جنگ، بزرگترین عامل تخریب محیط زیست

این بخشی از پیام کوفی عنان دبیرکل سازمان ملل متحد به مناسبت روز جهانی جلوگیری از تخریب محیط زیست است، پیامی که پیش از هر چیزی نشان‌دهنده وضعیت وخیم و بحران محیط‌زیست جهانی است. در این پیام که در سمینار منطقه‌ای «بررسی آثار بلندمدت و کوتاه‌مدت جنگ بر محیط زیست» قرائت شده آمده است: «هر چقدر توجیه شود که جنگ احترام غیرقابل وصفی را برای جنگجویان و غیرنظامیان دارد، به همان‌سان در عرض چند دقیقه آنچه را که نسلهای بشر به دست آورده‌اند می‌تواند نابود کند؛ از سوی دیگر جنگ ورای صدمات انسانی که وارد می‌کند محیط زیست را نیز تخریب می‌کند.»
وی با تاکید بر این که سال گذشته نمونه دیگری از این حوادث را شاهد بودیم افزود: در میان آثار مناقشه اسرائیل و حزب‌الله که پراکنده شدن بیش از 15000 تن نفت سیاه از سکوی عظیم jiyyeh در جنوب بیروت، 150 کیلومتر از خط ساحلی سوریه و لبنان را تحت‌الشعاع خود قرار داد، آلودگی سواحل و آبهای ساحلی و ورود خسارت به عملیات‌های ماهیگیری و توریسم را نیز به دنبال داشت.
عنان افزود: در طول سالهای اخیر بر تعداد کشورهایی که از برنامه محیط زیست ملل متحد درخواست کرده‌اند تا ارزیابی‌های زیست محیطی پس از جنگ را انجام دهد، افزوده شده است به شکلی که در حال حاضر یک تیم تأثیر زیست محیطی جنگ در لبنان را ارزیابی می‌کند و تیم دیگر به طور تنگاتنگ با دولت‌های سودان و عراق در حال فعالیت است.
از سوی دیگر در سودان یافته‌های اولیه برنامه محیط زیست سازمان ملل نشان دهنده فرسایش زیست محیطی شدید و گسترده بویژه موارد مربوط به بیابان‌زایی و نابودی جنگلها در اغلب نقاط کشور است، به شکلی که در دارفور فرسایش زیست محیطی از میان رفتن منابع و تغییر آب و هوای منطقه از نتایج بسیار مهم ناامنی غذایی و جنگ هستند.
عنان ادامه داد: در عراق، خشکاندن مرداب‌های دجله و فرات در طول دهه 1980 و 1990 نمونه روشنی از هدف قرار دادن تعمدی یک اکوسیستم برای دستیابی به اهداف سیاسی و نظامی را نشان می‌دهد. اکنون برنامه محیط زیست سازمان ملل به دولت عراق در بهبود و مدیریت مرداب‌ها و بازتوانی محیط زیست عراق و زیرساخت‌های مدیریتی آن کمک می‌کند.
دبیرکل سازمان ملل متحد خاطرنشان کرد: روز بین‌المللی جلوگیری از تخریب محیط زیست در مناقشه مسلحانه از سوی مجمع عمومی برای تاکید بر آثار زیست محیطی جنگ و اهمیت دادن به این موضوع نامگذاری شد که اهداف نظامی- نه محیط زیست- را تخریب کنند و نه به آن بی‌توجه باشد؛ چرا که در بیشتر موارد چنین خساراتی غیرقابل اجتناب است اما اغلب با یک احتیاط و دوراندیشی می‌توان از بروز چنین خساراتی جلوگیری کرد.
عنان تاکید کرد: طرفین درگیر در عملیات خصمانه مسئولیت دارند تا قوانین و توافق‌های بین‌المللی مانند کنوانسیون‌های ژنو را که بر رفتار جنگی حاکم است مورد ملاحظه قرار دهند. برخی از این مقررات مانند ممانعت از نابودی تعمدی زمین‌های کشاورزی یک تاکید زیست محیطی را در خود دارند، اما تا حد زیادی نتایج زیست‌محیطی جنگ توسط مقررات فعلی نادیده گرفته شده است؛ لذا زمان مناسبی است که ما توافق‌های بین‌المللی درباره جنگ و مناقشه مسلحانه را به منظور تضمین اینکه ورود خسارات تعمدی و غیرتعمدی به محیط زیست را هم تحت پوشش خود قرار دهند ارزیابی کنیم.
به گزارش ایسنا، در سمینار منطقه‌ای «بررسی آثار بلندمدت و کوتاه‌مدت جنگ بر محیط زیست طبیعی و انسانی» کشورهای ایران، افغانستان، عراق، کویت، لبنان و فلسطین که به همت مرکز صلح و محیط زیست برگزار شد، معصومه ابتکار، رییس مرکز صلح و محیط زیست ایران ضمن ابراز تاسف از این که امروزه جنگ‌های بسیاری تحت عنوان صلح و برقراری امنیت در مناطق مختلف جهان برپا می‌شود، تصریح کرد: این جنگ‌ها صرف‌نظر از تلفات انسانی، نابودی عرصه‌های زیست را نیز درپی دارند.
به گفته وی مجمع عمومی سازمان ملل متحد برای نخستین بار در سال 2001 با تصویب قطعنامه‌ای روز ششم نوامبر هر سال (مصادف با 15 آبان) را به عنوان روز بین‌المللی پیشگیری از تخریب محیط‌زیست در جنگها و مناقشات مسلحانه نامگذاری کرد که هدف از نامگذاری این روز جلب توجه افکار عمومی و بین‌المللی به آثار زیان‌بار جنگ بر تخریب طولانی مدت محیط زیست، اکوسیستم‌ها و منابع طبیعی بود، آثاری که فراتر از مرزهای دولتهای درگیر جنگ حرکت می‌کند و نه تنها نسل فعلی که نسل‌های آینده را نیز از تأثیرات زیان‌بار خود مصون نگاه نمی‌دارد.
ابتکار با بیان این که با توجه به اهمیت موضوع، هر ساله دولت‌ها و سازمان‌های مختلف بین‌المللی این روز را گرامی می‌دارند، تصریح کرد: اولین بار در سال 1984 به پیشنهاد دکتر تقی ابتکار نشستی با موضوع بررسی اثرات زیست محیطی نشت نفت در زمان جنگ در ایران برگزار شد و طی آن قطعنامه‌ای شکل گرفت که ‌ابزاری حقوقی برای جلوگیری از خسارات ناشی از تخریب محیط زیست و نشت نفت شد.
دکتر سید کمال خرازی نیز در سخنانی ضمن اشاره به صدمات سنگین وارده به محیط‌زیست ایران و منطقه به ویژه در جریان جنگ خلیج فارس و به آتش کشیده شدن چاه‌های نفت و ریخته شدن میلیون‌ها بشکه نفت به خلیج‌فارس که همچنان آثار مخرب آن باقی مانده است، اظهار کرد: جنگ اخیر رژیم صهیونیستی با مقاومت لبنان نیز علاوه بر نابودی تعداد زیادی از انسان‌ها، اثرات مخرب زیست محیطی فراوانی را به دنبال داشت. وی در ادامه افزود: با تعیین روز ششم نوامبر به عنوان روز مقابله با اثرات جنگ بر محیط زیست، توجه جامعه جهانی به فجایع انسانی و ضایعات فراوانی ناشی از جنگ بر محیط زیست بیش از گذشته معطوف شده است.