همشهری آنلاین- رابعه تیموری : اما اکنون اوضاع تغییر کرده است. این روزها در هر خانه‌ای بر روی طرح‌های ترنج و نارنج قالی‌های ایرانی، مبل و صندلی چیده شده و پزشکان و متخصصان فیزیولوژی این بالانشینی را برای سلامت افراد مفید و ضروری می‌دانند. اهالی فرهنگ هم این سبک زندگی را به‌عنوان یک ضرورت پذیرفته‌اند و آن را به شیوه‌های مختلف تأیید و ترویج می‌کنند. اما صنعت مبلمان و بالانشینی از کی و کجا وارد زندگی ایرانیان شد و چه مراحلی را طی کرد تا به شکل امروزی رسید؟ گشت وگذاری در موزه مبل ایران که در خیابان یافت‌آباد قرار دارد، پاسخ این سؤال‌ها را روشن می‌کند.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
در سالن بزرگ و وسیع موزه باید قدم به قدم جلو بروی. لابی‌ای که برای پذیرایی از مهمانان ویژه به سبک اداری مبله شده، مشرف به در ورودی موزه است و نمایشگاه دوران پیش از تاریخ، نخستین غرفه‌ای است که توجه بازدیدکنندگان را به خود جلب می‌کند. چهارپایه‌ای که از کاه و گل رس ساخته شده و یک صندلی مفرغ نخستین آثاری هستند که از تاریخچه پیدایش نشیمنگاه‌های پایه‌دار در ایران به دست آمده‌اند. چهارپایه که شباهت زیادی به میزهای امروزی دارد، متعلق به نیمه دوم هزاره ششم پیش از میلاد است و در کاوش‌های باستان‌شناسی تپه چشمه‌علی شهر ری کشف شده است. صندلی کوچک مفرغی درهزاره دوم قبل از میلاد ساخته شده، اما اگر کمی بزک شود، با صندلی‌های ساده امروزی مو نمی‌زند. تصویر پادشاه عیلامی با صندلی ناموزونش که بر مهره‌ای از جنس سنگ یمانی آبی رنگ حک شده و قطعه پلاک قیری که میز و چهارپایه ساده زنی ریسنده را نشان می‌دهد، از دیگر اشیایی هستند که در نمایشگاه پیش از تاریخ دیده می‌شوند.
دالان‌های تاریخ
در نمایشگاه دوران تاریخی، مولاژ داریوش کبیر با چشم‌های نافذ و محاسن بافته و آراسته‌اش که بر روی تختی با پشتی بلند و پایه‌های پنجه شیر جلوس کرده، آنقدر طبیعی و هنرمندانه ساخته شده که فراموش می‌کنی به حکمت نصب تصویر برجسته تخت‌جمشید بر دیوار این نمایشگاه فکر کنی یا نمونه پایه‌های فلزی چهارپایه‌های قدیمی را که به نمایش گذاشته شده، با دقت ببینی! اما وقتی توضیحات تابلوی راهنمای نمایشگاه را می‌خوانی متوجه می‌شوی لابه‌لای تصاویرحجاری شده بر تخت‌جمشید باید دنبال ردپای بالانشینی در میان شاهان ایرانی بگردی: صحنه بارعام داریوش در خزانه تخت‌جمشید، نقش خشایارشاه نشسته بر تخت شاهی و... در دیگر نمایشگاه‌های تاریخی موزه، بشقاب‌های زرین و سیمینی دیده می‌شود که بر روی آنها تصاویر عیش و نوش شاپور ساسانی در حال استراحت بر تختی چوبی و خسروشاه تخت‌نشین در حلقه فرماندهان سپاهش نقش بسته است. با الهام از این تصاویر مولاژ زیبایی از انوشیروان ساخته شده که تخت مستطیل شکل و رویه مخملی‌اش بر روی بال‌های دو اسب بالدار قرار گرفته و زیر پایی چوبی‌اش با سنگ‌های قیمتی‌ترصیع شده است.
