همشهری آنلاین- نیلوفر ذوالفقاری: سینما یا رستوران؟ پارک و شهربازی یا کتابخانه و مرکز خرید؟ پاتوق جوان‌های محله شما کجاست؟ موسفیدهای محله باغ آذری یک ایده دیگر دارند. آنها تصمیم گرفته‌اند پای جوان‌های محله‌شان را به یک پاتوق فرهنگی و مذهبی باز کنند که این روزها شلوغ‌تر از همه روزهای دیگر سال است. خیابان خزانه بخارایی شمالی، کمی جلوتر از ورزشگاه کارگران، جایی است که تابلوی حسینیه ماه مدینه در آن به چشم می‌خورد. حسینیه‌ای که قدیمی‌های محله می‌گویند صفا و همدلی اهالی باعث شده نزدیک به ۴۰ سال سرپا بماند. کلاس‌های قرآنی این حسینیه هرهفته با استقبال گرم اهالی برپاست و این روزها مراسم سنتی عزاداری «زار» در این مکان پای افراد زیادی را به این حسینیه باز کرده است.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
پاتوق ۴۰ ساله اهالی
سال ۱۳۴۵ یعنی زمانی که هنوز محله باغ آذری شکل فعلی را نداشت و تعداد خانه‌ها و جمعیت محله خیلی کمتر از حالا بود، هیئت خانگی سیاری به نام قاسم بن الحسن(ع) در این محدوده شکل گرفت که در واقع تکیه‌ای کوچک بود و شب‌های جمعه و دهه اول ماه محرم، حاج صادق عبداللهی، از قدیمی‌های محله در آن مراسم عزاداری برپا می‌کرد. کم‌کم اهالی به فکر داشتن حسینیه‌ای ثابت افتادند و زمین نبش کوچه شهید مرادی تبدیل به جایی شد که اهالی ۴۰ سالی است در آن جمع می‌شوند، قرآن می‌خوانند و مراسم عزاداری و جشن‌های مذهبی را در آنجا برگزار می‌کنند.
«مرتضی محمدی» که عضو شورایاری محله باغ آذری است و سال‌های زیادی است به این حسینیه رفت و آمد دارد، معتقد است راز ماندگاری این حسینیه اهمیت دادن به معنویت به جای ظواهر است. او می‌گوید: «برخلاف بسیاری از هیئت‌ها، ما طبل و سنج نداریم. دسته سینه‌زنی این حسینیه فقط ظهر عاشورا در محله می‌چرخد و پیر و جوان در کنار هم عزاداری می‌کنند. بعد هم نماز ظهر عاشورا به جماعت اقامه می‌شود.»
مداحی و عزاداری‌های ساده
«محمد امیری» مداح حسینیه ماه مدینه است. او که با سبک‌های جدید مداحی و استفاده از موسیقی‌های نامناسب برای این کار مخالف است، می‌گوید: «مقدمه همه عزاداری‌ها اخلاص است و اگر اخلاص وجود داشته باشد، هیچ فعالیت مذهبی به بیراهه نمی‌رود. اشک ریختن بر مصائبی که بر اهل‌بیت(ع) رفته، ارزشمند است اما نباید تنها هدف ما اشک ریختن باشد. ما در حسینیه ماه مدینه از مداحی به سبک سنتی استفاده می‌کنیم که اشعار آن برآمده از حقایق تاریخی است.»
امیری معتقد است سال‌ها قبل با اینکه امکانات فعلی برای برگزاری مراسم نبود، همه شهروندان با تمام وجود برای برگزاری یک مراسم بی‌ریا تلاش می‌کردند اما در این سال‌ها برخی افراد حاشیه را بر متن ترجیح داده و درگیر تجملات شده‌اند. او خوشحال است که در محله باغ آذری پیر و جوان دست به دست هم می‌دهند تا هر کدام قدمی برای برپایی این مراسم سنتی بردارند.
بوی خوش سادگی
هیئتی‌های حسینیه ماه مدینه مراسمی سنتی برای عزاداری دارند که با مراسم هیئت‌های دیگر متفاوت است. حاج «باقر کرمی» از قدیمی‌ترین هیئتی‌های این حسینیه می‌گوید: «مراسم سنتی «زار» مربوط به روستای قهی در فاصله اصفهان تا نایین است. در این مراسم، عزاداران بعد از خواندن نماز مغرب به جماعت، ساعتی را به قرآن‌خوانی اختصاص می‌دهند و بعد مراسم عزاداری شروع می‌شود. عزاداران حلقه‌ای تشکیل می‌دهند و مداح حسینیه با خواندن اشعار و مرثیه‌های سنتی آنها را همراهی می‌کند.»
