همشهری آنلاین -عطیه اکبری: تدبیر جمعی که اگر سال‌ها قبل به کار گرفته می‌شد حالا ساکنان خانه‌های به گل نشسته و فرسوده مجبور نبودند شب را با کابوس آوار شدن خانه‌ها برسرشان در کوچه‌های باریک و تودرتو صبح کنند. داستان بی‌فرجام بافت فرسوده قلعه دولت‌آباد مثل یک کلاف سردرگم است که یک سر آن به وقفی بودن خانه‌ها، نداشتن سند قطعی و نبود ساخت‌وساز گره خورده و یک سر آن به املاکی که درست در شاهرگ‌های حیاتی این محدوده وجود دارد و تردد در قلعه دولت‌آباد را غیرممکن کرده است. حال در این میان خدا نکند خانه‌ای آتش بگیرد یا بیمار بدحالی که خانه‌اش در کوچه باریک و بن‌بست قرار دارد به حضور به موقع پزشک و اورژانس نیاز پیدا کند. برای بررسی مشکلات قلعه دولت‌آباد سراغ چند نفر از اهالی قلعه رفتیم.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
این روزها در قلعه دولت‌آباد صدها ملک فرسوده وجود دارد. املاک فرسوده‌ای که مالکانش هیچ امیدی به ساخت‌وساز در آن ندارند و دلیل آن هم کاملاً مشخص است. «محمد زهری» یکی از شورایاران محله دولت‌آباد که سال‌هاست برای رفع مشکل بافت فرسوده قلعه دولت‌آباد به این در و آن در می‌زند می‌گوید: «قلعه دولت‌آباد محدوده بسته‌ای است. محدوده‌ای که ده‌ها کوچه تنگ و باریک دارد و راهی برای تردد خودرو در کوچه‌هایش نیست. هیچ خودرویی قادر به رفت‌وآمد در این محدوده نیست. با این اوصاف، بسیاری از مالکان، خانه‌هایشان را به اتباع پاکستانی، افغانستانی یا خانواده‌های کم‌برخوردار ایرانی اجاره داده و خودشان محله‌های دیگری را برای سکونت انتخاب کرده‌اند. من در طول سال‌هایی که شورایار دولت‌آباد هستم همراه با همکارانم مشکلات قلعه را به گوش مسئولان رسانده‌ام. چندین بار اعضای شورای اسلامی شهر از قلعه بازدید کردند و هر بار قول دادند که معضلات این محدوده را برطرف کنند اما مشکلات همچنان باقی است.»
تکلیف سند زمین‌ها را معلوم کنید
چرا نوسازی در بافت فرسوده قلعه دولت‌آباد مثل محله‌های دیگر روند رو به رشدی ندارد؟ همه کوچه‌پسکوچه‌های قلعه را که زیرپا بگذاری به جز چند ساختمان نوساز، خانه نونوار دیگری به چشم نمی‌خورد. «علی عمران‌زاده» یکی از اهالی قدیمی قلعه چند سالی می‌شود که دست به کار شده تا با خرید خانه‌های فرسوده و یا مشارکت در ساخت، چهره این محله را نونوار کند اما به گفته خودش کوهی از مشکلات ریز و درشت سر راهش سبز شده است. مشکلاتی که نه تنها راه نوسازی را ناهموار و سخت کرده بلکه باعث شده سرمایه چند صد میلیونی سازنده‌ها در خانه‌های بدون مشتری قلعه دولت‌آباد خاک بخورد. عمران‌زاده از مشکل سند خانه‌های قلعه می‌گوید: «زمین‌های قلعه دولت‌آباد به ۲بخش تقسیم می‌شود. یک بخش متعلق به اداره اوقاف و بخش دیگر متعلق به فردی به نام حاج عزت‌الله است که سال‌ها قبل، ارباب قلعه بود. حاج عزت‌الله زمین‌ها را قطعه قطعه می‌کند و به رعیت‌هایی می‌دهد که روی زمین‌های کشاورزی‌اش کار می‌کردند اما سندی به نام