همشهری آنلاین- فرشاد شیرزادی: کامران شرفشاهی، شاعر، داستان نویس و پژوهشگر درباره نهضت عاشورا می گوید: «مداحی و مرثیه سرایی در این زمینه نباید فقط روی موج گرفتن اشک و از چشم باشد. مخاطبی که امروز به منابع گوناگون دسترسی دارد، اگر در مجلسی احساس کند که به چرایی فلسفه عاشورا نمی پردازد، آن مجلس را ترک می کند. باید با خواندن تحریف شناسی نهضت عاشورا، زمینه را برای سرودن شعرهایی که همه عناصر عاشورایی در آنها احظ شده، فراهم کنیم.»
گفت و گوای عاشورایی ما را با کامران شرفشاهی بخوانید:
یکی از نیازهای جامعه فرهنگی امروز، تولید شعر مناسب برای مرثیه سرایی، مداحی ها و در مجموع اشعار مذهبی است. متأسفانه این فضا به دلیل تجاری شدن مداحی ها خدشه دار شده است، چرا که هر مداح روش خودش را دارد. در این بستر راه چاره چیست؟
یکی از بزرگان در جلسه ای می گفت «در دوران جنگ برای تهییج رزمندگان، جریان مداحی را تقویت کردیم اما پس از پایان جنگ وضع تغییر کرد. پس از جنگ تحمیلی مشکلاتی در این عرصه ایجاد شد که نمی دانیم با آن چه کنیم.»
به گمانم یکی از مشکلات روزگار ما جماعتی از مرثیه خوانان اند که یا آگاهی کافی از شعر و ضرورت های انتخاب شعر و مرثیه خوانی و جایگاه مهمش ندارند، یا به واسطه نگاه تجاری در صدد جلب مشتریان افزون و مطامع مادی و کسب شهرت بیشترند. این آفتی است که در روزگار ما در سال های پس از جنگ به شکل جدی نگران کننده شده است. لذا به نظر می رسد باید پیش از هر موضوعی فکری به حال سوء استفاده کردن ها کنیم چرا که با اعتقادات و باورهای مردم گره خورده است.
من بر این باورم که برخی از شاعران نیز متأسفانه با این جریان تجاری هم سو شده اند و مطابق میل و سلیقه این جماعت شعر می سرایند و در اختیار آنها قرار می دهند. شعرهایی که غالباً بر تحریک عاطفه و احساس مخاطب سروده شده و بر تحریفات عاشورا دامن می زند و با مسلمات و آنچه در مقتل ها آمده همخوانی ندارد. در این جا از یک سو عده ای سودجو و شهرت طلب را سراغ داریم و از سوی دیگر شاعرانی که در خدمت این جریان اند. ضلع سومش نیز دستگاه هایی که خودشان را با این جریان هماهنگ می کنند و به جای چاره اندیشی در این زمینه فضای رسانه ای و موقعیت های بیشتری را برای این گروه فراهم می آورند.
به تحریک احساسی و عاطفی مخاطبان اشاره کردید و تحریفاتی که در نوحه و شعر عاشورایی صورت می گیرد. شعری که با احساسات ارتباط نداشته باشد، از سویی شعر نیست. منظورتان به طور دقیق چیست؟ این شعرا از چه دانش دینی و مذهبی برخوردارند؟ تکنیک شعری در این بین چه نقشی را ایفا می کند؟
اگر شعر را پرنده ای با دو بال اندیشه و احساس تصور کنیم، شعرهای ماندگار شعرهایی اند که عنصر اندیشه و عاطفه در آنها هم سنگ یکدیگر دارای ارتباط و تجانس باشد. اگر شعری فقط دارای جنبه های احساسی و عاطفی برانگیزاننده از جهت همین خصوصیات عاطفی باشد، نمی تواند راه به آینده بیابد و پاسخگوی نیازهای امروز جامعه ایرانی باشد.
- مخاطبان ۵۰ سال پیش مداحی‌ها عوض شده‌اند | «اپراتوری کلمات» به نوحه‌های حسینی(ع) آسیب زده| برای عاشورا به شهروند شاعر نیاز داریم
- امام حسین(ع) حقارت و سرسپردگی را نپذیرفت| آزاده واقعی محزون است
وقتی از شعر عاشورایی سخن می گوییم، منظورمان در وهله نخست شعری آگاهی بخش، ستم ستیز و دارای خصوصیات جریان ساز است. شعری که بتواند تأثیرات مثبتی در جامعه به جای بگذارد. امروزه وارد عصری شده ایم که عصر تکثر رسانه هاست. یعنی ما با وسایل ارتباط جمعی متعددی روبه روییم که مردم هر یک به طریقی نیازهای خودشان را به واسطه استفاده از آنها برطرف می کنند. اگر بناست از شعر مذهبی، مداحی و شعر آیینی در جهت جلب و جذب مردم استفاده کنیم، لزوماً شاعر و مداح و همه کسانی که در این چرخه فعالیت دارند، باید با دانش روز و رسانه، و ارتباطات و دگرگونی هایی که در جامعه و روزگا ما کارکرد دارد، آشنایی داشته باشند و تلاش کنند، کاری که عرضه می کنند، هم به لحاظ فرم و هم به لحاظ محتوا پاسخگوی نیازهای انسان امروز باشد. آنها باید در نظر بگیرند که مخاطب امروز مخاطب یکصد سال پیش نیست. در دوران صفویه و قاجاریه، شعر و مرثیه خوانی عاشورایی از حالت حماسی خارج شد و صرفاً به سوگ و زاری و اشک گرفتن از چشم گام نهاد. این اتفاق در روزگار ما هم به شکل دیگری به وقوع پیوسته و شعرهایی که جنبه سوز و گداز و اشک و آه و فغان دارند، بیشتر مخاطب یافته اند.
مگر باید غیر از این باشد؟ اشک و آه و زاری در واگویی کنه موضوع حماسه ساز عاشورا چه اشکالی دارد؟
به عبارت دیگر اکثر کارهایی که عرضه می شود، اشعاری است که به چگونگی به شهادت رسیدن حضرت ابا عبدالله الحسین(ع) می پردازد و نه به چرایی اش. این پرسش بزرگ که می تواند انسان ساز، سرنوشت ساز و تاریخ ساز باشد و در زندگی همه ما تأثیرگذار باشد، متأسفانه مورد غفلت واقع شده است. به همین سبب معتقدم شاعران و مرثیه خوانانی که در قلبشان عشق و ارادتی به حضرت ابا عبدالله الحسین(ع) و به جامعه خودشان دارند، باید دارای مطالعه عمیق اجتماعی و تاریخ اسلام باشند و کتاب های مقتل را خصوصاً کتاب هایی که به زمان وقوع نهضت کربلا نزدیک تر است، مطالعه کنند. کتاب هایی که در راستای تحریف شناسی واقعه عاشورا نگاشته شده، بخوانند. چون این کار را مخاطب انجام می دهد. امروز دوره ای نیست که مخاطب به منابع متعدد دسترسی نداشته باشد. مخاطب امروز کتاب های گوناگون را مطالعه کرده و برخوردار شده و با نگاه نقادانه پای یک مداحی و مرثیه خوانی می نشیند و اگر ببیند آن مجلس دارای آن بعد علمی و جنبه پربار فلسفی نیست، قطعاً از آن مجلس رویگردان خواهد شد.