کرمی معتقد است با اینکه حالا دیگر در هر کوچه‌ای هیئتی برپا می‌شود، مراسم بی‌ریا و معنوی عزاداری در این هیئت باعث شده نه تنها قدیمی‌ها جای دیگری را در این ۲ ماه انتخاب نکنند، بلکه جوان‌ترها هم برای حضور در این فضا اشتیاق داشته باشند.
او درباره تلاش‌هایی که برای جلوگیری از پرداختن به ظواهر در این حسینیه انجام شده می‌گوید: «سال‌هاست بلند کردن علم را در این حسینیه ممنوع کرده‌ایم. هیچ شمایلی هم در این حسینیه نصب نشده و به جای آن، تصویر ۴۳ شهید گرانقدر دفاع مقدس را روی دیوار حسینیه نصب کرده ایم، شهدایی که بسیاری از آنها جزو حلقه عزاداری سنتی همین حسینیه بوده‌اند.»
دستگیری از نیازمندان در طول سال
شاید بسیاری از اهالی محله باغ آذری وضع مالی چندان خوبی نداشته باشند و ثروتمند محسوب نشوند، اما وقتی حرف از کمک به نیازمندان می‌شود، همه در حد توان آستین‌ها را بالا می‌زنند. «کاظم زالی» یکی از هیئتی‌های این محله می‌گوید: «صندوقی در حسینیه نصب شده تا هر فردی که وارد این فضا می‌شود، درحد توان مبلغی را برای کمک به نیازمندان اختصاص دهد. ماه مبارک رمضان زمانی است که بیشتر از بقیه روزهای سال سراغ نیازمندان می‌رویم اما در ایام عزاداری سالار شهیدان هم، هستند افراد نیازمند و آبرومندی که در مراسم حسینیه شرکت و هیئتی‌ها سعی می‌کنند گره از کارشان باز کنند.»
زالی معتقد است در کنار برگزاری مراسم عزاداری در این ماه، می‌توان از این فرصت برای باخبر شدن از حال اهالی هم استفاده کرد: «بسیاری از اهالی درگیر مسائل روزمره هستند و شاید چندین ماه فرصتی برای دیدار همدیگر پیدا نکنند. در ماه محرم همین اهالی با جمع شدن دور هم علاوه بر عزاداری، از حال همدیگر باخبر می‌شوند و در رفع مشکلات به یکدیگر کمک می‌کنند.»
آن‌طور که زالی می‌گوید مشابه همین مراسم عزاداری سنتی در روستای قهی هم برپا می‌شود. «آش پاتوق» هم نام نذری مخصوصی است که اهالی این حسینیه می‌پزند و البته هر فردی به اندازه‌ای که خودش می‌خواهد، در پخت این نذری سهیم می‌شود.
سر به راه شدن جوان‌ها در هیئت
«جواد عبداللهی» یکی از خادمان حسینیه ماه مدینه است که خادمی را مقام بالایی می‌داند و به آن افتخار می‌کند. او می‌گوید: «در همین محله متولد شده‌ام و خوب یادم هست زمانی که دبستانی بودم، هیئتی هفتگی در محله‌مان شکل گرفت و پایه ایجاد حسینیه ماه مدینه شد. پیش از پیروزی انقلاب به دلیل مسائل سیاسی، جمع شدن دورهم حتی برای عزاداری و برپایی مراسم مذهبی سخت بود اما بعد از پیروزی انقلاب فعالیت‌ها شکل منظمی به خود گرفت.»
عبداللهی معتقد است وجود چنین پاتوق‌های فرهنگی و مذهبی در محله تأثیرات مثبتی دارد. او می‌گوید: «جوان‌های شر و شوری در این محله داشتیم که سوابق کیفری هم داشتند اما با راهنمایی بزرگ‌ترهای محله، پایشان به حسینیه باز شد و حالا پای ثابت کلاس‌های قرآنی هستند.
آنها با نشستن سر درس قرآن به زندگی بازگشته‌اند. با توجه به اینکه محله ما به محدوده‌های جرم‌خیز تهران نزدیک است، شاهد آسیب‌های اجتماعی متعددی هستیم که هرچند حل کردن آنها برنامه‌های کلان و برنامه‌ریزی‌های دقیق می‌خواهد، اما وجود پایگاه‌های مذهبی می‌تواند تا حد زیادی ما را از آن فضا دور کند.»