کسی نمی‌زند و به همین دلیل همه این زمین‌ها یک سند دارند. هریک از اهالی در زمین برای خود خانه می‌سازد. اما حالا بعد از گذشت این همه سال مالکان سند قطعی ندارند و سندشان مربوط به اعیان ساختمان است. از طرفی ورثه حاج عزت‌الله هم در ایران نیستند و خلاصه اینکه بلاتکلیف بودن سند قطعی خانه‌ها باعث شده بود تا سال‌ها قبل شهرداری اجازه ساخت‌وساز را ندهد. اما با توجه به فرسوده بودن و وضع خطرناک این بافت، اجازه ساخت‌وساز به سازنده‌ها داده شد و مسئولان شهرداری قول دادند که پایان کار بدهند. من هم به‌عنوان یکی از اهالی قلعه سرمایه‌ام را صرف ساخت‌وساز در بافت فرسوده کردم و حالا شهرداری به دلیل نامشخص بودن تکلیف سندها پایان‌کار به سازنده‌ها نمی‌دهد و خانه‌های نوساز بدون سند مانده‌اند و هیچ‌کس پولی برای خرید آنها نمی‌دهد. در نتیجه مدتی است که روند نوسازی در قلعه دولت‌آباد متوقف شده است.»
اگر این راه بسته باز شود
«در محدوده شمالی و جنوبی قلعه دولت‌آباد خانه‌های فرسوده‌ای هست که به دلیل موقعیت جغرافیایی‌شان تردد در قلعه را دشوار کرده‌اند. سال‌ها قبل مسئولان قول دادند برای سر و سامان دادن به بافت فرسوده قلعه، این املاک را خریداری کنند تا با تخریبشان کوچه‌ها باز شود اما از آن قول سال‌ها می‌گذرد و هنوز هیچ اتفاقی در قلعه نیفتاده است.» اینها را «خسرو فرخ‌رو» یکی از اهالی قدیمی می‌گوید و می‌افزاید: «اهالی قلعه زمان جابه‌جا کردن وسایل یا اسباب‌کشی مجبورند همه وسایلشان را با چرخ‌دستی از ورودی قلعه تا خانه ببرند. چند سال قبل خانه‌ای آتش گرفت و به دلیل آنکه در کوچه‌ها راهی برای عبور خودرو وجود ندارد تا آتش‌نشانان به خانه برسند چیزی از آن باقی نمانده بود. اگر مسئولان به قولشان عمل کنند و راه باز شود اهالی قلعه یک نفس راحت می‌کشند و آن وقت وضع برای نوسازی بافت فرسوده هم فراهم می‌شود.»
شهردار ناحیه ۴:
بودجه در راه است
سازمان نوسازی شهر تهران برای حل مشکل بافت فرسوده قلعه دولت‌آباد بودجه‌ای را برای خرید املاک معارض اختصاص داده است. مسئولان چند ماهی می‌شود که در حال گفت‌وگو و کسب رضایت مالکان برای خرید زمین‌ها هستند.» این را شهردار ناحیه ۴ می‌گوید و می‌افزاید: «البته با بودجه اختصاص داده شده نمی‌توان همه املاک معارض را خریداری کرد. حل مشکل قلعه دولت‌آباد نیاز به صبوری دارد و خرید همه خانه‌هایی که در شاهرگ‌های اصلی قلعه قرار دارند در یک زمان ممکن نیست.» «احمد غلامی» درباره موضوع پایان‌کار می‌گوید: «شهرداری، سازنده‌ها را تشویق به نوسازی می‌کند اما برای رفع مشکل سند خانه‌های قلعه باید همه نهادهای مربوط از جمله فرمانداری و سازمان ثبت و اداره اوقاف دست به کار شوند. قرار است به‌زودی جلسه‌ای با حضور مسئولان شهرری برگزار شود تا راه چاره‌ای برای رفع مشکل حقوقی زمین‌های دولت‌آباد اندیشیده شود.»
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
*منتشر شده در همشهری محله منطقه ۲۰در تاریخ ۱۳۹۵/۱۲/۰۹