همشهری آنلاین -یکتا فراهانی: روز جهانی زئونوز (انتقال بیماری‌های مشترک انسان و دام) هر سال ششم جولای برگزار می‌شود. هدف این روز آگاهی از بیماری‌هایی است که منشأ حیوانی دارند و می‌توانند به انسان منتقل شوند. هر بیماری یا عفونتی که به طور طبیعی بین حیوانات مهره دار و انسان انتقال یابد، بیماری قابل انتقال (زئونوز) نامیده می‌شود.
در مطالعه‌ای که توسط C.D.C (مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های آمریکا) انجام شد، ۶۰ درصد از همه بیماری‌های عفونی موجود، مشترک بین انسان و دام هستند و حداقل ۷۰ درصد از بیماری‌های عفونی نوظهور منشأ حیوانی دارند.
تاریخچه روز جهانی بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان
در ششم ژوئیه ۱۸۸۵، زیست‌شناس فرانسوی، لویی پاستور با موفقیت، اولین واکسن هاری را برای پسر بچه‌ای که توسط سگی هار گاز گرفته بود تزریق کرد. این واکسن نه تنها از ابتلای کودک به هاری جلوگیری کرد؛ بلکه جان او را نجات داد.
هاری تنها یک نمونه از بسیاری از بیماری‌های مشترک بین انسان و دام است. آنفلوآنزای پرندگان، ابولا و ویروس نیل غربی نمونه‌های دیگری هستند که طی سال‌ها کشف شده‌اند.
پاتوژن های زئونوز می‌توانند ویروسی، باکتریایی یا انگلی باشند که از طریق تماس مستقیم یا غیرمستقیم از طریق غذا، آب یا محیط به انسان منتقل می‌شوند. حتی ممکن است از طریق یک گونه واسطه گسترش یابد.
علاوه بر حیواناتی مانند خفاش‌ها یا میمون‌ها، حیوانات خانگی یا حیوانات دیگر هم می‌توانند عامل انتقال بیماری به انسان باشند.
عفونت‌های مشترک بین انسان و دام
استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها در حیواناتی که برای غذا پرورش می‌یابند، پتانسیل ابتلا به سویه‌های بیماری‌زای مشترک بین انسان و دام را افزایش می‌دهد. به همین دلیل است که حیوانات نقش مهمی در عفونت‌های مشترک بین انسان و دام دارند.
با توجه به آنکه بیماری‌های زئونوز انواع زیادی دارند، انواع مختلفی از درمان‌ها مانند آنتی بیوتیک ها نیز وجود دارد. بعضی اقدامات می‌تواند به جلوگیری از گسترش بیماری‌های مشترک بین انسان و دام کمک کند. مانند دستورالعمل‌های ایمن برای مراقبت از حیوانات در صنعت کشاورزی، دسترسی به آب آشامیدنی تمیز و حذف صحیح زباله‌ها از راه‌های مؤثر برای کاهش شیوع بیماری‌ها به شمار می‌رود.
توجه به مراقبت‌های لازم از حیوانات خانگی
واکسیناسیون حیوانات خانگی و رعایت بهداشت لازم مانند شستن دست‌ها پس از تماس نزدیک با حیوانات از جمله مواردی است که می‌تواند در انتقال بیماری‌ها از حیوانات به انسان مؤثر باشد.
حفاظت و مدیریت سلامت حیواناتی که در کنار انسان زندگی می‌کنند موضوعی بسیار مهمی است که همه افراد به خصوص افرادی که حیوان خانگی دارند یا به نوعی با حیوانات سر و کار دارند ایزامی و ضروری است. در واقع وقتی هنگامی از بروز بیماری در حیوانات جلوگیری می‌کنیم، از سلامت انسان‌ها هم محافظت می‌کنیم.
ضرورت توجه به روز جهانی بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان
حیوان خانگی خود را واکسینه کنید. این یک تصور اشتباه است که حیوانات خانگی نیازی به واکسیناسیون هاری ندارند. گربه یا سگ خانگی شما حتماً باید تحت مراقبت‌های پزشکی باشد و در صورت لزوم حتماً واکسن هاری و واکسن‌های مربوط به خود را دریافت کند. در غیر این صورت، آسیب آن سلامت انسان‌ها را هم تهدید خواهدکرد.
خودت را واکسینه کن!
بعضی افراد در معرض خطر ابتلا به هاری هستند. مانند دامپزشکان یا مراقبان حیوانات. بنابراین باید بیشتر احتیاط کنند و با دریافت واکسن به موقع هاری، قبل از قرار گرفتن در معرض بیماری از خود محافظت کنند.