عبداللهی اضافه می‌کند: «قبل از اینکه حسینیه در این زمین ساخته شود، اینجا زمینی متروک و گود بود که به محل تجمع معتادان تبدیل شده بود اما با همت اهالی، حالا محله باغ آذری سال‌هاست که پاتوقی مذهبی دارد، مباحث جوان‌پسند در مراسم‌های این حسینیه مطرح می‌شود و سعی شده جاذبه‌ای برای حضور هرچه بیشتر جوان‌ها ایجاد شود. خوشبختانه این تلاش‌ها نتیجه داشته و در شب‌های ماه محرم، هرشب حدود ۱۳۰۰ نفر در این حسینیه مراسم سنتی عزاداری برپا می‌کنند.»
او اضافه می‌کند: «اینجا کسی به فکر دیده شدن نیست، کسی به دیگری امر و نهی نمی‌کند و هر فردی داوطلبانه مسئولیت انجام‌کاری را برعهده می‌گیرد.»
معاینه رایگان اهالی در حسینیه
«گوهر کثیری» تا چشم باز کرده حسینیه ماه مدینه را به یاد می‌آورد. پدرش از بنیانگذاران حسینیه بوده و حالا همه خانواده‌اش خادم حسینیه هستند. یکی از فرزندانش سال‌ها پیش برای خرید یخ برای حسینیه بیرون رفته و در تصادف رانندگی درگذشته است. او می‌گوید: «روزهای ماه محرم، اصلاً از حسینیه بیرون نمی‌روم. با اینکه در بقیه ایام سال پادرد و کمردرد اجازه نمی‌دهد حتی به کارهای خانه برسم، عشق به خدمت در راه امام حسین(ع) باعث می‌شود تمام این روزها بدون هیچ درد و ناراحتی در آشپزخانه حسینیه مشغول کار باشم. خانم‌های محله باغ آذری همراه بچه‌های خود اینجا جمع می‌شوند، به پاک کردن سبزی و حبوبات مشغول می‌شوند و هر کدام به نحوی نذرشان را به حسینیه ادا می‌کنند.»
کثیری معتقد است خلوص و بی‌ریایی که بر این فضا حاکم است، باعث شده بسیاری از عزاداران برای رفع گرفتاری‌های خود در این حسینیه نذر کنند و توکل واقعی باعث می‌شود گره از کارشان باز شود. آن‌طور که هیئتی‌ها می‌گویند، یکی از متخصصان ارتوپدی هرسال در یکی از شب‌های ماه محرم با حضور در حسینیه، اهالی را به‌طور رایگان معاینه می‌کند و با اینکه اصلاً در محله باغ آذری زندگی نکرده، به خاطر ادای نذری که داشته، سال‌هاست اینجا را برای خدمت‌رسانی انتخاب کرده است.
امنیت محله در سایه فعالیت‌های مذهبی
سرهنگ «عباس عسکری» یکی از اهالی محله باغ آذری است که ریاست کلانتری ۱۱۷ جوادیه، ۱۱۴ غیاثی، ۱۳۱ شهرری و ۱۶۸ سیزده آبان را برعهده داشته است. او که سال‌هاست به‌طور منظم در مراسم سنتی عزاداری حسینیه ماه مدینه شرکت می‌کند، معتقد است وجود چنین فضاهایی می‌تواند در بهتر شدن وضع امنیت محله‌ها مؤثر باشد.
عسکری می‌گوید: «همیشه در ماه‌های محرم و صفر مثل ماه مبارک رمضان، آمار جرائم کاهش پیدا می‌کند. این مسئله نشان می‌دهد مسائل مذهبی و اعتقادی می‌تواند راه‌حلی برای رفع مشکلات دیگر باشد.» او اضافه می‌کند: «حالا دیگر مثل قدیم نیست. سال‌ها قبل خیلی‌ها درست یا غلط معتقد بودند جوانان محله‌های جنوب شهر بیشتر اهل خلاف هستند اما حالا ما در همین حسینیه جوان‌هایی را می‌بینیم که با علاقه و خلوص نیت در مراسم حاضر شده‌اند. البته طرح‌های مختلفی هم توسط نیروی انتظامی برای افزایش امنیت محله‌ها اجرا شده که تاحد زیادی موفقیت‌آمیز بوده است.»
-----------------------------------------------------------------------------------------------
*منتشر شده در همشهری محله منطقه ۱۶ در تاریخ ۱۳۹۴/۰۸/۱