تخت‌نشینان کاخ نشین
تخت مرمر و تخت طاووس که در نمایشگاه اسلامی به نمایش گذاشته شده‌اند، تخت‌هایی زیبا و خیره‌کننده هستند. میرزا بابای شیرازی نقاشباشی تخت مرمر را برای فتحعلی شاه قاجار و از ۶۵ قطعه مرمر یزد تراشیده است. این تخت که نمونه اصلی آن در کاخ گلستان نگهداری می‌شود، بر دوش ۳ دیو و ۶ فرشته و ۱۱ ستون مارپیچی سنگی حمل می‌شود و در زیر ۲ ستون جلویش شیرهایی پریال و کوپال خفته‌اند. تخت طاووس هم در سال ۱۲۱۶ به دستورفتحعلی شاه و به دست جواهرسازان اصفهان ساخته شده است. بر روی این تخت جواهر نشان که مرتفع‌تر و بزرگ‌تر از تختخواب‌های امروزی است، مولاژ فتحعلی شاه با سبیل‌های آویخته و چشم‌های سرد و بیمارگونه‌اش نصب شده است. حکمت نامگذاری این تخت به نام «تخت طاووس» به داستان ساخت آن برمی‌گردد که در زمان ازدواج پادشاه قاجار با طاووس بانوی تاج‌الدوله اتفاق افتاده است، اما بسیاری آن را با تخت نادری که به دلیل نقش‌های طاووسش به همین نام شهرت دارد یکسان تصور می‌کنند.
دوران فتحعلیشاه
نادرشاه افشار در لشکرکشی‌اش به هند تخت نادری را به غنیمت گرفت، اما چند سالی بعد این تخت توسط گردان خراسان تخریب شد. شاه بیمار قاجار در زمان سلطنتش دستور بازسازی این تخت را صادر کرد. تختی شبیه نمونه اصلی با ۲۲۰ هزار سنگ و جواهر قیمتی درشت، پشت‌انداز ترنج و نارنج و همان طاووس‌هایی که در طرفین پشتی صندلی بال گشوده‌اند. درنمونه این تخت که در نمایشگاه اسلامی موزه مبل گذاشته شده، شیشه و آبگینه‌های رنگارنگی، درخشش جواهرات را نمایش می‌دهند. تابلوهای کاشیکاری و نقاشی رنگ روغن که بر دیوار نمایشگاه اسلامی آویخته شده، به داستان‌های تاریخی مثل بر تخت نشستن حضرت سلیمان و قصه‌های مسندنشینی شخصیت‌های کلیله و دمنه اشاره دارند. صندلی رویه چرم سوخته‌کاری شده و میز تحریر خاتم‌کاری شده اتابک اعظم که در قرن ۱۳ از سوریه وارد ایران شده‌اند، نمونه‌هایی از واردات این صنعت به کشور ما هستند. در نمایشگاه تاریخ معاصر ایران مولاژ شهید مدرس نشسته بر صندلی‌های چوبی به هم پیوسته، هیئت ظاهری مجلس شورای ملی را به ذهن می‌کشاند و دیدن صندلی ساده امام خمینی(ره) در حسینیه جماران بیننده را وامی دارد که تخت‌های مرصع پادشاهان کشور در دوره‌های گذشته و کرسی بی‌زر و زیور اما پرحرمت رهبر انقلاب اسلامی ایران را با هم مقایسه کند.
نمایشگاه موقت
در کنار نمایشگاه‌های دائمی و در انتهای موزه مبل نمایشگاه موقتی قرار گرفته که در دوره‌هایی منظم دکور آن عوض می‌شود. در این نمایشگاه آثار مختلفی از هنرمندان معاصر به چشم می‌خورد: تابلوهای عکاسی «آزاده اخلاقی» ازصحنه‌های بازسازی شده مرگ شخصیت‌های مهم تاریخ ایران تا تابلوهای چوب و فلز «مهدی آشوری‌ها» از آثار و اساطیر فرهنگ پارسی، مجسمه چوبی گوژپشت کچل ساز زن و نمونه‌هایی بکر و بدون رنگ از دست سازه‌های منبت‌کاران و هنرمندان صنعت مبل‌سازی کشور و... بسیاری از آثار مورد نمایش در نمایشگاه موقت با هیچ وصله و پینه‌ای به صنعت مبل‌سازی ربط پیدا نمی‌کند، اما قرار گرفتن این نمایشگاه در کنار غرفه‌های تاریخی، جذابیت و تنوع خاصی در فضای موزه به وجود آورده است.
-----------------------------------------------------------------------------------------------
*منتشر شده در همشهری محله منطقه ۱۷ در تاریخ ۱۳۹۳/۰۴/۳۱