سگ‌ها و خطر ابتلا به هاری
سگ‌ها منبع اصلی مرگ و میر ناشی از هاری هستند و تا ۹۹ درصد از کل سرایت هاری به انسان را شامل می‌شوند. بنابراین باید مراقب باشید و علاوه بر معاینات به موقع سگ خانگی خود حتماً مراقبت‌های لازم از خودتان را هم به عمل آورید.
اگر بنا به هر دلیلی حیوانی به خصوص سگ شما را گاز گرفت قبل از مراجعه به پزشک از مراقبت‌های اولیه برای مقابله با هاری یا ابتلا به عفونت‌های دیگر آگاه باشید. مثلاً شست و شوی کامل زخم موضوع مهمی است که حتماً باید مد نظر قرار دهید.
توجه داشته باشید شستن زخم ناشی از تماس با حیوان مشکوک به هاری با آب و صابون می‌تواند جان افراد را نجات دهد.
تقریباً نیمی از قربانیان هاری کودکان هستند. از بین کسانی که توسط حیوانات مشکوک به هاری گاز گرفته شده‌اند، ۴۰ درصد کودکان زیر ۱۵ سال بوده‌اند.
منشاء بیماری‌های قابل انتقال میان حیوان و انسان
بیماری‌های قابل انتقال میان حیوان و انسان در اصل از گروه باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها و انگل‌ها هستند. از مهم‌ترین بیماری‌های مشترک میان انسان و دام می‌توان به تب مالت، سالک، هاری، سیاه زخم، کیست هیداتیک و تب خونریزی دهنده کریمه کنگو اشاره کرد. خطر بیماری‌های دیگر مانند جنون گاوی، تب دره ریفت (بیماری بومی قاره آفریقا)، آنفلوانزای پرندگان و... را هم نباید نادیده گرفت.
احتمال انتقال بیماری‌های مشترک میان انسان و حیوان معمولاً از طریق تماس یا زندگی در مجاورت دام، انتقال از طریق حمله حیوانات به انسان، استفاده از فرآورده‌های دام و طیور صورت می‌پذیرد.
خطرات بهداشت جهانی و چالش‌های فردا
همه‌گیری COVID-۱۹، یک بحران بهداشت عمومی انسان ناشی از ویروسی با منشأ حیوانی بالقوه، بر اعتبار مفهوم One Health در درک و مقابله با خطرات بهداشت جهانی تأکید کرد. سلامت واحد؛ One Health مفهومی است که نشان می‌دهد سلامت انسان‌ها، حیوانات و محیط زیست ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارد. این مفهوم جدید نیست، اما اهمیت آن با شیوع بیماری‌های مشترک بین انسان و دام در دهه‌های گذشته، بیش از قبل آشکار شده‌است.
بسیاری از مسائل مقطعی مانند مقاومت ضد میکروبی، ایمنی مواد غذایی، تغییرات آب و هوایی و زیرساخت‌های ضعیف مراقبت‌های بهداشتی، باید از منظر چندبخشی و چند رشته‌ای مورد توجه قرار گیرند، که رویکرد سلامت واحد، آن را تضمین می‌کند.
افزایش تهدید کننده‌های سلامت انسان
توجه داشته باشیم خطر سلامت انسان در حال افزایش است. محرک‌هایی مانند تغییرات آب و هوا و کاربری زمین، شیوه‌های کشاورزی ناپایدار، جهانی شدن و تجارت حیات وحش، فرصت‌های متعددی را برای عوامل بیماری زا فراهم می‌کند تا به شکل‌های مختلف سلامت ما را تهدید کنند.
البته این خطر فقط مختص انسان نیست. در حالی که بیشتر ارزیابی‌های خطر بر انتقال عوامل بیماری‌زا از حیوانات به انسان تمرکز می‌کنند، بیماری‌های زیادی هم می‌توانند از انسان به حیوان منتقل شوند و تأثیرات زیادی بر سلامت حیوانات، چه اهلی و چه وحشی، داشته باشند. کووید-۱۹، سل، آنفلوآنزا می‌توانند گونه‌های مختلف حیوانات را آلوده کنند و کشنده باشند. گوریل‌ها و شامپانزه‌ها با ترکیب ژنتیکی نزدیک به انسان، به ویژه در معرض بیماری‌های انسانی هستند. بنابراین خدمات دامپزشکی باید برای همه گونه‌های در معرض خطر در نظر گرفته شود.
مدیریت این خطرات مستلزم همکاری کامل بخش‌های بهداشت حیوانات، انسان‌ها، گیاهان و محیط زیست است.
منابع:
https://www.woah.org/en/what-we-do/global-initiatives/one-health/
https://nationaltoday.com/world-zoonoses-