادت رسید طلبه جوانی به نام ستار کشانی بود که در محله درب دوم زندگی می‌کرد. پیکر این شهید را از قم به تهران آوردند.
حاج آقا منطقی، امام جماعت مسجد درباره فعالیت‌های این مسجد در دوران جنگ می‌گوید: این مسجد در دوران قبل از انقلاب یکی از پایگاه‌های مطرح بود که در پیروزی انقلاب اسلامی نقش داشت. بعد از انقلاب نیز در دوران دفاع مقدس مورد توجه قرار گرفت. در این دوران از طریق مسجد تعدادی از خانه‌ها در محله به پایگاهی برای تهیه تجهیزات مورد نیاز رزمندگان در جبهه مانند مواد خوراکی، پوشاک و... اختصاص داده شد. به علاوه تعداد زیادی ماشین از جمله جیپ، خاور، آمبولانس و کامیون و... از طرف مسجد و با کمک‌های مردمی برای امدادرسانی به جبهه فرستاده شد. امیر قلندری مسئول فرهنگی مسجد می‌گوید: بیشترین تعداد شهداء در منطقه در دوران دفاع مقدس از مسجد المتقین بود. در آن سال‌ها حدود ۷۰درصد مردم محل از طرف مسجد به جبهه اعزام شدند که تعداد ۴۲ نفر آنها شهید شدند. از شهدای دوران دفاع مقدس مسجد می‌توان به مصطفی سقط فروش، احمد سرتیپی، اکبر فضلعلی، محمد کشانی، علی انجیلی، علی بیگلری، رضا فضلعلی، مهدی بلوچ، امیر بختیاری، برادران پارسا، علیرضا کشانی، احمد قلندری، اکبر ظفرمند، احمدکشانی و... اشاره کرد.
مسجد تهرانی؛تشکیل گروه فرهنگی زینب(س)
مسجد تهرانی در قلهک، محله دروس، جنوب خیابان هدایت و همزمان با قیام امام خمینی(ره) در سال ۱۳۴۲ توسط‌بانی مسجد، مرحوم حاج محمد تهرانی ساخته شد. پس از تکمیل مسجد در سال ۱۳۴۴، حجت‌الاسلام هزاوه‌ای همدانی امام جماعت مسجد شد. متعاقب این انتخاب، در مراجعات بعدی به حضرت امام (ره) در نجف، این انتصاب به تأیید ایشان رسید. وجود مسجد و شخص حاج آقا هزاوه‌ای همدانی در آن مقطع زمانی، فرصت مناسبی بود تا با گردهمایی اهالی و فرزندانشان، تشکیل کلاس‌های احکام، قرآن، عقیدتی، سیاسی و تفریحی، کمک گرفتن از بزرگانی چون شهید مطهری و شهید بهشتی که در همین حوالی ساکن بودند، دعوت از سخنرانانی چون آیت‌الله شهید سعیدی، آیت‌الله ناطق نوری، حجت‌الاسلام شجونی و سایر روحانیون مبارز، تلاش بسیاری در روشنگری و آماده کردن مردم برای انقلاب فراهم شود.
همزمان با شروع جنگ تحمیلی حاج آقا هزاوه‌ای همدانی با بسیج نیروها و امکانات مسجد و محل، اعزام نیرو و کمک‌های مردمی، در طول هشت سال دفاع مقدس، همیشه حضور فعال و گسترده‌ای داشت. مسجد برای پشتیبانی امور جبهه، گروه فرهنگی زینب(س) را تشکیل داد و بانوان محل که عمدتاً از خانواده‌های رزمندگان و شهدا بودند، فعالیت چشمگیری در این گروه فرهنگی داشتند. حاج آقا هزاوه‌ای همدانی، مرتب به جبهه‌ها می‌رفت و از نزدیک به امور رزمندگان رسیدگی می‌کرد.
مسجد در دوران دفاع مقدس تعداد ۳۳ شهید داشت؛ مجتبی باقری کماسایی، مصطفی ترابی، عبدالرضا رسولی، علی عطاءالهی، سیدمهدی طباطبایی، عبدالامیر ریاحی فرد، عبدالحسین دعوی، احمد یارمحمدی، علی اعرابی، علیرضا سپاهی‌زاده، امیر پابرجا، عباس اسدی، شیرین سلیمی، شمس‌الله شیدایی، حسین شیدایی، مصطفی علیپور، سعید علیپور، آیت‌الله طبایی عقدایی، سیدعلی طبایی عقدایی، علی کرمی، علی‌اکبر راستوان، حجت سوری، محمد رجبی، محمد هادی، محمد مصطفی هادی، سیدرضا جلیلی، مهدی حاج ملاعلی، حبیب‌الله شواری، هادی عباسی، حمید فخاری، حجت موسی‌نژاد، محمدرضا قلندری، مصطفی کلاهدوزان.
________________________________________________________
منتشر شده در همشهری محله منطقه ۳ به تاریخ ۱۳۹۳/۰۷/۰۵*